Autobiographie vs. autofiction dans l œuvre de Gabrielle Roy
7 pages
Français

Autobiographie vs. autofiction dans l'œuvre de Gabrielle Roy

Le téléchargement nécessite un accès à la bibliothèque YouScribe
Tout savoir sur nos offres
7 pages
Français
Le téléchargement nécessite un accès à la bibliothèque YouScribe
Tout savoir sur nos offres

Description

  • mémoire - matière potentielle : et aux transformations
  • cours - matière potentielle : l' été
  • mémoire
Autobiographie vs. autofiction dans l'œuvre de Gabrielle Roy Yvon Le Bras Brigham Young University résumé L'œuvre de Gabrielle Roy dans son ensemble a la particularité d'osciller entre le récit tradi- tionnel de la fiction romanesque à la troisième personne et le récit à la première personne à forte teneur autobiographique. Dans ses romans et nouvelles inspirés par ses années mani- tobaines, Gabrielle Roy, confond à tel point ces deux instances narratives qu'il est permis d'en conclure à la lumière de La Détresse et l'Enchantement, son autobiographie posthume, que l'autofiction, conçue comme «la recréation romanesque de soi», constitue pour elle un art d'
  • gabrielle roy
  • identité de l'auteur et du personnage
  • littérature autobiographique de la francophonie
  • œuvres de fiction
  • pacte autobiographique
  • autobiographies
  • autobiographie
  • recréation romanesque
  • récit
  • récits
  • auteur
  • auteurs

Sujets

Informations

Publié par
Nombre de lectures 72
Langue Français

Extrait

Lingua Romana vol 9, issue 1
Article AûôbîôàphîÉ ŝ. àûôfiçîôn dànŝ ’œûÉ dÉ GàbîÉÉ Rôy
Yvon Le Bras Bîhà Yôûn UnîÉŝîy
résumé
L’œûÉ dÉ GàbîÉÉ Rôy dànŝ ŝôn ÉnŝÉbÉ à à pàîçûàî d’ôŝçîÉ ÉnÉ É çî àdî-îônnÉ dÉ à fiçîôn ôànÉŝqûÉ â à ôîŝîèÉ pÉŝônnÉ É É çî â à pÉîèÉ pÉŝônnÉ â fôÉ ÉnÉû àûôbîôàphîqûÉ. Dànŝ ŝÉŝ ôànŝ É nôûÉÉŝ înŝpîŝ pà ŝÉŝ ànnÉŝ ànî-ôbàînÉŝ, GàbîÉÉ Rôy, çônfônd â É pôîn çÉŝ dÉûx înŝànçÉŝ nààîÉŝ qû’î Éŝ pÉîŝ d’Én çônçûÉ â à ûîèÉ dÉLa Détresse et l’Enchantement, ŝôn àûôbîôàphîÉ pôŝhûÉ, qûÉ ’àûôfiçîôn, çônÇûÉ çôÉ «à Éçàîôn ôànÉŝqûÉ dÉ ŝôî», çônŝîûÉ pôû ÉÉ ûn à d’çîÉ pîîî qûî pà É «bîzàÉ àŝŝÉbàÉ» dû çû É dÉ ’îàînàîÉ ûî pÉÉ dÉ ôûÉ «É ôn É pûŝ àî» dôn ÉÉ fàî ŝôn çÉdô àpèŝ à pûbîçàîôn dÉBonheur d’occasion.
Mots clés : àûôbîôàphîÉ - àûôfiçîôn - fiçîôn- çî - hîŝôîÉ
 CôÉ ’ôn nô bîÉn dÉŝ çîîqûÉŝ, ÉnÉBonheur d’occasion qûî fi dÉ ŝôn àûÉûÉ ûnÉ çbî Én 1947 ÉLa Détresse et l’Enchantementâ îÉ pôŝhûÉ Én 1984, ’œûÉ dÉ pûbîÉ GàbîÉÉ Rôy à à pàîçûàî d’ôŝçîÉ ÉnÉ dÉûx pÔÉŝ Én àppàÉnçÉ ànîhîqûÉŝ : d’ûnÉ pà, É çî àdîîônnÉ dÉ à fiçîôn ôànÉŝqûÉ â à ôîŝîèÉ pÉŝônnÉ É, d’àûÉ pà, É çî â à pÉîèÉ pÉŝônnÉ bàŝ ŝû ’ÉxpîÉnçÉ pÉŝônnÉÉ qûî Éŝ É pôpÉ dÉ ’àûôbîôàphîÉ.
