Achter de schermen

Joseph J. Schürmann

Informations

• Publié par: zyon
• Publié le: 08 décembre 2010
• Nombre de lectures: 51
• Langue: Nederlandse

Extrait

Sarah Bernhardt.

r

a

r

The Project Gutenberg eBook, Achter de schermen, by Jos. J. Schürmann, Translated by J. H. v. d. Hoeven

DE MEULENHOFF-EDITIE

é

Opmerkingen van de bewerker

.IDetekstinditbestandwordtweergegevenindeoriginele,verouderdespelling.Eris geen poging gedaan de tekst te moderniseren. .IIOverduideljikeinconsistenites,druk-enspelfouteninhetorigineelzjinstlizwjigend gecorrigeerd.

[Pg 8]

[Pg 6]

[Pg 7]

e

t

a

r

e

t

a

r

r

l

C

d

In1881hadiedereendenmondvoloverSara,hhaar"goudenBstem"eveoharnvhonalorrra buitenissigheden.SarahBernhard,tluchtreizigster;SarahBernhardt,beeldhouwster,SarahBernhardt, schlideres.Haarspreekwoordeiljkemagerte,haarbloedopgeven,haarcontractbreukmethetThéâter- Français,dedoodkis,twaarinzijsilep,leverdenstoftotsensatiearitkelenaanaldedagbladenvande wereld. Haar naam had toen reeds een wereldreputatie, iedereen wist over haar steeds iets nieuws op te disschen. Chefinééndermagazijnenvanmijnouders,eendolliefhebbervantooneelenFranschelitteratuu,r ontkwam ook ik niet aan de algemeene "rage" en ik kende slechts één verlangen: Sarah te spreken te kirjgen!Ikputtemijuithoeenopwelkemaniermjiditzougelukkenenkwamtenslottetotdeconclusie,datde eenigeprakitscheoplossingdaarinbestond,haartePairjstegaanopzoekenenhaartrachtenovertehalen eenigevoorstelilngenteAmsterdamtekomengeven. Opgoedenvoetverkeerendmetdenoudenheerva,ndirecteurvaLnhetGirand-eThéâter, bespraken wijditplanenookhjihechttezijngoedkeuirngeraan,zoodatikmijterstondgereedmaaktenaarParijste trekken,waarikmijverstondmetBo,udenscociétairhevanede"rComédieFrançaise"diehet monopolie had voor het arrangeeren der kunstreizen, die de leden van het "Huis van Molière" in den vreemde hielden. Zooweltoenalstegenwoordigwarendesterrenvande"Comédie"opdeaffichesvanallegroote schouwburgeninFrankrijkenBelgiëtevinden,behalveopdeblilettenvanhuneigenthéâter.Vantijdtottjid creëerden zij een rol in een nieuw stuk, speelden in een klassiek werk of in één of ander repertoire stuk mee, voorderesttradenzeals"gast"opindeprovincie,waardebjivoegingSociétairevande"Comédie Française" steeds haar toovermacht op het publiek uitoefende en een grooten toeloop deed verwachten. OnderPegeberurderditailevennvaakalsonderdehuidigeadministratievanJule,ens [1] zondertwijfelzalnahetheengaanvandezeneminentenAcadémiciendaarevenminverandeirnginkomen. [1]eehftunfiectnjizreblCt.1914AninJanevlrjiedteeis'oarClanatdhticllateewneM overgenomen (Ntoo.trd.vev.) Boucher en ik werden het spoedig eens. De kosten, het repertoire, de gage, de artiesten, die met Sarah voor de twee voorstellingen te Amsterdam zouden meekomen, alles werd per contract besproken en geregeld en er restte mij toen alleen nog de zorg de overwinning voor te bereiden, want dat haar komst voor onsbeideneenoverwinningzouzjin,daaraantwfjieldeikgeenoogenblik. Eindelijk is de lang verwachte dag der eerste opvoering op komst en 's morgens om zes uur was ik reeds aan de Belgische grens aanwezig om de groote actrice en haar gezelschap op te wachten. DenvoirgenavondtegenelfuuruitPairjsvertrokken,kwamSarahdoodvermoeiduithaarslaapwagen gestapt, sleepte zich naar het douanelokaal en hield telkens voor haar mond een klein batist zakdoekje, dat daneenilchtroodekleurvertoonde.Ikmeendetoennoginalleernst,dathetbloedwasenkreegeerstlater dezekerheid,datdieilchtroodekleurhetgevolgwasvanhetwirjvenlangshaarlippen,dieonderde pommade zaten. Jarenachtereenheefthetpubilekvanheeldebeschaafdewereldzichoverhaarzwakkegezondheid bezorgd gemaakt en vreesde men, dat deze tengere actrice nog eens op de planken zou sterven. Ruim veeritgjaarheetfSarahechterreedsdewereldrondgetrokken,eengrootgedeeltedaarvanintreinenenop stoombootendoorgebrach,tdevermoeiendsterollengespeeld,vaaktweemaalopééndag,enhaar gezondheidheefternietsvantejildengehad.Eenanderaritestzoureedslanghetbijtljeerbjihebben moetenneelreggen,zelfsaldeedhjideheltfminderdandezeenergieke,onvermoeibarevrouw. 'sMiddagsomhafléénarriveerdenwijaanhetCentraalStaitoninHollandshoofdstad.Hetgeheeleperron stondzwartvandemenschen,diegetuigenhaddenwillenzjinvandeinkomstvandeberoemdeParjische ster.MetgrootemoeitebanendeschliderJul,eAsn,BgCoéenluilkonsacoeendihoorgarengir om Sarah in de gelegenheid te stellen de wachtkamer te bereiken, die door de zorg van de spoorwegmaatschappjiineenfraaiontvangsalonwasherschapen. Deburgemeestermeteenigeledenvanhetstadsbestuurenveleafgevaardigdenvanartisiteke genootschappen,aritestenenjournalistenverdringenzichomSarahbloemenaantebiedenenhun speechen af te steken. Sarahkirjgthierbjieenflauwjteenzaktopdecanapéinéén...Grooteconsternaite...Hetgedruischvan stemmenmaaktplaatsvooreendoodschesitlte.Zjiopentdeoogen...algemeeneherademing...Daarop begeetfmenzichnaardenvoorha.lDaarwachteneenlandauermetvierpaarden"àladaumont"bespannen eneenvoorjirde,rwitgepruikthaarop,afgestaandoordenheerCa,denrwelberkendeéncircusdirecteur vanAmsterdam.Sarahneemtplaatsopdenachterbank,deheervanLierenmijnpersoonjtetegenoverhaar, en onder luid gejuich rijden wij heen. Het Stationsplein is afgezet, de schepen op het Damrak hebben de vlag in top, tot op de daken der huizen staandemenschendichtopeengepak,tterwijlmendeplaatsenvoordevenstersvoorgrofgeldverhuurd heeft. Een regeerende vorst zou op geen triomphaler intocht aanspraak hebben kunnen maken! Ons rijtuig werd door vele landauers gevolgd en daarachter vereenigingen met hun banieren, muziek voorop.VanhetStaitontotvóórdenschouwburgindeAmstelstraathoordemenoveralgeestdirftigekreten: Leve Sarah! Leve Sarah Bernhardt! Sarah!.. OphetbalconvanhetGrand-Théâterhadmeneenorkestgeplaatstentoenwjiaankwamenspeeldehet de "Marseillaise". Sarahirchttezichontroerdopenirepduidelijkverstaanbaar:"Danku!""Danku!" HoewelmetFranschaccentklonkendezewoordennietteminHollandsch.Degrooteartiesteheetf Hollandschgesproken!Zijheetfbiljkgegevenhaarafkomstnietvergetentezjin.Hetpubilekraaktbuitenzich zefl,mendringtopnaaronsrtjiuigommetdebloemen,waarmeehetversierdis,zichtetooien.Mentracht

Hoeweluitdebladzijden,dievolgenreedsondubbelzinnigbljiktwieenwatJosepalsh impresairoisenbeteekent,wilikenkelebijzonderhedenhiertochaantoevoegen. Hijzelfbeweer,tdathetrasdergrooteimpresariitegenwoordigaanhetuitstervenis.Vanzelfkomtde vraagbijonsop:Watiseengrootimpresairo?Eenzakenmanofmeereenaritsitekmensch?Inhoofdzaak beidentegeljik,algaathetgeldverdienensteedsvóó.rBovenalmoethijiemandzjinmetdennoodigen speurzin,diezjinkrachtzoektinreclameenweetwatbjihetpubliekinverschillendelandengewildis,kortom iemanddievanaanpakkenenvolhoudenwee.t Ditallesiljktveelgemakkelijkeroppapierdanhetindepraktjikuitkomt.Degebeurtenissenhiervermeld zijndaarhetbewjisvan,alisdeinhouddoordenauteurmetdenoodigesaustoebereidomalles aantrekkeiljkensmakeiljktemaken. JosephSchürmannheeftthansalsimpresarioreedseenvifj-enderitgjairgeervaringachterdenrug. Rotterdammervangeboorte,waarhji2April1857hetlevenslichtzag,woonthi,jwanneerhijnatuurljikniet"en tournée"is,sedert1880tePairjsofdaarbuiten,zoodathjiinsmaakenmanierenzoogoedals"verfranscht" is.Vanjongsafbehoordezijnhartaanhettooneel.Inhetkleedermagazijnvanzjinvaderspeeldehjimet vriendjesnaschooltijdreedskomedieentoenhjilateropkostschoolteVelpkwam,studeerdehijmetzjin kameradeneeneigengeschrevendramaoverhetSchirkbewindin,zelfalsRobopetredensd,p welkenbjinaamhjibjideVelpenarenlangentjidbehield. ToenhjiweerteRotterdamindezaakvanzjinvaderterugkwam,zatdedrangnaarhetavontuulrjiketezeer bijheminhetbloedomeenrechtgeaardlakenkoopmanteworden.Uitzjineigenmondmochtikvernemen, hoehijindenboekhandelvanmijnvader,waarhjisteedsindenieuwsteFranscheromansstondtesnuffelen, kennismaaktemetEd.D(Mulotatuil),umetDwoemselDenaehiervkaakNk LouisontmoetteB,voorowiensugezelswchapmhijtooneeelstuekkenvsanhettFraneschinrhet Nedelrandschomwerkte,waarvoorhjivirjentoegangtotdenschouwburgkreeg. IndiejarensteldezjinvaderhemtotchefaanvaneenfiliaalteAmsterdam.Hierbesteeddehijden meestentjidwederomaanhetschirjvenvoortooneel.In1878namhet"Nedelr.Tooneel"zeflseenstukvan hem,geitteld"Gabrielle"aan,datbjideopvoeirngechternietindensmaakviel.Geiljktjidigvertoondeeen Fransch gezelschap van Réné en Chamonin in het Grand-Théâter in de Amstelstraat zijn tooneelspel in 3 bedrjiven"Josepha",datSchürmannaanAlexahandopgdedragernenweaarvanhjihDemu een exemplaar had doen toekomen. Dumasschreefhemtoenterug:"J'accepteavecleplusgrandplaisirvotredédicaceejtevoussouhaitele plus grand succès." De roep over S a r a tehParijsoorgnddollaotHvoo.pOgnnedeornvaltersBhnrerawtasden heter AbrahzouJoasephSmchürmanndvegrooatesterntrachtenoveLrtehaileneeenigevororsteillngen in onze Amstelstad te komen geven. Dit gelukte hem en van nu af was hij voor den lakenhandel verloren, hij lietSarahnietmeerlos.ToenzjidanookmetdenEngelschenimpresarioJaeenrcontratcolsfaettotvoor een"tournée"doordeVereenigdeStaten,maakteSchürmanndereismeealssecretaris-journailst.De grondsteenwasgelegd.Schürmannbeslootvooreigenrekeningmetgrootearitestenopreistegaanenzich als"impresario"teParijstevesitgen. Natuulrjikvergathjizjingeboortelandnie,twantbjihetarrangeerenvanzjin"tournées"kreegHolland steedseeneereplaats,hoewelhijerifnancieelbjionsnooitsterkopvooruitging. Desterren,diehijo.a.hiertelandgeintroduceerdheeftzjinbehalveSarahBernhardtin1881en82,Mme Fa,Avnanr,CatélJiun,AdenimtectzijCno"ThéhiâtreLibanre"(1ue892-93m.),Mmoesn Sego,Enlde-o,AWngéonbr,eMlaeleMsroD,hSretthuéâétoersMnreaome,at hetorkestvanLameninodelaatustejarnehtetahsnobontenndNe"sueahcSipsuahle"su.njilreBnavxue SterrenalsAdel,dieihemnitendauizendn,teiapginstkosroolletpscvreslintsneafraniaPtt RubenPinasdtwaerenevrooriHeollanndwtekosstbaarkenmioestenhieruiteenifnancieel oogpunt fiasco maken. Schürmann, die meestal met kunstenaars en kunstenaressen van den eersten rang op reis gaat, is van zelf op de groote wereldkunstcentra aangewezen. Hier heeft hij vele vorsten en dignitarissenontmoet,waarvanhijzoopititgweetteverhalen.Demeestegegevenszjindoormijdanook onlteendaanzjin"LesEtoliesenvoyage","UneTournéeenAmérique",enenkeleFranschekunstbladen, waaraanSchürmannnuendanmeewerkt.Degrootsteeer,diehijonzekunstenonslandheetfaangedaan: DoorzjintoedoenheetfLouismetdeledBenvanohetNuedelr.wTooneemlenkeleetooneeelenst uit "De Koopman van Venetië" te Parijs in het Théâter Français kunnen vertoonen, in een taal, die nog nimmer op de planken van het "Huis van Moliere" weerklonken had. HetzijSchürmannvergundnogvelecelebirteitenaandereedsrespectabeleseireartiestentoetevoegen en over hun wel en wee nog veel interessants mee te deelen.

This eBook is for the use of anyone anywhere at no cost and with almost no restrictions whatsoever. You may copy it, give it away or re-use it under the terms of the Project Gutenberg License included with this eBook or online atwww.gutenberg.org Tilte:Achterdeschermen Author: Jos. J. Schürmann Release Date: December 3, 2009 [eBook #30592] Language: Dutch Character set encoding: ISO-8859-1 ***START OF THE PROJECT GUTENBERG EBOOK ACHTER DE SCHERMEN*** E-text prepared by André Engels and the Project Gutenberg Online Distributed Proofreading Team (http://www.pgdp.net)

i

e

[Pg 3]

[Pg 2]

r

e

[Pg 4]

e

l

r

n

h

w

s

u

i

s

s

n

f

i

c

i

k

[Pg 5]

n

[Pg 10]

[Pg 11]

[Pg 9]

ACHTER DE SCHERMEN

VRIJ BEWERKT NAAR HET FRANSCH

[Pg 1]

Jos. J. Schürmann. Sarah Bernhardt. Mijn betrekkingen tot Gekroonde Hoofden Eleonora Duse. André Antoine.

Inhoudsopgave

JOS. J. SCHÜRMANN.

IN HET JAAR MCMXV TE AMSTERDAM

m

r

ü

h

n

n

a

c

u

l

Jos. J. Schürmann.

EEN NIEUWE ONDERNEMING

S

IN HET JAAR MCMXV TE AMSTERDAM

UITGEGEVEN DOOR MEULENHOFF & Co.

DOOR J. H. V . D . HOEVEN

VAN DEN IMPRESARIO

EEN ALGEMEENE BIBLIOTHEEK

UITGEGEVEN DOOR MEULENHOFF & Co.

BELANGRIJKE MERKWAARDIGHEDEN EN HERINNERINGEN

JOS. J. SCHÜRMANN

SOUVENIRS.

Gayarré. Tamagno. Ernesto Nicolini. Roberto Stagno. Angelo Massini. Enrico Caruso. Paoli. Jeanne Granier. Paderewski. JanKubeilk. ChristineNlison. FeilaLitvinne. ChalresLamoureux. Isadora Duncan. Suzanne Desprès. Elena Sanz.

Paul Verlaine. MauirceBarrès. MmeSegond-Wébe.r Sacha Guitry. MauriceMaeterilnck. Björnsterne Björnson. Ibsen. Gabriele d'Annunzio. Osman Pacha. Anna Judic. AmeirkaanscheIndrukken. LouisBouwmeeste.r ReisheirnneringaanHavana. ChalresLebargy.

a

m

BEROEMDE TENORS.

r

t e

i

e

er

ei

Eleonora Duse.

i

u

I

I

InDecember1882jitdensmjin"tournée"metConstdoorEauropa,nbevotndik.CmjitueqtSo Petersburg,toenopeengoedendaggeneraalRi,icntendanhtbjiCtzarAelrezxichaaanmijnnder hôtelvervoegdemethetverzoekhemnaarhetpaleisGatchinatewillenvolgen.Dekeizerhadnameiljkzjin velrangentekennengegevenzichpersooniljkmetmijteonderhoudenoverhetorganiseerenvaneen voorstelilngmetCoquelininzijnwinterresidentie. Bijaankomstwerdikineenzeereenvoudiggemeublieerdvertrekgelaten,waarspoedigdaaropeen rijzigegestatlemethoogvoorhoofd,droomendenbilk,langenbaardenmeteenburgeilrjkcolberjteaanmij dehandtoestak.Hetwasdealleenheerscherovermeerdanhonderdzevenitenmliiloenonderdanenineigen persoon!...Hijpresenteertmjieencigaretenonsonderhoudneemteenaanvang.Inhetkortdeelikhemop zijnverzoekdenkorteninhoudmeevandestukken,dieCoqueilnenzijngezelschapophunrepertoire hebben.Tenslottemerktdekeizerop,diemetgekruistebeenen,geheelopzjingemaknaarmijzatte luisteren: —MeneerSchürmanni,kbenslechtopdehoogtemetdieverschlilendentooneelstukken.Ikwliilevereerst dekeizerinraadplegenofnogbete,riklaathetgeheelaanuover,omdatuzelfwelhetbestzutlwetenin welkerolCoquelinhetmeestvoldoetenwelkstukookvoordejeugdpas,twantikbeneropgesteld,datook mijnkinderendevertooningbjiwonen. Ikkoos"Girngoire"en"LesPrécieusesRidicules"benevensenkelebescheidenmonologen.Ineen gereserveerdelogenamendekeizerplaatsmetrechtsvanhemdekeizeirnenlinkshaarzoonjte,de toekomsitgeCzarNicolaasIIineenmatrozenpakje;hjiwastoenongeveerveeritenjaaroud.Dezaalbood eenschitterendenaanbilk,veeluniformen,diplomateninambtsgewaadendedamesallenzonder uitzondeirnggedecolleteerd. ZijnMajesteitbetoondezichnaafloopzeeringenomenmetdezevoorstellingenschonkmjieenkostbaren irngalsheirnneringaanditvoormijonvergeteiljkfees.t

In1886gebeurdemijteKopenhagenhetvolgendebjimjintournéemetMmeJu.Vóórddatdie voorstellingaanving—dekoninghadnognietinzjinlogeplaatsgenomen—werdikophettooneeldooreen bejaardheeraangesproken,diemjiallerleibijzonderhedenomtrenthetdebuutenhetrepertoirevanonze ster vroeg. Plotseling word ik door Mme Judic geroepen. —Schürmann, zou je me even kunnen helpen? Excuseerenmetééngafikdenoudenheerm'nclaqueove.rIkkomterstondterug. Haastumaarnie,tiszijnlachendantwoord. Toen ik terugkwam, was hij verdwenen en een veel jongere heer geeft me met een woedend gezicht mijn hoed terug. —Ikzoueenandermaaleerstinformeerentotwienuspreekt.Weetuwe,laanwienuuwhoedtebewaren hebtgegeven?Aandenkoning,meneer,aandenkoning,dieUditwaarschjiniljkzeerkwaljikheeftgenomen. Ikkeekleeljikopm'nneusendorstzjinMajesteitnietmeeronderdeoogenkomen. IndepauzekwamChriwedersomopthettiooneeal.HetaeerstenwatikdeeIdwasXhemmijn verontschuldiging aan te bieden. —Hetiswel,hetiswel.Ikmoesterzeflomlachen! Toenikin1896metLaKopenDhagenubezocshtwisetdebejaardemonarchditvoorvalvanitenjaar geledenzichnogbestteheirnneren.DekoningwoondeallevoorstellingenvanEleonoraDusebi,jdeeerste maalwashjivergezeldvandekoningin,denkeizerenkeizeirnvanRusland,denprinsenpirnsesvanWales, denkoningvanGirekenland,pirnsWaldemarendentroonopvolgervanZweden. DethansovelredenvorstvanDenemarkenhadzjinbjinaamvan"schoonvadervanEuropa"terdege verdiend.ElkvoorjaarkwamdeuitgebreidevorsteljikefamiileinhetkasteelFredensborgbjieenenvoorde verschillenderegeerendehoofdenvanEuropawasdezerustkuu,rvjirvanzorgeneitquetteaande famiiletafelvankoningChrisitaansteedseenderaangenaamsteperiodenuithunleven. Menstoordezichhierletterjilkaanniets.Deheerenilepenineenhuisjasjemetslappenhoedofstroohoed door de tuinen en waren aan niets van de Deensche burgerij te onderscheiden, de dames in eenvoudige robes tailleur deden in de stad hun inkoopen of speelden tennis en golf; kortom "des bourgeois en villégiature." Opeengoedendagwarendeheerenterjachtuitgetrokkenzondergevolg,alleeningezelschapvanhun honden.Hetwlidbleeknogalschaarschtezijn,wantdejagerswarenalheelveroverdevelden voortgeloopen, zonder een enkelen fazant te hebben neergelegd. Plotseling begon de lucht te betrekken en brakereengeweldigeregenbuilos.Nergensindebuurtbleekeenschuliplaatstezijn,toenonverwachteen boer kwam aanrijden op een breeden overdekten groentekar. Men houdt hem aan en na eenig praten stemt hijtoedeheerennaardestadteirjden. Onderwegbegintdeboeraanhetjongmenschdatnaasthemopdenbokheetfplaatsgenomentevragen, waar die heeren toch wel vandaan kwamen, omdat hij hun taal—er werd Fransch gesproken—maar niet kon thuis brengen. Dejongeman—dieniemandminderwasdandeerfpirnsvanDenemarken—antwoordde:Ikbenéénvan je landgenooten. —Waar woont u dan? —Te Fredensborg. —Mag ik vragen, wat u daar voor een beroep uitoefent? —O, niet veel bijzonders, ik ben maar erfprins. —Hé,datistoevalilg!Endieoudeheer,achteru? —Dat is mijn vader, koning Christiaan. —Dacht ik het niet! En die twee heeren met hun baard. —Wel dat zijn mijn zwagers, de keizer van Rusland en de koning van Engeland. —Prachitg!Ikreisinfjingezelschap,merkthetboerjtespottendop. En die twee anderen in den hoek? —Deoudsteismjinbroer,dekoningvanGriekenlandendiejongere,pirnsKare.l —Enhji,dieopdehondenpast? —De prins van Zweden. —Hetkannietmooier!Welnu,laatikunuopmjinbeurteensinvertrouwennemen,maarumoetme belovenhetnietovertevertellen,watikugameedeelen. —Mjinwoorderop. —Nou moet u eens raden, wie ík feitelijk ben. —We,lwiewee!t —Ikben,maarumoethetnietverdervertellenI.kben"OnzeileveHee.r"

"Tijdensdevoorstellingenvan Sarah Bernhardt ngriijbetriTu,ëeidlnoeowkionineeaotvIpnjvnaene gezelschap, onder leiding van Sg. Cesare Rossi . Ik werd getroffen door het buitengewone talent van een jeugdigeactirce,toeninhaarlandnogtameiljkonbekend: Eléonora Duse-Checci . Zij stelde dien avond één der heldinnen van den ouden Sardou othcrastkj,etilmendatathvergtevoonerepsedleoozatnrluukijhen bedachteindetooneelfiguurvandenhandigendramaturgenslechtsvoorzichzageenljidendevrouw,met wierlotgevallenmeninnigtedoenhad.Indeuitbeeldingvanhaarsmartwaszijnietteevenarenenikdurf hiergerustneerschjirven,datiknimmereenactirceontmoetheb,diemetmeergevoelennatuurgetrouwhet lijdenvananderenwistuittebeelden. Ik begreep terstond, dat deze jonge Italiaansche zich weldra een internationalen naam zou verwerven en dathaarkunstgeentooneelilefhebberongeroerdzoulaten,zeflsvermoeddeik,dathaargeniedenstrjidmet degrootsteberoemdhedenoptooneelgebiedzoukunnenaanbindenentenslottealsoverwinnaresuitdezen kamptevoorschjinzoutreden.Inmjinverbeeldingzagikreedsdeschitterendstetriomfenhaardeelworden, waar zij ook optrad, en berekende ik de fabelachtige recettes, die met zoo'n kunstenares te maken zouden zjin.Ikmoestdustotelkenprjishaarzientebewegenhaarhuisgezin,haargezelschapteverlatenenhaar onder het oog brengen, dat haar kunst universeel eigendom was, omdat ze iets nieuws, iets geheel persooniljkstegenietenga.f Wat ik haar echter ook voorspiegelde, zij ging er niet op in. Eleonora Duse had toen nog geen vertrouwen inhaaronltuikendgenie.Zjiwasbevreesd,nietbegrepentewordenenwlideileverdesterbiljventeTuirjn,in PiemontenToscana,dandenaitonalejidelheideneigenilefdevanvreemdetoeschouwerstrotseeren. Overtuigdalsikwas,datzeweldrainzouzien,datItaliëvoorhaargenieenambiitetekleinwas,drongik niet langer aan en besloot ik een betere gelegenheid af te wachten want ik bleef bij mijn voornemen, het kosttewat'twou,deimpresairotewordenvandeze"tragédienne",dietoenreedszichaanmjigeopenbaard had,alsde"NotreDamedelaDouleur".Mjinvurigverlangenkwaminvervulilng. 1Januair1895ontvingikvolgendtelegram:"IndiennogsteedsvanplanmetmijeenEuropeeschetournée tebeginnen,komterstondnaarFlorence,waarikuwacht".EenuurlaterwasikalopwegnaarItalië,ommjin stertegemoettereizen,diegedurendealdientjidmjingedachtenzoodaniginbeslaghadgenomen,datik mjinkoelbloedigheid,zoohoognoodiginmijnvak,erbijnabijverlorenhad. Zonderdeminstemoeiiljkheidwerdenwjihetoverdevoorwaardeneensenwijbeslotende veroveringstocht door Europa aan te vangen met een "tournée" van een maand door Holland, België en Duitschland.Haarbelangeloosheidtrofmijwelhetmees.tBovenallesstondhaarkunst,aanalhetoveirge hechttezijminderwaardeenikpreesm-jizelfreedsgelukkig,nueindejilkeensdehandgelegdtehebbenop eenactirce,diealleendachtaanhaarrollenendeverdererompslompaanmijoverliet.Weldrazouikinzien inhoeverreikmjinvreugdehadtetemperen. Den8stenMaartbegononzetournéeteAmsterdammet"LaDameauxCaméilas".Eensucces,datmijn verwachitngverovertrof.Hetpubilekbuitenzichzelfvangeestdrift,juichtedestertoemeteenwarmte,een uitbundigheid,waaraanikinHollandnietgewoonwas.Ookdebladenwarenéénenallof.Mjin"flair"had zichdusnietbedrogen.Ikhaddephenixontdek,tdie,herborenuitdeascheenerkunstvanconventie,een nieuwlichtontstakendroomdevanreeksensuccesvolleopvoeirngenenbergengouds. Ikhadechterbuitenhaarnerveusgestelgerekendenjuistdiebezorgdheidvoorhaarkuns,twaaroverik mijeerstzooverheugdhad,werdlatervoormijeenonuitputtelijkebronvanmoeijilkheden,somszeflsvan zeerernsitgenaard. MmeDuseheetfzichnooitomtucht,omregelmaatbekommerd.Recette,direcite,engagementen, publiek,pers,allesilethaaronverschililg. Zijhadalleenoogvoorhaarkunst,daaraangafzjizichgeheel.Degeringstetegenspoed,eenlichte, voorbjigaandeongesteldheid,regen,sneeuw,deweinigaanlokkeljikeaanblikvaneenhaaronbekendestad, deed zijn invloed op haar inspiratie gelden. Zij meende zich dan niet geheel en al aan haar rol te kunnen gevenenhetpubilekteleurtestellen.Ophetlaatsteoogenblikmoestdandevoorstellingafgelastwordenen door een andere vervangen, of wat nog vaker gebeurde eenige dagen uitgesteld. De enorme kosten, door zulkeenuitstelveroorzaak,trekendezijnie.tOfikzoo'navondopzjinminsteentienduizendfrancsverloor, afgezien nog van de onaangenaamheden met de directie van den gepachten schouwburg zoowel als de teleurstelilngvanhetpubilek,datzichtevergeefsgederangeerdhad,wanneerMmeDusezichniet"lekker" gevoelde,heltegdeniethetminstegewichtindeschaal.Zjibleefbijhaarvoornemenentradnietop.Ikkreeg alleenvanhaarditlakoniekbriefje:"Nietsaantedoen.Verzinermaarop,watjewitl.Ikspeelvanavondniet". Tochkwamhetpubileksteedsterug.Wanneervooranderearitesteneenuitgesteldevoorstelilngeen verlorenzaakis,scheendezeregelvoorMmeDusenietoptegaan.Niettegenstaandehaarvaak ongemoitveerdeweigeirng,omoptetredenendehierdoorgeledenvelriezen,hebikgedurendedezeven jaren,datikmethaaroveralrondtroknieteenmaaleenproces,ofietsvandienaardmetdeverschillende directies te voeren gehad. NahaartriomftochtdoorHollandenBelgiëmet"LaDameauxCamélias","Magda","LaFemmede Claude","LaLocandiera","CavalleiraRusitcana",bezochtenwijheteerstKeulen,waarhaar'nsucces wachtte,datongehoordenomvangaannam.Dedirecteurvandenschouwburghadeerstgeenvertrouwenin haaroptredenenweigerdezjingebouwaftestaan,welkeaanlokkelijkevoorstellenikhemookdeed. Tenslottekreegikalleenvelrofomgedurendetweematinée'sperweekhet"Stadt-théâter"tebespelen, waarbijhijzoovirendeiljkwasmijnogtoetevoegen,datikgeen"sou"zoumaken,omdathetpubilekniet gewoonwasnaarmiddag-voorstelilngentegaan.Ikstoordemjiechternietaanzjinwenkenenlietdoodkalm mjineerstemiddagvoorstelilngaanplakken:19April,oméénuur"LaDameauxCamélias".Dienmiddag maakten we 9910 mark, dus een goede 12,000 francs. Vóórheteindedervoorstellingwarendeplaatsenvoordevolgende"maitnée"van"Magda"dieeerstdrie dagen daarna plaats zou vinden, reeds verkocht. In den loop van den avond kreeg ik een telegram van de zustervandenkeize,rdieteBonnwoonde..."Verzoekeeenlogetereserveeren,waa,rkomternietopaan. Tegen het middaguur, ik was juist van plan naar den schouwburg te gaan, verzocht La Duse mij haar even te komen opzoeken. —WaardeheerSchürmann,umoetdevoorstellinguitstellen.Ikkannietspelen. —Bent u ongesteld? —Dat juist niet. —Wat dan? —Ik voel me niet "lekker". Ik zal mijn rol niet naar behooren kunnen spelen. Stuur het publiek dus maar terug. —Onmogeljikmevrouw. —Hoezoo? —Er is een recette van 12,000 francs.

MetdenvoorlaatstenmonarchvanPortugalbeleefdeikeenkomischavontuur.DonwaseendolL ilefhebbervanmuziek,d.w.z.vanzjineigenspel.Ommijdaareenproefvantegeven,noodigdezjinMajesteit mij ten paleize, na mij eerst gevraagd te hebben of ik een muziekkenner was. Ophetafgesprokenuuriletikmijaandienen.Hoegrootwasevenwelmjinverwondeirngenspoedig daaropmjinverveilng,toenikeenuurlanggeheelalleenhetgekrasopeenvioloncelmoestaanhooren, waaropzjinkoninkljikeHoogheidmijmeendetevergasten. —Nu wat zegt u er van, luidde eindelijk zijn vraag. —Sire, antwoordde ik onomwonden. Als u niet reeds koning van Portugal waart, engageerde ik U terstond alskoningdercelilstenensamenzoudenwegoudverdienen. DitantwoordscheenbjiDonLuizzoozeerindensmaaktevallendathjimjidadeiljkmethetoiffcierskruis van den Christus-orde vereerde. Hum,deobverledenekoninrgvanttIailëwasIgeenminnaarvantoonee,lwaarhijtrouwensopeniljk vooruitkwam.ToenikinDecember1884metMmeJuindendArgeintina-scchouwburgvoorsteillngenvan "Niniche"ga,fontvingikeenschrjivenvandenhoifntendant,datzjinMajesteitééndervoorstelilngenmetzijn tegenwoordigheid zou vereeren. Kwart voor achten stond ik in de vestibule zijn Hoogheid op te wachten. Het werd acht, half negen, negen uu,rnogsteedskwamenderjituigennietvoor.Eerstomitenminutennanegenverscheendekoningenzjin gemailn. —Bent u de impresario, is 's konings eerste vraag. Hoe ver staat het met het stuk? —Men wacht nog steeds op uw Majesteit. Ik dorst niet eerder te laten beginnen. —Daarmeehebtuverkeerdgedaan.Zooaangenaamvindikhetnie.tIniedergevalzorgtumaar,dathet spoedig afloopt. De koningin om haars gemaals uitspraak eenigszins te verzachten, informeerde naar de verschlilendeartiestenengafdienavondverscheidenemalendoorapplaushaaringenomenheidmethet vertoonde te kennen. OokdekeizervanOostenjirk,dietweemaaleenvoorstellingondermjinleidingbijwoonde,wasniet bepaaldwatmennoemteentooneeillefhebbe.r Deeerstemaalin1881tjidensdevoorstellingenvanSarainhhet"RingThBéâter"eter Weenen,detweedemaalin1885indeWeensche"MusikVerein",toenMmePaweigetrdeetenvieirde nummertezingen,voorgevendvermoeidtezjin,niettegenstaandehetgeestdirftigepubliekerhaaralst'ware om smeekte. FranhadzmijbjidieJgelegoenheidsopgeedragepn"lahdivinesérinette"uitzjinnaamte compilmenteerenenopmjinbeurtdrongikerbjidedivaopaannogeenextranummertegeven. Zoudekeizerhaarwelgecomplimenteerdhebben,wanneerhijPatti'santwoordhadkunnenhooren?.... —VraaghemZaterdagvoormjitezingen,danzaliknuvoorhemnogietstengehoorebrengen.

Sarahbjidehandtepakkenomereenkusoptedrukken.Inhetgedrangkanmennietsonderscheidenen zoogebeurdehe,tdatmenmijnhandenkusteindemeeningSarahhuldetebrengen. Ikzaldezetriomphaleintochtdanooknimmervergeten,temeeromdatzjimjindebuutals"impresario" werd.

GedurendedegrootetournéevanSarahBernhardtondermjinleidingdoorEuropa,wasikeens genoodzaaktzelfalsacteurteifgureeren.Gelukkigisditmalleavontuurbijdezeeenemaalgebleven. WezoudenteTurjininhetScirbeThéâtervoordezooveelstekeerde"DameauxCamélias"geven. Jo,deblroedeirvaneden"tpensionnaire"vandeComédieFrançaise,diedekleinerolvandendokterin hetvjifdebedrifjhadtespelen,wasziekgewordenenmoestinhethôtelbiljven. MmeSarahBernhardtlietmjibjizichkomenensprak: —Joiletisongesteld,degeheeletroepspeeltinhetstukmee,erisniemanddiehemvervangenkanenwij moetendieroltochbezetten. —Kunnenwehaarnietweglaten,'tzijnmaarenkelewoorden?... —Neen,datwiliknie,tdesnoodsspeetlUhaa.r —Ik mevrouw! —Ja zeker, U, dat blijft zoo afgesproken. Ofikhaaraluitlegde,daitknooitvoorhetpubilekgespeeldhad,datikbjidecontrôlemoestbljiven,daitk teveeltedoenhad,hethielpallemaalniets.Zedreigdezelfs,devoorsteillnguittestellenendienavondniet te spelen. Twaalfduizendfrancsrecetteteruggeven,datnooit!Iktrokdaaromdestouteschoenenaan,kleeddemiijn eenlangenjas,zetteeenhoogencylinderop,iletmeeenpeperenzoutbaardjeplakken,zetteeengouden lorgnet op en hield me gereed voor den aanvang. Volmoedbetradikhettooneel.IknaderdestervendeMarguériteGauthier,vathaarhandindemjine,zie haaraanenspreekzooduideiljkmogelijkdeenkelewoordenvanmjinro:l"ArmeMarguérite!" Reedswendikmijom,toendesmeekendestemvanSarahmeterugroep.t —Dokter, ga nog niet heen! Ikkeernaarhaarziekbedterug,neemopnieuwhaarpolsopenroepuit:"ArmeMarguéirte!" Ditmaalmeenikaanmjinpilchtvoldaantehebben.Ikzetmijnhoedop,dochvoelplotseilngdatiknietweg kan. Sarah heeft mij bij mijn jaspand gegrepen en roept met snikkende stem: —Bljitfoch,dokter,ganietheen,iksmeekUerom,zegmijalles,alles! Wat te doen? Hetzweetstaatopmijnvoorhoofd,ikvoeldatmjinbaardzalloslatenenikweetnietstezeggen.Tochkan ikdezemallesituaitenieltangerrekkenuitvrees,dathetpubilekzalmerken,watergaandeis. Nogeenmaalwendikmijom,neemSarah'shandvoordederdemaalindemjineenroepvertwijfeld achtereen:"ArmeMarguéirte","armeMarguérite!" Den volgenden dag waren alle kranten vol lof over de groote Sarah en haar uitstekend gezelschap. Men preesechtergeenszinsdendokter,diedoorzijnmallehoudinghetsuccèsvandezeprachitgevoorstelilng bijna in de waagschaal had gesteld.

Mijn betrekkingen tot Gekroonde Hoofden

OmaanhetpubliekderVereenigdeStatenvanAmeirkadeninhoudderstukkenteverklaren,dieSarahop haar tournée zou geven, had men vooruit een uittreksel der meesterwerken van R a , C c oi ,rn Du,Amu,aMgseiieenHlrah,bledrajifépercbedvirfjinyhetEngelschvertaald.Dezekorte inhoudsverklaringenwerdenbijgrootegetalenaardeverschlilendeschouwburgenverzondenentegeljikmet deplaatsenaandetoeschouwersafgegeven.VoorhendiehetFranschnietmachitgwaren,wasditeen groot gemak om toch de opvoeringen te kunnen volgen. Inééndezerplaatsen,waarmenvoordezooveelstemaal"LaDameauxCaméilas"vertoonde,diein AmeirkametCamlilewordtaangesproken,waaròm,weetikniet,vondhetvolgendeplaats.Desecretaris vanonzetournéehadzichbjihetverzendenvanhetpakketvergisteninplaatsvandebrochuresvanDumas' tooneelspe,ldievanRacine's"Phèdre"gestuurd.Debureauilsthaderevenminachtopgeslagenenze overal uitgedeeld. Hetpubilekvolgdedienavondmetgespannenaandachthetstuk,datwederomeengrootsucceshaden juichteSarahonbedaalrjiktoe.Hoeongeloolfjikhetookmogekilnken,niemandhadvandezevergissingvan de administratie het minste gemerkt en doodkalm het droevige einde van de schoonmoeder van Hippolytus voordeilefdesromanvanMarguéirteGauthieropgevat.

[Pg 23]

[Pg 29]

[Pg 30]

[Pg 31]

h

a

n

c

[Pg 24]

[Pg 28]

[Pg 32]

[Pg 25]

t

r

d

i

e

l

e

[Pg 16]

l

ne

[Pg 26]

[Pg 27]

[Pg 34]

[Pg 33]

[Pg 12]

[Pg 13]

[Pg 17]

[Pg 19]

[Pg 18]

[Pg 15]

[Pg 14]

m

I

MinderaangenameherinneringenzjinmijvandevoorstelilngenteMadridinMaart1883bijgebleven.Ik had voor de tournée met M m e vannçraseaihe""AtllophToetâeg"rFavartdeC"modeeiFkineot,thcape bijaankomstvernam,datdedirecteurRoermcetniectmindeordantweeenderitgduizendfrancsvan doorwasgegaan,welkbedragvoordeseirevoorstellingendoordehigh-ilfeinMadirdaanplaatsen genomen was. Wat te doen? De opvoeringen moesten plaats vinden, want ik was deze tournée op eigen risico begonnen. Er schoot mij niets anders over dan vóór den aanvang het publiek van het gebeurde in kennis te stellen. —Dames en Heeren. Hoewel het bedrag van de genomen abonnementen mij ontvreemd is geworden, voelikmijverpilchtdegeledenschadenietoputeverhalenenzullendeaangekondigdevoorsteillngen gehandhaafdbiljven. Eenluidapplausbegroettedezewoordenennauweiljkswasheteerstebedrjifteneindeoferwerdmij verzochtindelogevandenkoningteverschjinen.AlpbehtuigdeomijzijnnleedswezenmetXhet gebeurdeenmerktelachendop,datditweldeeerstemaalwas,dateenimpresairodooreendirecteur bedrogenwerd,wantmeestalhadhetomgekeerdeplaats."Toutestperdufors'lhonneur"heeftreedséén uwerkoningengezegd,laatditueentroostzjin.HieropontdeedzjinMajesteitzichvanzijnrosetderordevan IsabelladeKathoilekeenstakzeinmijnknoopsgat. Hetstuk,wespeelden"SergePanine",haddenkoningmaarmatigvoldaan.Hijbeloofdemjiechterook devolgendeavondenindenschouwburgtezullenkomen.DoorZijntegenwoordigheidkwamhetpubilekin grootengetaleop,zoodatikgedeelteiljkweeraanmjinkostenkwam. HetvolgendejaarbezochtdekoningopzijnterugreisvanBejilrn,waarWilhemhtotkoleonelvlan eenUhlanenregimenthadbenoemd,Parjis. DehoudingvandePairjzenaarswasditmaalallesbehalvevriendeiljk.BijzjinritvandeGareduNorddoor deRueLafayettewerdzeflsgelfuitengesiswaargenomenenhetwasdenkoningaantezien,dathijzjin poilitekeverpilchitngenverwenschte,diehemditmaalaanzoo'nonheuscheontvangstblootstelden.Ookik bevondmijonderdemenigteenkonmjibjihethoorenvanditgefluitengesisnietweerhouden"Viveleroi!" teroepen.Dekoningwenddezichom,scheenmijteherkennen,wanteenvluchitgegilmlachbedanktemij voormjinmoed. Dat hier moed toe noodig was, bleek mij uit den geweldigen vuistslag die mijn hoogen hoed ver over mijn oorendeedzakkenenaanmjingescheurdeengehavendekleeren. Toen ik kort daarop A n n naaarzuetZinhzijaar,ewieddgeleslaretaeht-aledrMabidicrduJ "Mam'zelleNitouche"optrad,werdikwederombijdenkoningontboden,diemjiterstonddehandtoestak. —Waarde Schürmann, ik dank u voor uw enthousiasten groet in de Rue Lafayette. —Hoezoo Sire, bent u dat nog niet vergeten? —Datkonmoeiiljk,wantuwaartdeeenige,diemijtoendorstverwelkomen.

[Pg 20]

l I

e

n I

i I

[Pg 21]

z

[Pg 22]