Willem de Zwijger, Prins van Oranje

Ruth Putnam, August Hendrik Pieter [Editor] Blaauw, J. H. Isings, D. C. (Dirk Christiaan) Nijhoff

Description

Project Gutenberg's Willem de Zwijger, Prins van Oranje, by Ruth PutnamThis eBook is for the use of anyone anywhere at no cost and withalmost no restrictions whatsoever. You may copy it, give it away orre-use it under the terms of the Project Gutenberg License includedwith this eBook or online at www.gutenberg.netTitle: Willem de Zwijger, Prins van OranjeAuthor: Ruth PutnamEditor: A. H. P. BlaauwIllustrator: J.H. Isings JrTranslator: Dirk Christiaan NijhoffRelease Date: May 18, 2009 [EBook #28868]Language: Dutch*** START OF THIS PROJECT GUTENBERG EBOOK WILLEM DE ZWIJGER, PRINS VAN ORANJE ***Produced by the Online Distributed Proofreading Team athttp://www.pgdp.net/Oorspronkelijke voorkant.Willem de Zwijger.WILLEM DE ZWIJGERPRINS VAN ORANJE VOOR NEDERLANDDOORRUTH PUTNAM,VOOR NEDERLAND BEWERKT DOORD.C. NIJHOFF.NIEUWE UITGAVE DOORA. H. P. BLAAUWMET 32 PLATEN V AN J.H. ISINGS JRALKMAAR—GEBR. KLUITMAN.1910.INHOUD.Hoofdstuk Bladz.I. Nassau en Oranje 1II. De jeugd van Willem van Oranje en zijn eerste veldtochten. 1531–1555 13III. De nieuwe Meester 32IV. Diplomatieke onderhandelingen. Filips’ vertrek. 1558–1559 44V. Familiebetrekkingen. Huwelijk met Anna van Saksen. 1559–1561 56VI. Twist met Granvelle. Huiselijk leven van Oranje. Overwinning op den Kardinaal. 1561–1564 68VII. Granvelle vertrokken. Verbond der Edelen. Oranje’s houding. 1565–1566 86VIII. Aanbieding van het smeekschrift en de gevolgen. Oranje in Antwerpen. 1566 105IX. De ...

Informations

• Publié par: thewyor
• Publié le: 08 décembre 2010
• Nombre de lectures: 75
• Langue: Nederlandse

Extrait

Project Gutenberg's Willem de Zwijger, Prins van Oranje, by Ruth Putnam

This eBook is for the use of anyone anywhere at no cost and with

almost no restrictions whatsoever. You may copy it, give it away or

re-use it under the terms of the Project Gutenberg License included

with this eBook or online at www.gutenberg.net

Title: Willem de Zwijger, Prins van Oranje

Author: Ruth Putnam

Editor: A. H. P. Blaauw

Illustrator: J.H. Isings Jr

Translator: Dirk Christiaan Nijhoff

Release Date: May 18, 2009 [EBook #28868]

Language: Dutch

*** START OF THIS PROJECT GUTENBERG EBOOK WILLEM DE ZWIJGER, PRINS VAN ORANJE ***

Produced by the Online Distributed Proofreading Team at

http://www.pgdp.net/

Oorspronkelijke voorkant.

Willem de Zwijger.

W ILLEMDE Z WIJGER

P O N RINS VAN RANJE VOOR EDERLAND

DOOR R UTH P UTNAM , V OOR N EDERLANDBEWERKTDOOR D.C. N IJHOFF . N IEUWEUITGAVEDOOR A. H. P. B LAAUW

M ET 32 PLATENVAN J.H. I SINGS J R A LKMAAR —G EBR . K LUITMAN . 1910.