 LôŝqûÉ ’ôn çônŝîdèÉ dÉ pèŝ ’ôûîôn dÉ ’çîûÉ dÉ GàbîÉÉ Rôy, ôû îndîqûÉ çÉpÉn-dàn qûÉ à dîŝànçÉ ÉnÉ çÉŝ dÉûx pÔÉŝ n’Éŝ jààîŝ bîÉn àndÉ. Dèŝ à pûbîçàîôn Én 1950 dÉLa Petite Poule d’Eau, ôn ŝ’àpÉÇôî Én ÉffÉ qûÉ à ôànçîèÉ ŝÉbÉ çônfôndÉ â ôîŝî dànŝ ŝÉŝ ôûàÉŝ Éŝ ÉîŝÉŝ dÉŝ çîŝ dÉ fiçîôn É dÉŝ çîŝ â fôÉ ÉnÉû bîôàphîqûÉ. Aînŝî, Én dpî dû fàî qû’ÉÉ ŝÉ àdÉ bîÉn dànŝ ŝôn pÉîÉ ôàn ànîôbàîn dÉ ŝ’îdÉnîfiÉ ÉxpîçîÉÉn â ŝôn hônÉ MàdÉôîŝÉÉ CÔ, ÉÉ àîŝŝÉ ÉnÉndÉ dànŝ à pfàçÉ dû îÉ qûÉ Éŝ ŝîîàîŝ ÉnÉ Éŝ îÉûx É çîçônŝànçÉŝ dÉ çÉÉ hîŝôîÉ îàînàîÉ É ŝôn pôpÉ ŝjôû Én àn qû’înŝîûîçÉ ŝû çÉÉ ïÉ àû çôûŝ dÉ ’ dÉ 1937, â à ÉîÉ dÉ ŝôn dpà Én EûôpÉ, ŝôn ôîn d’êÉ fôûîŝ : « En ûn ŝÉnŝ, jÉ fûŝ ÉÉ, ôû ÉÉ fû ôî, ŝûôû pà à ŝÉnŝàîôn d’ÉxêÉ dpàyŝÉÉn qûÉ jÉ ÉŝŝÉnîŝ çÉ jôû-â » (La Petite Poule d’Eau262). I Én Éŝ dÉ êÉ dànŝ Éŝ ôànŝ ôû ÉçûÉîŝ dÉ nôûÉÉŝ çôÉRue Deschambault(1955) ÉLa Route d’Altamont(1966) qûî ŝÉ ŝîûÉn Éûx-àûŝŝî dànŝ ûn çàdÉ ŝpàîô-ÉpôÉ fàîîÉ dÉ ’àûÉûÉ. CôÉ ’îdÉnî ÉnÉ GàbîÉÉ Rôy É ChîŝînÉ, à nààîçÉ, n’Éŝ jààîŝ çàîÉÉn àbîÉ dànŝ çÉŝ çîŝ, É fàî qû’ûnÉ fÉÉ àdûÉ y àçônÉ ŝôn
1
Lingua Romana vol 9, issue 1
ÉnfànçÉ É ŝà jÉûnÉŝŝÉ Én pûîŝàn àbôndàÉn dànŝ Éŝ pôpÉŝ ŝôûÉnîŝ dÉ à ôànçîèÉ ŝûffi â Éŝ ààçhÉ â ûn ÉnÉ îàîÉ hybîdÉ dànŝ ÉqûÉ î Éŝ îpôŝŝîbÉ dÉ dîŝînûÉ çàîÉÉn çÉ qûî îÉn dû fiçîônnÉ É dû fÉnîÉ, dÉ à fàbûàîôn É dÉ ’ôbŝÉàîôn.
 I fàû çôîÉ qûÉ GàbîÉÉ Rôy ààî ôû dànŝ çÉ ànÉ dÉ « dônnÉŝ fàçûÉÉŝ É d’ûn èŝ fô înÉŝîŝŝÉÉn ŝûbjÉçîf » (Rîçàd,Gabrielle Roy. Une vie219) à fôûÉ nààîÉ qûî ûî çônÉnàî É îÉûx çà ôn à ÉôûÉ â ’œûÉ dànŝCet été qui chantait(1972) ÉCes enfants de ma vie(1977), â çÉÉ dîffÉnçÉ pèŝ qûÉ dànŝ çÉŝ çîŝ â à pÉîèÉ pÉŝônnÉ à nààîçÉ dÉÉûÉ pûÉÉn É ŝîpÉÉn ànônyÉ.
 Là ôôn dîbÉ dÉ GàbîÉÉ Rôy dÉ nÉ jààîŝ àbî àÉç çÉîûdÉ ’qûîàÉnçÉ àûÉû-nààÉû-pÉŝônnàÉ dànŝ É pààÉxÉ dÉŝ œûÉŝ ŝûbÉnîônnÉŝ àîŝŝÉ dônç É ÉçÉû dànŝ ’înçÉîûdÉ. AffûbÉ çôÉ ÉÉ É fàî ŝôûÉn ŝÉŝ çîŝ dû îÉ dÉ ôàn, àôŝ qû’îŝ ŝÉ pŝÉnÉn çôÉ dÉŝ fàÉnŝ d’àûôbîôàphîÉ fiçîÉ dôn à ŝûççÉŝŝîôn çhônôôîqûÉ dônnÉ ’îûŝîôn dû çî ôànÉŝqûÉ, çônîbûÉ ÉnçôÉ dàànàÉ â bôûîÉ Éŝ pîŝÉŝ É nôûŝ înçîÉ â nôûŝ dÉàndÉ â qûÉ ÉnÉ dÉ ÉxÉŝ nôûŝ àônŝ àffàîÉ îçî.
 « Eŝ-çÉ ’àûÉû qûî àçônÉ ŝà îÉ ôû ûn pÉŝônnàÉ fiçîf? » TÉÉ Éŝ à qûÉŝîôn qûÉ PhîîppÉ Gàŝpàînî pôŝÉ Én ÉxÉûÉ d’ûn ôûàÉ, înîû â bôn ÉŝçîÉnEst-il Je?, çônŝàç â çÉÉ pôbàîqûÉ :  En pînçîpÉ, É ŝàû îôçûôîÉ dÉ à fiçîôn É dÉ ’àûôbîôàphîÉ ŝ’ôppôŝÉn, ŝ’ÉxçûÉn àbŝôûÉn ’ûn ’àûÉ. LÉ ôànçîÉ àûôbîôàphÉ nÉ àîŝÉ dônç pàŝ ûnÉ îpôŝŝîbÉ ŝynhèŝÉ dÉŝ çôdÉŝ ànàônîŝÉŝ, àîŝ î Éŝ çônfônÉ, î Éŝ fàî çô-ÉxîŝÉ. I ÉŝpÉçÉ É dnônçÉ àÉnàîÉÉn Éŝ çàûŝÉŝ dÉŝ dÉûx çônàŝ, î Éŝ dîŝçûÉ, î Éŝ nôçîÉ, ŝànŝ jà-àîŝ çhôîŝî. CÉÉ àbîàÉnçÉ fôndàÉnàÉ ŝ’àîçûÉ àûôû dÉ à qûÉŝîôn dÉ ’îdÉnî dû pôàônîŝÉ : ànÔ î Éŝ îdÉnîfiàbÉ â ’àûÉû É à ÉçûÉ àûôbîôàphîqûÉ ŝ’îpôŝÉ, ànÔ î ŝ’Én ôînÉ É à çÉpîî ÉôûÉ ûnÉ dôînànçÉ ôànÉŝqûÉ. LÉ ÉxÉ Éŝ àînŝî ŝàû pà dÉŝ ŝînÉŝ dÉ çônjônçîôn É dÉ dîŝjônçîôn dÉŝ dÉûx înŝànçÉŝ. (13)
Rçîŝ dÉ fiçîôn d’àppàÉnçÉ àûô-fÉnîÉÉ, Éŝ ôànŝ dÉ GàbîÉÉ Rôy înŝpîŝ pà ŝÉŝ àn-nÉŝ ànîôbàînÉŝ ÉqûÉàîÉn dônç çôÉ É ŝûèÉ PhîîppÉ Gàŝpàînî, Én ’àbŝÉnçÉ dÉ ôû pàçÉ ôànÉŝqûÉ ôû àûôbîôàphîqûÉ, nôn pàŝ ûnÉ « ÉçûÉ àÉnÉ, qûî ŝÉàî pûîŝànÉ, àîŝ ûnÉ dôûbÉ ÉçûÉ ŝîûànÉ » qûî, « ôîn dÉ nûîÉ àû pàîŝî dû ÉxÉ » (13) ’ÉxçîÉàî bîÉn àû çônàîÉ.
 À ’ÉxpÉŝŝîôn « ôàn àûôbîôàphîqûÉ » pôpôŝÉ pà PhîîppÉ LÉ JÉûnÉ pôû ÉndÉ çôpÉ dÉ Éŝ çîŝ dÉ fiçîôn àbîûŝ « dànŝ ÉŝqûÉŝ É ÉçÉû pÉû àôî dÉŝ àîŝônŝ dÉ ŝôûpÇôn-nÉ, â pàî dÉŝ ÉŝŝÉbànçÉŝ qû’î çôî dÉînÉ, qû’î y à îdÉnî dÉ ’àûÉû É dû pÉŝônnàÉ, àôŝ qûÉ ’àûÉû, ûî, à çhôîŝî dÉ nîÉ çÉÉ îdÉnî, ôû dû ôînŝ dÉ nÉ pàŝ ’àffiÉ » (25), î É ŝÉbÉ pûŝ àppôpî dànŝ É çônÉxÉ dÉ ’œûÉ ôyÉnnÉ, qûî ŝÉ ŝîûÉ Én qûÉqûÉ ŝôÉ â ’înÉŝÉçîôn dÉ ’àûôbîôàphîqûÉ É dû ôànÉŝqûÉ, dÉ fàîÉ àppÉ àû ÉÉ « àûôfiçîôn » – nôôîŝÉ àppàû pôû à pÉîèÉ fôîŝ ŝôûŝ à pûÉ dÉ ’çîàîn SÉÉ Dôûbôŝky Én 1977 – É d’Én ûŝÉ dànŝ ûn ŝÉnŝ pûŝ àÉ, â ’ÉxÉpÉ dÉ PhîîppÉ Vîàîn, pôû ŝôûînÉ dànŝ çÉÉ fàÇôn d’çîÉ ôînŝ « à fidî d’ûn àppô hîŝôîqûÉ â ŝôî » qûÉ « à Éçàîôn ôànÉŝqûÉ dÉ ŝôî » (74). C’Éŝ d’àîÉûŝ
2
Lingua Romana vol 9, issue 1
â çÉÉ îdÉ qûÉ GàbîÉÉ Rôy ŝÉbÉ fàîÉ àûŝîôn dànŝLa Détresse et l’Enchantement(1984), àôŝ qû’ÉÉ ÉxpîqûÉ çôÉn ÉÉ à çônÇûLa Petite Poule d’Eauûn bÉàû jôû Én AnÉÉÉ :
NÉûfànŝpûŝàdàpèŝBonheur d’occasion, àŝŝÉ dû ôp ànd bûî qû’î fi àûôû dÉ ôî, dÉ Pàîŝ jÉ ÉîÉndàîŝ ôî ŝî à pàîx, à ŝçûî, ’àffÉçîôn qûÉ j’ààîŝ çônnûÉ y àî ôûjôûŝ . . . . JÉînÉàîŝàŝpàçîÉûŝÉçhàbÉàÉàûxfÉnêÉŝàndÉŝôûÉÉŝŝûÉŝdôwnŝqûîÉ pààïàîÉn ÉnçôÉ pûŝ ÉxàànÉŝ qûÉ dànŝ Éŝ îàÉŝ qûÉ j’Én ààîŝ àdÉŝ . . . . EÉnôî-êÉ,ûnàîn,ÉnÉîànôûàpàîŝÉdànŝûnàndîÉnçûîÉ,jÉôû-Éàîŝ, pêŝ pôû Én fàîÉ ûn îÉ, fiŝ É ànŝfiûŝ pà É Épŝ, Éŝ ŝôûÉnîŝ dÉ à PÉîÉ PôûÉ d’Eàû, dÉÉnûŝ, pà à áçÉ dÉŝprofondeursÉsans que j’en eusse connaissance, dÉŝéléments de fiction, ç’Éŝ-â-dîÉ, ŝànŝ dôûÉ dÉvivante vérité. (493, ç’Éŝ nôûŝ qûî ŝôûî-nônŝ)
 Sî GàbîÉÉ Rôy Éçônnàï qûÉ É çû àûôbîôàphîqûÉ Éŝ bîÉn â à ŝôûçÉ dÉ ŝôn înŝpîà-îôn, ç’Éŝ àû ààî dÉ à ôîÉ É àûx ànŝfôàîônŝ qû’ÉÉ ÉnÉndÉ qûÉ à ôànçîèÉ îÉn â àîÉ nôÉ àÉnîôn, çôÉ pôû nôûŝ àppÉÉ qûÉ ôûÉ ÉpŝÉnàîôn dÉ à àî Éŝ pà ÉŝŝÉnçÉ îûŝôîÉ. En fin dÉ çôpÉ, ŝÉû îpôÉàî dànŝ ’àçÉ dÉ « çônÉî Én çîŝ … dÉŝ ô-Énŝ dÉ [ŝà] îÉ » (Détresse108) ’ÉnîçhîŝŝÉÉn dÉŝ ŝôûÉnîŝ â àÉŝ É pôçÉŝŝûŝ dÉ ’çîûÉ, qûîÉ â pîîîÉ É çààçèÉ îàînàîÉ ôû fiçîf dÉŝ hîŝôîÉŝ qû’ÉÉ àçônÉ.
 I Éŝ înÉŝŝàn qûÉ GàbîÉÉ Rôy àî çû bôn dÉ çôûônnÉ ŝôn œûÉ ôànÉŝqûÉ pà La Détresse et l’Enchantement, ûnÉ àûôbîôàphîÉ àû ŝÉnŝ pôpÉ dû ÉÉ ôù ’çîàînÉ ŝ’îdÉnîfiÉ pÉînÉÉn, ûnÉ fôîŝ n’Éŝ pàŝ çôûûÉ, àÉç à nààîçÉ. DÉnîÉ ÉxÉ àûqûÉ ÉÉ ŝÉ çônŝàçÉ dÉ 1976 jûŝqû’â ŝà ô, ŝûÉnûÉ Én 1983,La Détresse et l’EnchantementÉŝ Én ÉffÉ çôÉ É pçîŝÉ FànÇôîŝ Rîçàd : « ’àpÉ ûîÉ d’ûnÉ ÉçhÉçhÉ ÉŝhîqûÉ É pÉŝônnÉÉ qûî ŝ’àèÉ àînŝî ’ûnÉ dÉŝ ŝînîfiçàîônŝ, ŝînôn à ŝînîfiçàîôn fôndàÉnàÉ, pûŝ ôû ôînŝ çônŝçîÉnÉ, pûŝ ôû ôînŝ ôîÉ, dÉ ôûŝ ŝÉŝ çîŝ ànîÉûŝ » (« L’œûÉ dÉ GàbîÉÉ Rôy » 24). I àî pû â ’ôîînÉ qûÉ çÉÉ àû-ôbîôàphîÉ çôûÉ qûàÉ pîôdÉŝ dÉ ŝà îÉ, àîŝ GàbîÉÉ Rôy n’àûà É Épŝ d’Én ÉînÉ qûÉ dÉûx : à pÉîèÉ pàîÉ dÉ çÉÉ àûôbîôàphîÉ Énôyàn â ŝôn ÉnfànçÉ, ŝÉŝ ûdÉŝ É ŝà çàîèÉ d’înŝîûîçÉ dànŝ É Mànîôbà dÉ 1909 â 1937, É à ŝÉçôndÉ â ŝôn ŝjôû Én EûôpÉ, ŝôn Éôû àû Cànàdà É ŝÉŝ dbûŝ dÉ jôûnàîŝÉ â Mônà dÉ 1937 â 1939.
 CÉ qûî fàppÉ â à ÉçûÉ dÉLa Détresse et l’Enchantement, ç’Éŝ qûÉ çÉÉ œûÉ çônàî-ÉÉn àûx àûôbîôàphîÉŝ çàŝŝîqûÉŝ nÉ ŝ’ôûÉ nûÉÉn ŝû à nàîŝŝànçÉ É à pÉîÉ ÉnfànçÉ dÉ ŝôn àûÉûÉ, àîŝ ŝ’ààdÉ pûÔ ŝû dÉŝ nÉÉnŝ àqûànŝ, dÉŝ flÉxîônŝ ôû dÉŝ àŝ d’áÉ qûÉ ŝôn àdôÉŝçÉnçÉ pûîŝ ŝà îÉ dÉ jÉûnÉ fiÉ ûî înŝpîÉn ŝànŝ É ôîndÉ ŝôûçî d’ôdônnÉ ’hîŝôîÉ qû’ÉÉ nôûŝ àçônÉ d’ûnÉ ànîèÉ çàîÉ É çônçîŝÉ. Aû fi dû ÉxÉ ôn Én àîÉ àpîdÉ-Én â à çônçûŝîôn qûÉ É îàbÉ dÉŝînààîÉ-nàààîÉ dÉ çÉ çî n’Éŝ àûÉ qûÉ GàbîÉÉ Rôy ÉÉ-êÉ : « Nôûŝ ÉçÉûŝ, ŝôÉŝ çônîŝ, â îÉ dÉ ôînŝ, â pàîçîpÉ àû dîàôûÉ ÉnÉ dÉûx phàŝÉŝ d’ûn Éô, pûŝ pçîŝÉn ÉnÉ Éŝ phàŝÉŝ ŝûççÉŝŝîÉŝ d’ûn ôî qûî ŝÉ çônŝîûÉ ŝôûŝ nôŝ yÉûx dànŝ ŝôn àçÉ êÉ d’çîûÉ àûôbîôàphîqûÉ » (Fànçœû 155). D’ôù à pàçÉ pîîîÉ àççôdÉ dànŝ É ÉxÉ àû ôdÉ înÉôàîf qûî pÉÉ â ’çîàînÉ Én qûêÉ d’ÉÉ-êÉ dÉ ŝÉ fàyÉ ûn çhÉîn dànŝ É ddàÉ dÉ ŝà ôîÉ É dÉ ÉŝûÉ ’àpÉû É Éŝ dîffiçûŝ dÉ ŝà áçhÉ :
3
Lingua Romana vol 9, issue 1
MàînÉnànqûÉjàîçôÉnçâdîdÉÉŝŝôûÉnîŝ,îŝîÉnnÉn,ŝÉÉnànŝîbîÉn,çô-É ûnÉ ÉnÉÉ àînÉ, qûÉ à pÉû É pÉnd : « CÉà nÉ çÉŝŝÉà pàŝ. JÉ nÉ ŝàîŝîàî pàŝ à î-îèÉ pàîÉ dÉ çÉ dôûÉÉn. » Eŝ-î dônç pôŝŝîbÉ qû’ôn àî Én ŝôî dÉ qûôî Épî dÉŝ ônnÉŝ dÉ pàpîÉ ŝî ŝÉûÉÉn ôn àîÉ â ŝàîŝî É bôn bôû dÉ ’çhÉÉàû? (69)
 CôÉ ôû àûôbîôàphÉ qûî ŝÉ ÉŝpÉçÉ, GàbîÉÉ Rôy ŝÉ ôî dànŝ ’îpôŝŝîbîî dÉ ôû àçônÉ dÉ ŝà îÉ, ŝànŝ dôûÉ pôû nÉ pàŝ ŝÉ pÉdÉ dànŝ Éŝ dàîŝ àîŝ àûŝŝî pàçÉ qû’î Éŝ fô dîçà d’ûnî pà ’çîûÉ dÉûx çônŝçîÉnçÉŝ dîŝînçÉŝ ŝpàÉŝ pà Éŝ ààŝ dû Épŝ :
JÉpÉûxpàÉŝànŝênÉ.CÉÉÉnfànqûÉjÉfûŝÉŝàûŝŝîànèÉqûÉjàûàîŝpûêÉâŝÉŝ yÉûx, ŝî ŝÉûÉÉn çÉ ŝôî-â, â ’ôÉ dÉ à îÉ çôÉ ôn dî, ÉÉ ààî pû ’àpÉçÉôî ÉÉ qûÉ jÉ ŝûîŝ àûjôûd’hûî. DÉ à nàîŝŝànçÉ â à ô, dÉ à ô â à nàîŝŝànçÉ, nôûŝ nÉ çÉŝŝônŝ pà É ŝôûÉnî, pà É êÉ, d’àÉ çôÉ ’ûn Éŝ ’àûÉ, â nôÉ pôpÉ ÉnçônÉ, àôŝ qûÉ çôï ÉnÉ nôûŝ à dîŝànçÉ. (80)
EnÉ É pŝÉn dÉ ’nônçîàîôn É É pàŝŝ dÉ ’hîŝôîÉ nàÉ, ’çà ÉpôÉ ŝpààn dànŝLa Détresse et l’Enchantementà îÉîÉ dàÉ qûî ÉnÉpÉnd dÉ àçônÉ ŝà îÉ É ’Énfàn ôû à jÉûnÉ fiÉ qû’ÉÉ fû Éŝ É qû’ÉÉ Éŝ çônàînÉ àfin dÉ ŝ’îdÉnîfiÉ â ’ôbjÉ dÉ ŝôn çî dÉ ŝ’Én dàçhÉ pôû îÉûx É ŝàîŝî â à ûîèÉ dû dîŝçôûŝ ôŝpÉçîf É çôÉnàîf.
 En àdÉàn qûÉ GàbîÉÉ Rôy àî bîÉn Éû ’înÉnîôn dÉ « àçônÉ ŝà îÉ » Én ŝÉ ànÇàn dànŝ çÉ pôjÉ d’çîûÉ, Éŝ pàûŝÉŝ É Éŝ ŝîÉnçÉŝ qûî Én jàônnÉn É dôûÉÉn dîîqûÉ àîŝ-ŝÉn â pÉnŝÉ qû’î ŝ’àîŝŝàî ôînŝ pôû ÉÉ dÉ fàîÉ pÉûÉ d’Éxhàûŝîî qûÉ dÉ fàîÉ ÉnÉndÉ à ôîx dÉ dÉûx çônŝçîÉnçÉŝ dîŝînçÉŝ â à ÉçhÉçhÉ dÉ ŝôî â àÉŝ ’àûÉ. CÉÉ îpÉŝŝîôn Éŝ çônfiÉ pà à pàçÉ qû’ÉÉ àççôdÉ àû ôdÉ dîàôîqûÉ dànŝLa Détresse et l’Enchantement, nôn ŝÉûÉÉn Én çÉ qûî çônçÉnÉ Éŝ àppôŝ dû « jÉ nààn » É dû « jÉ nà » qûî ŝ’y ànîfÉŝÉn, àîŝ àûŝŝî É ŝûôû ÉnÉ çÉ çî àûôbîôàphîqûÉ pôŝhûÉ É Éŝ çîŝ àûôfiçîônnÉŝ pûbîŝ dÉ ŝôn îàn :  I Éŝ îndîŝçûàbÉ qûÉLa Détresse et l’EnchantementînŝîûÉ â ’œûÉ ànîÉûÉ dÉ  GàbîÉÉ Rôy ûnÉ pÉŝpÉçîÉ dÉ ÉçûÉ, ûn ôdÉ dÉ çÉpîôn qûî àûÉnÉ É înÉnŝîfiÉ à îŝÉ pÉŝônnÉÉ qûî ŝôûŝ-Énd É ôîÉnÉ É pôjÉ dànŝ ŝôn ÉnŝÉbÉ. L’àûôbîôàphîÉ pôŝhûÉ ÉnÉ fôçÉn dànŝ ûn àppô dîàôîqûÉ dÉ çôpûdÉ É dÉ çônàŝÉ àÉç ’œûÉ fiçîÉ É àûôfiçîônnÉÉ; ÉÉ dÉîÉn nôn ŝÉûÉÉn ’ûn dÉŝ dÉûx ÉÉŝ dÉ à çôpààîŝôn, àîŝ àûŝŝî ûnÉ ŝôÉ d’àçhî-ÉxÉ qûî ŝÉ â Éû çôpààîŝôn … . QûÉLa Dé-tresse et l’Enchantementŝôî àû pàn dÉ à dîèŝÉ ûn çî ôû É fàÉnàîÉ qûî çhàppÉ â à ŝynhèŝÉ ôàîŝànÉ dÉ ’àûôbîôàphîÉ àdîîônnÉÉ … . , ÉÉ n’Én çàûîônnÉ pàŝ ôînŝ ûnÉ çôhŝîôn înÉpàîÉ, ôbÉnûÉ àû pîx d’ûn Éôû ŝû Éŝ çîŝ qûî à pçèdÉn, çà-pàbÉŝ dÉ ŝûppÉ â ’îàÉ îûàîŝÉ, ŝînôn ànqûànÉ dÉ ŝôî.  (Wîkôôwîçz 57)
 Cônŝîdŝ dànŝ Éû çôpÉnàî Éŝ dÉûx ypÉŝ dÉ ÉxÉ qûî çôpôŝÉn ’œûÉ dÉ GàbîÉÉ Rôy pÉÉÉn dônç àû ÉçÉû dÉ ŝÉ fàîÉ ûnÉ ÉîÉûÉ îdÉ dÉ ’ÉnŝÉbÉ dÉ à îÉ dÉ ’çîàîn É dÉ ’ôûîôn dÉ ŝà pÉnŝÉ.La Rue DeschambaultÉLa Route d’Altamont, pà ÉxÉpÉ, çôbÉn Éŝ îdÉŝ dû çî àûôbîôàphîqûÉ Én àppôàn pûŝ dÉ dàîŝ ŝû ŝôn ÉnfànçÉ, ŝôn àdô-
4
Lingua Romana vol 9, issue 1
ÉŝçÉnçÉ àînŝî qûÉ Éŝ dbûŝ dÉ ŝà îÉ dÉ jÉûnÉ fÉÉ, àôŝ qûÉLa Petite Poule d’EauÉCes enfants de ma vienôûŝ çàîÉn ŝû ŝà çàîèÉ d’înŝîûîçÉ. I ŝûffi dÉ pôçdÉ â ûn ŝîpÉ ÉÉ dÉŝ fÉnçÉŝ înÉÉxûÉÉŝ dîŝŝînÉŝ dànŝLa Détresse et l’Enchantementpôû ŝÉ ÉndÉ çôpÉ qûÉ GàbîÉÉ ûŝÉ àûŝŝî dÉ çÉ pôçd pôû nÉ pàŝ àôî â ÉnîônnÉ dànŝ ŝôn àûôbîôàphîÉ dÉŝ ŝîûàîônŝ qû’ÉÉ nÉ îÉn nûÉÉn â ŝÉ ÉôÉ àû dàî pèŝ. C’Éŝ É çàŝ dÉŝ çîçônŝànçÉŝ àhÉûÉûŝÉŝ dÉ ŝà ŝpààîôn àÉç ŝà èÉ É Éŝ ŝîÉnŝ dôn ÉÉ à çônŝÉ ûn ŝôûÉnî àÉ :
EônnàÉn,ààn,àpèŝûnÉûÉdààçhÉ-pîÉdpôûÉàdÉ,ôûâçôûpçdà.Làfin dÉ ŝà ŝîŝànçÉ, jÉ ’àî àçônÉ dànŝLa Route d’AltamontÉ qûôîqûÉ çÉ ŝôî Én pàîÉ ô-ànç, ç’Éŝ-â-dîÉ ànŝçÉnd, î ÉŝÉ qûÉ j’àî îŝ ’essentielle véritédànŝ çÉ çî É nÉ Éûx pûŝ ÉÉnî ŝû çÉÉ îÉîÉ dôûÉû. (183, ç’Éŝ nôûŝ qûî ŝôûînônŝ)
LôŝqûÉ ’àûôfiçîôn É ’àûôbîôàphîÉ àppààîŝŝÉn ŝôûŝ à pûÉ dÉ GàbîÉÉ Rôy ŝû ûn pîÉd d’àî qûàn â à « î » qûÉ çÉŝ dÉûx ypÉŝ dÉ ÉxÉ ŝôn çÉnŝŝ hîçûÉ, ôn Éŝ Én dôî dÉ ŝÉ dÉàndÉ ûnÉ fôîŝ dÉ pûŝ çÉ qûî Éŝ dîffÉnçîÉ çhÉz ÉÉ.
 CônàîÉÉn àûx pfàçÉŝ É înôdûçîônŝ dÉ çÉàînŝ dÉ ŝÉŝ ôànŝ É nôûÉÉŝ ôù Gà-bîÉÉ Rôy nÉ çhÉçhÉ ûèÉ â àbî ûn îÉn ôî ÉnÉ ŝà îÉ É ŝôn œûÉ ôànÉŝqûÉ, ÉÉ ŝÉ pêÉ dànŝLa Détresse et l’Enchantement– dû fàî êÉ qû’î ŝ’àî d’ûnÉ àûôbîôàphîÉ – â dÉŝ çônfidÉnçÉŝ qûî nôûŝ çàîÉn ŝû à ÉnèŝÉ dÉ ŝôn çîûÉ. C’Éŝ àînŝî qû’àû dôû d’ûnÉ phàŝÉ, ’àûôbîôàphÉ Én îÉn â çônfiÉ â dÉî-ôŝ qûÉ ChîŝînÉ, à nààîçÉ dÉLa Rue DeschambaultÉ dÉLa Route d’Altamont, n’àî àûÉ qû’ÉÉ-êÉ :
CôÉ[CÉnçÉ]ààîpÉûônÉpŝâçôÉ,àànààdànàŝŝÉzŝôûÉnâààîŝôn dÉpûîŝ Éŝ pÉîèÉŝ àÉînÉŝ dÉ ŝà ààdîÉ, ç’Éŝ ÉÉ qûî, ŝôûÉn, qûànd j’àîŝ ôûÉ pÉîÉ, pÉnàî ŝôîn dÉ ôî. EÉ ’Énàïnàî Én dÉŝ pôÉnàdÉŝ â pîÉd bîÉn ôp ônûÉŝ pôû ôî àîŝ dôn jÉ ÉÉnàîŝ çônÉnÉ àÉç ’îpÉŝŝîôn d’àôî û dÉŝ çhôŝÉŝ ôînàînÉŝ É ôûjôûŝ dîffÉnÉŝ. EÉm’ÉÉnàî ŝôûÉn dû çÔ ŝàûàÉ dÉ nôÉ pÉîÉ ûÉ àînŝî qûÉje’àî àçôn dànŝRue Deschambault. (211-12, ç’Éŝ nôûŝ qûî ŝôûînônŝ)
Dànŝ d’àûÉŝ pàŝŝàÉŝ ôû àûŝŝî àÉûŝ, GàbîÉÉ Rôy Éçônnàï àôî ç dànŝ ŝÉŝ îÉŝ dÉŝ « êÉŝ pà çÉàînŝ àŝpÉçŝ â [ŝ]à ÉŝŝÉbànçÉ » (196) ôû â çÉÉ dÉ ÉbÉŝ dÉ ŝà pàÉn : « Qûànd j’çîîŝ . . .La Petite Poule d’Eau, jÉ êàî bÉàûçôûp dÉ dàîŝ É d’Énŝ pîŝ â CàpÉ-îÉ â çÉûx dÉ à îôn dÉ àPetite-Poule-d’EauLÉŝ àîŝ Énfànŝ dÉ à PÉîÉ PôûÉ d’Eàû, jÉ Éŝ. . . . àî pîŝ pôû ûnÉ bônnÉ pà, ç’Éŝ çÉàîn, çhÉz à çôûŝînÉ dÉ CàpÉîÉ. DÉ êÉ qûÉ j’àî pîŝ â ÈîànÉ, jÉ ’Én çônfÉŝŝÉ Éŝ yÉûx bÉûŝ . . . dÉ Lûzînà » (187-88).
 LÉ pûŝ ŝôûÉn Éŝ fÉnçÉŝ â ŝÉŝ œûÉŝ dÉ fiçîôn ŝôn É pÉxÉ pôû GàbîÉÉ Rôy dànŝLa Détresse et l’EnchantementdÉ ŝ’ônnÉ ŝû Éŝ yŝèÉŝ dÉ à çàîôn îàîÉ çôÉ ŝî ààn d’çîÉ ŝÉŝ îÉŝ ÉÉ « Én ààî djâ â [ŝ]ôn înŝû dÉŝ Énŝ ôû pàŝ, ŝànŝ îÉn ÉnÉ Éûx » (221). L’à ôànÉŝqûÉ nÉ çônŝîŝàn pàŝ dànŝ ŝôn Éŝpî â fàbîqûÉ dÉ ôûÉŝ pîèçÉŝ ûnÉ hîŝôîÉ É dÉŝ pÉŝônnàÉŝ, àîŝ â ànŝpôŝÉ à àî, ŝànŝ ôûÉfôîŝ çhÉçhÉ â à ÉpŝÉnÉ àÉç pçî-ŝîôn, Én Én pûîŝàn ’ÉŝŝÉnçÉ dànŝ ŝÉŝ ŝôûÉnîŝ :
En ŝÉpÉbÉ ŝûîàn, j’àîŝ ÉnàÉ â Càdînà . . . . JÉ dÉàîŝ àÉÉn ’y ÉnnûyÉ â
5
Lingua Romana vol 9, issue 1
’Éxçèŝ, ôÉ dànŝûnÉ fêÉ àîŝôn â pÉînÉ çhàûffÉ . . . . CÉîàÉ,jÉpÉnŝÉÉnàôîdîàŝŝÉzÉxàçÉÉnàôŝphèÉdànŝÉdÉnîÉçhàpîÉdÉRue Deschambault. J’y ôûçhÉ ÉnçôÉ qûÉqûÉ pÉû, Én pàŝŝàn, dànŝ É îÉ àûqûÉ jÉ Éŝ à dÉnîèÉ àîn çÉŝ jôûŝ-çî :Ces enfants de ma vie. Màîŝ nûÉ pà, jÉ nÉ É ŝûîŝ ààçhÉ â É dçîÉ àbŝôûÉn ÉŝŝÉbàn. C’Éŝ ûnÉ áçhÉ dôn jÉ pÉnŝÉ êÉ înçàpàbÉ àînÉnàn.I É fàû dîŝŝôçîÉ Éŝ Énŝ, Éŝ àŝŝÉbÉ, Én çàÉ, àjôûÉ, dàîŝŝÉ, înÉnÉ pÉû-êÉ, jÉû pà ÉqûÉ j’àîÉ pàfôîŝ â fàîÉ pàŝŝÉ É ôn É pûŝ àî, qûî n’Éŝ dànŝ àûçûn d-àî pçîŝ nî-êÉ dànŝ ’ÉnŝÉbÉ, àîŝ qûÉqûÉ pà dànŝ É bîzàÉ àŝŝÉbàÉ, pÉŝqûÉ àûŝŝî înŝàîŝîŝŝàbÉ ûî-êÉ qûÉ ’înŝàîŝîŝŝàbÉ ÉŝŝÉnîÉ àûqûÉ jÉ dônnÉ à çhàŝŝÉ. (111-12)
DÉ çÉ « bîzàÉ àŝŝÉbàÉ » dû çû É dÉ ’îàînàîÉ ŝôûÉnû pà É dîŝçôûŝ hôôdîîqûÉ nàïàî çÉ ÉffÉ dÉ É, çÉ « ôn É pûŝ àî » dôn GàbîÉÉ Rôy à fàî ŝôn çÉdô àpèŝ ŝ’êÉ ÉŝŝàyÉ dànŝBonheur d’occasionàûx pôçdŝ dÉ ’çîûÉ àîŝÉ.
 Un É ôÉ dÉ ’àûôfiçîôn qûî ŝ’ÉŝqûîŝŝÉ Én fiîànÉ dû çî àûôbîôàphîqûÉ pÉû pààï-É çûîÉûx â pÉîèÉ ûÉ. Nànôînŝ, Én ŝÉ ŝÉàn dÉ ’ûn pôû ÉÉ Én àÉû ’àûÉ, GàbîÉÉ Rôy fàî pÉûÉ d’ûnÉ àndÉ ôîînàî. ExèÉ dÉ ŝà pôpÉ œûÉ, ÉÉ îÉn àînŝî â Én ônÉ, dÉîèÉ ŝà çôpÉxî àppàÉnÉ, à çôhŝîôn fôÉÉ É hàîqûÉ, ŝûbôdônnÉ çôÉ ÉÉ Éŝ â « à qûêÉ É à çônŝûçîôn dÉ ŝôî » (« L’œûÉ dÉ GàbîÉÉ Rôy » 26). Pà à êÉ, ÉÉ ŝÉ pàçÉ â ’ààn àdÉ d’ûn ôûÉÉn dÉ flÉxîî qûî dônnÉà â ’înôŝpÉçîôn îàîÉ ŝÉŝ ÉÉŝ dÉ nôbÉŝŝÉ àû QûbÉç dÉŝ ànnÉŝ 90 â nôŝ jôûŝ (Bîôn 624-26).
Ouvrages cités
Bîôn, MîçhÉ.Histoire de la littérature québécoise. Mônà : Bôà, 2007.
Fànçœû, MàîÉ. « Là DÉŝŝÉ É ’EnçhànÉÉn: àûôbîôàphîÉ É bîôàphîÉ d’àîŝÉ ». Colloque International Gabrielle Roy. Èd. And Fàûçhôn. WînnîpÉ : PÉŝŝÉŝ UnîÉŝîàîÉŝ dÉ S-BônîfàçÉ, 1996.
Gàŝpàînî, PhîîppÉ.Est-il Je? Roman autobiographique et autofiction. Pàîŝ : SÉûî, 2004.
LÉjÉûnÉ, PhîîppