Cyfri’n Cewri

Gareth Roberts

Description

Mae Cyfri’n Cewri yn dathlu bywyd a gwaith mathemategwyr a gysylltir â Chymru. Pan gyfansoddwyd yr anthem genedlaethol ym 1856, roedd Cymru ym merw y Chwyldro Diwydiannol, gyda chymdeithasau gwyddonol yn codi fel madarch ar hyd a lled y wlad. Erbyn diwedd y ganrif, roedd ein dehongliad o’n diwylliant fel un sy’n cynnwys y gwyddorau yn ogystal â’r celfyddydau wedi culhau i gynnwys barddoniaeth, cerddoriaeth a chrefydd ar draul bron i bopeth arall. Yn dilyn poblogrwydd ei gyfrol Mae Pawb yn Cyfrif, mae’r awdur yma’n defnyddio’r un arddull i’n gwahodd i ymfalchïo yn ein mathemategwyr ac i ddangos sut y mae’r rhod wedi troi.

Lluniau
Diolchiadau
Rhagair
Map o Gymru
1 Rwyf yn meddwl am rif

2 O Fôn ar draws y Fenai
3 Fel pader aeth pŵer pai
4 Hap a damwain
5 Uchelgaer uwch y weilgi
6 Cawr ymhlith corachod
7 Beth yw teitl y bennod hon?
8 Mathemateg i’r miliwn
9 O ba le y daw doethineb?
10 Clirio’r dagfa
11 Manylu ar anfanyldeb
12 Siapiwch hi!
13 I gloi
14 Atebion i’r Posau
15 Nodiadau ar y Penodau
16 Mynegai

Sujets

• Sciences formelles
• Histoire des mathématiques
• Histoire
• Great Britain
• History
• Wales
• Europe

Informations

• Publié par: University of Wales Press
• Date de parution: 01 juillet 2020
• Nombre de lectures: 0
• EAN13: 9781786835956
• Langue: Welsh
• Poids de l'ouvrage: 10 Mo

Extrait

Cyfri’n Cewri

Mae'r dudalen hon yn fwriadol wag

C yfri’n Cewri Hanes Mawrion ein Mathemateg

Gareth Fowc Roberts

Gwasg Priysgol Cymru 2020

Hawlraint © Gareth Fowc Roberts, 2020

Cedwir pob hawl. Ni cheir atgynhyrchu unrhyw ran o’r cyhoeddiad hwn na’i gadw mewn cyundren aderadwy na’i drosglwyddo mewn unrhyw ddull na thrwy unrhyw gyrwng electronig, mecanyddol, fotogopïo, recordio, nac el arall, heb ganiatâd ymlaen llaw gan Wasg Priysgol Cymru, Corestra’r Briysgol, Rhoda’r Brenin Edward VII, Caerdydd, CF10 3NS.

www.gwasgprifysgolcymru.org

Mae conod catalogio’r gyrol hon ar gael gan y Llyrgell Brydeinig.

ISBN e-ISBN

978-1-78683-594-9 978-1-78683-595-6

Datganwyd gan Gareth Fowc Roberts ei hawl oesol i’w gydnabod yn awdur ar y gwaith hwn yn unol ag adrannau 77 a 78 Dedd Hawlraint, Dyluniadau a Phatentau 1988.

Cydnabyddir cymorth ariannol Cyngor Llyrau Cymru ar gyer cyhoeddi’r llyr hwn.

Cysodwyd gan Richard Huw Pritchard.

Argrafwyd gan CPI Antony Rowe, Melksham.

Er cof am Llewelyn Gwyn Chambers (1924–2014), arloeswr hanes mathemategwyr Cymru

Pe gofynnîd î nîfer o bob pwy yw enwogîon Cymru, mae’n eîthaf sîcr maî ateb parod y mwyafrîf fyddaî enwau rhaî o’r beîrdd, enorîon, cantorîon ac eraî, ym myd y cefyddydau ddoe a heddîw. Pe gofynnîd î’r un crîw am fathemategwyr o Gymru, go brîn y ceîd ateb mor barod ac mor sîcr.

L. G. Chambers

Mathemategwyr Cymru(Caerdydd, 1994)

I’m hwyrion, Elis, Gwydion, Mari, Miriam ac Olwen

C y

Dîochîadau Rhagaîr Map o Gymru

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15

n

n

w

y

s

Rwyf yn meddw am rîf O Fôn ar draws y Fenaî Fepaderaethpˆwerpaî Hap a damwaîn Uchegaer uwch y weîgî Cawr ymhîth corachod Beth yw teît y bennod hon? Mathemateg î’r mîîwn O ba e y daw doethîneb? Cîrîo’r dagfa Manyu ar anfanydeb Sîapîwch hî! I goî Atebîon î’r posau Nodîadau ar y penodau

Mynegaî

îx xî xvîî

1 11 21 31 43 53 65 75 87 99 109 121 133 137 141

153

Mae'r dudalen hon yn fwriadol wag

D iolchiadau

yfunîad o ddyanwadau yw cynnwys pob yfr – ffrwyth cydweîthîo a rhannu synîadau. Bûm yn ffodus î au ew ar C frwdfrydedd athrawon a’u dîsgybîon, ac ar broiad darîthwyr ar arbenîgedd a dîddordeb nîfer o unîgoîon a sefydîadau, a’u myfyrwyr. Manteîsîwyd hefyd ar rodd hae gan WALMATO, cymdeîthas hynod o arbenîgwyr ar addysg mathemateg yng Nghymru.  Rwyf yn ddyedus î’r darenydd annîbynno dîenw am eî sywadau craff a’r anogaeth î dda atî. Bu staff Gwasg Prîfysgo Cymru yn gefn dî-ffae hefyd ac yn barod îawn eu cymorth.  Proiad anodd, weîthîau, yw derbyn beîrnîadaeth gan eîch teuu, yn arbennîg yr aeodau îau. ‘Yr hen a wˆ yr a’r îfanc a dybîa’, yn ô y ddîhareb, ond nîd fey y mae hî go îawn a rhaîd magu croen caed a dos o wyeîdd-dra î dderbyn eu cyngor ac î gyfaddef eu bod yn ygaîd eu e.  Mae’r baî am unrhyw waau yn y yfr yn dîsgyn ar ysgwyddau un person, a’r awdur druan yw hwnnw.