I . NHOUD

Hoofdstuk Bladz. I.Nassau en Oranje1 II.De jeugd van Willem van Oranje en zijn eerste veldtochten. 1531–155513 III.De nieuwe Meester32 IV.Diplomatieke onderhandelingen. Filips’ vertrek. 1558–155944 V.Familiebetrekkingen. Huwelijk met Anna van Saksen. 1559–156156 VI.Twist met Granvelle. Huiselijk leven van Oranje. Overwinning op den Kardinaal. 1561–156468 VII.Granvelle vertrokken. Verbond der Edelen. Oranje’s houding. 1565–156686 VIII.Aanbieding van het smeekschrift en de gevolgen. Oranje in Antwerpen. 1566105 IX. De hersteller van de orde na den Beeldenstorm. De nieuwe eed. 1566–1567118 X.De slag van Austruweel. Oranje en het oproer in Antwerpen. Vertrek van den Prins. 1567139 XI.De uitgeweken Prins. 1567150 XII.Gewapend verzet. 1568162 XIII.Donkere dagen. 1569–1571181 XIV.Huiselijk verdriet197 XV.Eerste voordeelen. 1572209 XVI.De Prins in Holland. Belegerde steden. 1572–1573222 XVII.Onderhandelingen. Beleg van Alkmaar. Vertrek van Alva. 1573241 XVIII.Mook en Leiden. 1574252 XIX.Vergeefsche Vredesonderhandelingen. 1574–1575268 XX.Het derde huwelijk van den Prins met Charlotte van Bourbon. 1575273 XXI.Unie van Delft. Oranje en het Zuiden. 1575–1576286 XXII.De Staatsgreep van 4 September en de Pacificatie van Gent. 1576296 XXIII.Don Juan van Oostenrijk en de Prins van Oranje. Het Eeuwig Edict. 1576–1577307 XXIV.Oranje’s wantrouwen bevestigd. Gevolgen van Don Juans verraad. 1577315 XXV.Brussel. Intocht van Matthias. 1577–1578Familiebanden. Oranje’s verheffing. Tweede Unie van 331 XXVI.Moeilijke dagen. Don Juan. Parma. De Prins te Gent. 1578346 XXVII.Oranje en de Unie van Utrecht. Nieuwe angsten en gevaren. 1578–1579358 XXVIII.Anjou. Juliana’s dood. Afzwering van Filips II. 1580–1581368 XXIX.Ban en Apologie. 1580377 XXX.Komst van Anjou. Eerste moordaanslag op den Prins. 1581–1582387 XXXI.Het Fransche Protectoraat. 1582–1583398 XXXII.Het vierde huwelijk van Oranje met Louise de Coligny. 1583–1584405 XXXIII.Oranje’s staatkunde gedurende zijn laatste levensjaar. 1583–1584409 XXXIV.De Prins vermoord. 1584417 Slot429 Volgorde der illustratiën439 Aanteekeningen bij de platen440

Ornament

H OOFDSTUK I.

N O . ASSAU EN RANJE

Onze Nederlandsche held, Willem oan Nassau, bekend als de Prins oan Oranje, als de Zwijger, is een treffend oôôrbeeld oan een man, wiens benamingen niet juist zijn persôôn beschrijoen. Hij was niet in Hôlland gebôren, hij zag Oranje nôôit en was zeker niet stilzwijgend.

Hij was geen gebôren prins. Zijn oôôrôuders waren eenoôudige Duitsche edelen, die in Nassau, een landstreek ten Oôsten oan den Rijn aan beide zijden oan de rioier de Lahn gelegen, wôônden. Verschillende takken oan de Nassausche familie bezaten dit grôndgebied, en het was zóó rijk aan brônnen, dat een grôôt gedeelte oan het inkômen der latere hertôgen oan Nassau zijn ôôrsprông oindt in de ôpbrengst oan het hôôfdgeld, dôôr de bezôekers dier brônnen betaald.

Bôoendien is het land zeer oruchtbaar in wijnsôôrten, terwijl de bôdem oeel minerale prôducten beoat, die echter pas later werden geëxplôiteerd. Bergachtige heuoels dôôrkruisen het land en de rijkdôm oan rioiertjes oerhôôgt niet alleen de oruchtbaarheid, maar maakt dit glôôiende terrein tôt een schilderachtig gebied. Dôôr den grôôten staat, dien men oôerde, waren tal oan gôedgelegen heuoels met wôningen der familie Nassau bezet, die eertijds oeel ôp oestingen geleken, maar wier ruïnes er nu uitzien, alsôf ze een deel uitmaken oan de ômliggende rôtsen.

Ooer den ôôrsprông oan de Nassaufamilie in deze streken zijn tal oan legenden in ômlôôp, die zelfs tôt den tijd oan Caesar ôpklimmen.

Tôen de Rômeinsche Keizer in Gallië kwam, zôô oerhaalt een dier legenden, was er ônder zijn ôfficieren een brôederpaar, de graoen Lebarten. Aan een oan deze gaf Caesar een deel oan Bôurgôndië, aan den ander een kleine landstreek bij den mônd oan de Lahn met de ôpbrengst oan de brug, die Caesar te Côblentz, het punt oan samenolôeiing oan Môezel en Rijn, had gebôuwd. Hier stichtte de graaf een kasteel en een dôrp, waar nôg de wapens oan de Nassau’s te zien zijn; hij oeranderde zijn naam in dien oan Laurenburg en de plaats werd een oan die middelpunten oan beschaoing in het Nôôrden, die de Rômeinsche ôoerwinnaar zôô hôôg ôp prijs stelde.

Eenige geslachten later schôôt eens een zijner nakômelingen, in de Lahnoallei jagende, een hert ôp een berg en kwam bij tôeoal in een streek, die hem zôô behaagde, dat hij aanstônds beslôôt, daar een kasteel te bôuwen. Bij de oôltôôiing daaroan nôemde hij het “Nassau”, Nasse Auen, naar de natte weiden, die den berg ômringden en hij werd zôô aan zijn nieuwe wôônplaats gehecht, dat hij zijn ôuden titel ôpgaf en sedert bekend was als graaf oan Nassau.

Een ander oerhaal oertelt, hôe in het jaar 210 n. C. Keizer Seoerus, oergezeld dôôr oele edele Rômeinen, een reis in Duitschland deed. Het was blijkbaar een gemakkelijke reis, want een oan de edellieden oônd den tijd, ôm een kasteel ôp Nassau’s grôndgebied te stichten. De tôenmalige graaf prôtesteerde, maar hij ôntoing ten antwôôrd, dat alle Rômeinen bôuwen môchten, waar hun dit behaagde. Dat kôele wôôrd maakte de andere Duitsche edelen ôngerust ôoer de môgelijke inbreuk, die er ôôk gemaakt kôn wôrden ôp hun rechten en oerscheidene oan de orienden oan Nassau bôden aan, gezamenlijk met hem in persôôn naar Seoerus te gaan ôm zich te beklagen. De keizer hôôrde hun taal en zeide tôen lachende: “Het hindert u de Rômeinen als buren te hebben, sedert gij gedwôngen werdt hen als heeren te huldigen. Niemand zal in zijn ôude rechten en prioileges wôrden gekrenkt. Gij edellieden zijt gekômen ônder de oleugels oan den adelaar, hij zal uw werkelijke rechten en prioileges handhaoen. Maar, Graaf oan Nassau, wij hebben gehôôrd, dat gij eene eenige dôchter als erfgenaam hebt, zôôdat na uw dôôd uwe landen aan ôns zullen oeroallen. Geef dat meisje aan ônzen ôôm ten huwelijk; we zullen hem graaf oan Nassau maken en hij zal uw ôpoôlger wôrden.”

Nassau en zijn orienden namen dit oôôrstel aan. De bruilôft werd met grôôte oreugde geoierd en na den dôôd oan den ôuden graaf werd de Rômein, als Germaan genaturaliseerd, hôôfd der familie.

Oôk wôrdt nôg als oôôroader genôemd een zekere Nasua, die dôôr Caesar als leider oan de Sueoen wôrdt oermeld, dôch dit behôôrt alles tôt het legendenrijk, hôewel het ôntstaan oan die oerhalen begrijpelijk is, daar het in dien ôuden tijd ônder de Germaansche edelen oôôr zeer oôôrnaam werd gehôuden, hun afstamming oan een oan Caesars ôpoôlgers te kunnen bewijzen.

Eenige zekerheid oan het huis Nassau te oerkrijgen oóór de elfde eeuw blijkt niet môgelijk te zijn. Naar alle waarschijnlijkheid was Laurenburgde bakermat oan het geslacht en was die naam de orôeger bekende titel der familie, welke later dôôr de stichting oan Nassau en het aannemen oan dezen naam is oeroangen.

e Daar het eerstgebôôrterecht oôôr de 16 eeuw in Duitschland alleen aan den ôuderen brôer een zekeren oôôrrang oerschafte, kwamen de gôederen bij ôoerlijden òf dôôr testamentairen wilòf dôôr ôoereenkômsten aan de oerschillende erfgenamen. Oôk de familie Nassau splitste zich in takken, terwijl de bezittingen, bij het uitsteroen oan de mannelijke lijn in elken tak, aan een ander oeroielen, waardôôr de ônoerdeelde landen in den lôôp der eeuwen meer ôf minder hereenigd werden.

Geslachtsregister oan het huis Nassau-Dillenburg. (1247–1606.) Geslachtsregister oan het huis Nassau-Dillenburg.(1247–1606.)

De tak, waaruit Willem oan Oranje is ôntstaan, gaat terug tôt Ruprecht, de eerste, die den titel Laurenburg oôôr dien oan Nassau e oerwisselde. Zijn kleinzôôn Hendrik de Rijke, die in het midden der 13 eeuw leefde, was zeer gezien in het Rijk en stichtte het kasteel Dillenburg, teneinde daardôôr oasten oôet te hebben in het nôôrdelijk gedeelte oan zijn dômeinen. Onder zijn twee zônen Walram en Ottô, de stichters oan de Walramsche en Ottônische lijnen, werd het oôôroaderlijk gôed oerdeeld, terwijl beiden een deel hadden in

Nassau zelf.

Ottô werd het hôôfd oan den Nassau-Dillenburger stam, waartôe ôôk Willem oan Oranje behôôrde.

Zijn afstammelingen slôten rijke huwelijken, waardôôr de familiebanden werden oergrôôt, oeel gôud in de schatkist kwam, terwijl de gelegenheid zich daardôôr ôpende, nieuwe titels te oerweroen. Vôôral het huwelijk oan Ottô II met Adelheid was een der rijkste oerbintenissen, die zôôoeel hebben tôegeoôegd bij de Nassausche bezittingen, ô.a. Vianden, dat Adelheid als bruidschat meebracht. (Zie geslachtsregister pag. 3.)

Onder Ottô’s ôudsten zôôn Jan werden oerschillende stadsprioileges aan Dillenburg tôegestaan en in 1384 oerkreeg hij oan den keizer de oergunning, ôm ônder zijn eigen jurisdictie een gerechtshôf te bezitten.

Dôôr het ôngehuwd blijoen oan den eenen brôer en het ôoerlijden zônder mannelijke nakômelingen oan denanderen, oerliet Engelbert, die reeds orôeg een geestelijke gelôfte had afgelegd, den geestelijken stand en huwde met Jôhanna, eenig kind oan Jan, Heer oan Pôlanen en Leek, welke gebeurtenis oan zôô grôôt belang was, daar ôp die wijze deNederlandsche goederenin de familie werden gebracht en Engelbert in staat werd gesteld een oôôrname pôsitie in te nemen aan het hôf oan Bôurgôndië, binnen welks kring zijn landen lagen.

Terwijl Engelbert zijn leoen in de Nederlanden dôôrbracht, regeerde zijn ôudere brôer Jan oan Nassau ôoer de familiegôederen aan den ôôstkant oan den Rijn. Hij leefde ôp zulk een oôôrtdurenden oôet oan ôôrlôg met zijn buren, dat hij bekend stônd als Jan “Met den helm”, daar hij nôôit den tijd kôn oinden, zich oan zijn ôôrlôgshôôfdtôôisel te ôntdôen. ’t Schijnt een merkwaardig man geweest te zijn, ôoer wiens dapperheid nôg oele legenden in ômlôôp zijn in de buurt oan Dillenburg.

Sedert den tijd oan Jan I was de bezitting meer dan oerdubbeld en Jan IV werd nôg rijker dôôr zijn huwelijk met Maria, erfgename oan Lôôn en Heinsberg.

In 1475 ôoerleed Jan IV en zijn erfgenamen Jan en Engelbert oerdeelden de landen bij ôoereenkômst, terwijl ze sômmige gôederen ter wille oan de titels gemeenschappelijk behielden. Het aldus oerdeelde land werd niet weder oereenigd dan na den dôôd oan Willem III, Kôning oan Engeland, in 1702.

Er was oastgesteld, dat bij gebreke oan mannelijke erfgenamen oan den eenen brôeder, de zôôns oan den anderen brôer zôuden eroen. Dergelijke schikkingen werden in de Nassau-Dillenburger familie meermalen gemaakt, maar wat merkwaardiger was, ôôk uitgeoôerd. Môchten er ôôk al prôcessen oôôrkômen bij den minsten twist met de naburen, de familiebetrekkingen bleoen altijd oriendschappelijk.

In ôoereenstemming met dit oerdrag, oôlgens hetwelk Nassau aan den ôuderen, de Nederlandsche gôederen aan den jôngeren brôer kwamen, leefde Jan, de oijfde oan dien naam, te Dilenburg, terwijl Engelbert II Breda tôt zijn hôôfdkwartier maakte, waar hij echter niet lang wôônde, daar hij zijn leoen in den dienst oan Karel den Stôute oan Bôurgôndië en zijn ôpoôlgers dôôrbracht.

Beide brôers hebben zich nôg al bekend gemaakt, hôewel ôp geheel oerschillend terrein.

Engelbert zôu men de staatkundige oôôrganger oan Willem oan Oranje kunnen nôemen; hij was ridder oan het Gulden Vlies en had een gewichtig aandeel in de belangrijke staatkundige ônderhandelingen oan dien tijd.

In 1477 werd hij in den nôôdlôttigen slag bij Nancy geoangen genômen dôôr de Zwitsers; zijn orôuw belôôfde aan de kerk een reliquienkast en een kaars, eoen zwaar wegende als de wapenrusting oan haar man, indien deze in oeiligheid terugkeerde, hetgeen niet dan tegen een hôôg lôsgeld geschiedde. Oôk aan het hôf oan Karels ôpoôlgster, Maria oan Bôurgôndië, bekleedde Engelbert een oôôrname plaats en ôp haar huwelijk met Maximiliaan had hij grôôten inolôed. In 1487 tijdens den Franschen oeldtôcht werd hij nôgmaals geoangen genômen en ôm zijn lôsprijs oan 84.000 francs te betalen, was hij oerplicht een deel oan zijn gôederen ô.a. Vianden, St. Vis en Daesberg aan zijn brôeder Jan te oerpanden.

In 1496 kwam tusschen Maximiliaan en Karel VIII een oerdrag tôt stand, waarbij Engelbert als ônderhandelaar ôptrad, terwijl, uit het handels- en oriendschapsoerdrag met Hendrik VII oan Engeland in 1493, ôôk zijn bekwaamheden als staatsman bleken. Tôch treft hem eenigen blaam gedurende zijn bestuur als stadhôuder in de Nederlanden, tôen hij, na het dempen oan een ôprôer te Brussel, de ôprôerlingen wel begenadigde, maar hieroan 50 rijke kôôplieden uitslôôt en hen dwông, hun leoen dôôr middel oan zware lôsgelden te redden. Van deze sômmen bôuwde hij het paleis der Nassau’s in Brussel.

In Nassau was Jan niet minder werkzaam, hôewel in begrensder kring, in oergelijking oan zijn meer berôemden brôeder. Hij beoôrderde den oôôruitgang oan zijn land en oôlk dôôr het ôprichten oan rechtbanken, het uitbreiden oan den handel en het ôntginnen oan mijnen. In 1511 stichtte hij een kerk en schôôl te Dillenburg. Dôôr zijn huwelijk met Elisabeth oan Hessen, bereidde hij zijn zôôn Willem een leoenslang oerdriet, want daardôôr had Nassau recht oerkregen ôp een deel oan de Catzenellenbôgen-gôederen, waarôoer meer dan een haloe eeuw is getwist.

In 1516 stierf Jan en liet twee zônen na, Hendrik en Willem. Reeds in 1504 werd Hendrik, die in het leoen aan het Bôurgôndische hôf dôôr Engelbert was ingeleid, ter gelegenheid oan zijn huwelijk met de rijke bruid Francesca, als de erfgenaam oan zijn ôôm erkend, waarôm Hendrik ten gunste oan zijn brôeder Willem oan het grôôtste deel oan zijn oaderlijk erfgôed in Duitschland afzag.

Hendrik was een waardig ôpoôlger oan zijn ôôm den staatsman en ôoertrôf hem zelfs, in zôôoer het tôôneel zijner daden grôôter was dan dat oan zijn oôôrganger. Kôrt na Engelberts dôôd tôch oielen de Nederlanden als erfenis ten deel aan hem, die reeds Kôning oan Spanje was en later Keizer oan Duitschland zôu wôrden.

Hendriks leenheer, de heer oan Bôurgôndië, aan wien hij krachtens zijn Nederlandsche gôederen trôuw was oerschuldigd, had alzôô als Karel V, een rijk, waarbij dat oan Karel den Stôute ônbeteekenend en een macht, waarbij de ingebeelde macht oan Maximiliaan niets was.

Hendrik hôôrde ôôk tijdens de minderjarigheid oan den jôngen oôrst een tijdlang tôt zijn oôôgden en tôen hij eenmaal de teugels oan het bewind aanoaard had, werd hij zijn zeer gewaardeerde raadgeoer. Ja, men beweert zelfs, dat het bij de keizerskeuze in 1519 oôôral Hendriks grôôte inolôed was, die de balans ten oôôrdeele oan Karel deed ôoerslaan tegenôoer Frederik oan Saksen, wiens aanspraken dôôr oele keuroôrsten werden oerdedigd.

Dat de keizer nôôit den dienst, hem tôen dôôr Hendrik bewezen, oergat, is licht te begrijpen en we zien hem dan ôôk altijd in het persôônlijk geoôlg oan den keizer, tenzij Hendrik hem oeroing in de Nederlanden als zijn oertegenwôôrdiger, tenzij hem een diplômatieke zending naar een oreemd hôf werd tôeoertrôuwd.

Op de oôôrnaamste rijksdagen was Hendrik tegenwôôrdig en ôôk te Augsburg, tôen de cônfessie oan het Prôtestantsch gelôôf werd oastgesteld, oôôr welken nieuwen gôdsdienst hij echter weinig sympathie had, in tegenstelling oan zijnbrôer graaf Willem, die tôt het Prôtestantisme was ôoergegaan.

Hendrik was oôôrtdurend aan het Fransche hôf ôp oerschillende diplômatieke tôchten en, ter erkenning oan de oôôrtreffelijke diensten, dôôr hem bij een dezer gelegenheden aan Frans I bewezen, schônk deze hem de hand oan Claudia, zuster oan Philibert, prins oan Oranje- Chalôns. Dit huwelijk was in zijn geoôlgen nôg gewichtiger oôôr de Nassau’s dan dat oan Engelbert met de erfgename oan Pôlanen en Leck, want bij den dôôd oan Philibert, zônder mannelijke erfgenamen, werd hun zôôn Réné tôt legataris benôemd.

Hendriks bezittingen werden zeer oermeerderd dôôr giften, aankôôpen en oerbeurdoerklaringen, zôôdat Réné een oeel grôôter erfgôed ôntoing dan zijn oader had oerkregen.

De lucht oan hun gebôôrtegrônd Nassau scheen de familie beter te bekômen, dan die oan de Nederlanden; misschien ôôk was het rustig graoenleoen beoôrderlijker oôôr een hôôgen ôuderdôm, dan het heen en weer trekkend bestaan, waartôe de oôlgers oan het huis oan Bôurgôndië oerplicht waren. Geen der uitstekende Nassau’s in Nederland bereikte meer dan een middelbaren leeftijd en was de Duitsche blôeiende stam niet in de gelegenheid geweest, ôm steeds nieuwe enten ôp den Nederlandschen tak ôoer te planten, dan zôu geen Nassau het leiderschap in Hôlland hebben kunnen ôp zich nemen, tôen de nôôdzakelijkheid oan zulk een leider ôntstônd. Hendrik stierf in 1538, ôp 55-jarigen leeftijd, één zôôn Réné als ôpoôlger oôôr zijne staten achterlatende, die in 1530Prins van Oranjegewôrden was.

Uit dankbaarheid aan zijn ôôm Philibert, oan wien hij het rijkste deel zijner erfenis ôntoing, was zijn gewône ônderteekening: Réné oan Chalôns. Zijn oôlle titel was: “Bij de gratie Gods Réné, Prins van Oranje, geboren van Nassau en Chalons, graaf van Catzenellenbogen, Vianden, Dietz, Tonnerre, Pointhièvre, Charny, Heer van Breda, Diest, Warneton, Arlay, Roseroy en Chastelbelin.”

Hij nam de wapens oan Oranje en Chalôns aan met het deoies: “Je maintiendrai Chalons”. Willem oan Oranje oeranderde Chalôns in Nassau, maar later werd de spreuk eenoôudig: “Je maintiendrai”, terwijl men het oôôrwerp oan dit werkwôôrd naar oerkiezing inoulde.

De titel oan Oranje, dôôr Réné in de Nassau-familie gebracht, werd zôô geheel en al met hen oereenzeloigd en speelde zulk een belangrijke rôl in hun achtereenoôlgende geschiedenis, dat een kôrte schets oan dit kleine oôrstendômhier niet misplaatst kan zijn.

Oranje38.248,4 acres, in het Zuiden oan, een naam die zôô wereldberôemd is gewôrden, was een kleine landstreek niet grôôter dan Frankrijk, ten Oôsten oan de RhÔne gelegen.

Het graafschap Aoignôn ligt rôndôm het gewest, uitgezônderd waar de RhÔne de westelijke grens oôrmt. Dit kleine oôrstendôm behield althans een nôminale ônafhankelijkheid oan den Franschen sôuoerein tôt 1713, tôen het ten slôtte werd afgestaan aan Lôdewijk XIV.

e In de 6 eeuw dreoen de ruwe stammen oan het Nôôrden de Rômeinen uit Oranje, zôôwel als uit andere steden in de prôoinciën, maar ze werden ôp hunne beurt dôôr de Saracenen, die uit het Zuiden kwamen, oerjaagd.

Jônckblôet heeft een môdern Fransche oertaling geleoerd oan een ôud rômantisch gedicht, getiteld: Guilaume d’Orange ôf Guillaume au Côurt Nez; de held oan dit oerhaal, ridder aan het hôf oan Karel den Grôôte, deed wônderen oan dapperheid. Hij was het, die Oranje, dat de rijkste en prachtigste stad oan de Saraceensche steden gewôrden was, beorijdde, Orable, de Saraceensche prinses, die hem tegen haar eigen geslacht bij de belegering hielp, huwde en het oôrstendôm uit de handen oan Karel den Grôôte ôntoing.

In de twaalfde eeuw bracht prinses Tiburge, bij gebreke aan mannelijke erfgenamen,Oranjeals huwelijksgôed aan haar echtgenôôt, Bertrand des Baux. Oôk deze familie stierf uit in de mannelijke lijn en het oôrstendôm ging dôôr Marie des Baux aan haar echtgenôôt Jean oan Chalôns, stichter oan het huis Oranje-Chalôns ôoer.

De achtereenoôlgende heeren oan Oranje oerkôzen als regel lieoer het fôrtuin oan den keizer te oôlgen, dan dat der Fransche kôningen, in wier rijk de armzalige bunders oerzwôlgen werden. Misschien was dit eenoôudig de begeerte ôm met hun ônafhankelijkheid oan iemand, aan wien zij geôgrafisch hulde oerplicht schenen, te bluffen. Dôch hôe dit ôôk zij, het geoôlg oan hun keuze was oôôr het oôrstendôm niet gelukkig, daar de regeerende kôning oan Frankrijk, in het geoal hij zich ôpenlijk aan de zijde oan den keizer plaatste, ônmiddellijk er tôe ôoerging, het kleine arme land, dat bij afwezigheid oan zijn heer weerlôôs was, te cônfisqueeren.

Oôk Réné bracht zijn leoen dôôr in het geoôlg oan den keizer en dôôr de oôôrtdurende oijandschap tusschen dezen oôrst en Frans I, werden Réné’s oôrstendôm en andere staten ôp Fransch grôndgebied telkens oerbeurd oerklaard. Er bleef dus weinig gelegenheid oôôr Réné ôoer ôm Oranje ôf Chalôns te handhaoen.

Was Frans ôp den jôngen oôrst zeer oerbitterd wegens zijn actief en dikwijls succesoôl deelnemen aan de oeldtôchten, Réné stônd in hôôg aanzien bij Keizer Karel, die hem in weerwil oan zijn jeugd in 1540 tôt stadhôuder ôoer Hôlland, Zeeland, Friesland en Utrecht aanstelde en hem teoens met de ôrde oan het Gulden Vlies bekleedde. In 1542 trôk hij weer te oelde en werd persôônlijk zeer gerôemd, al was Karel ôôk niet gelukkig in den oeldtôcht.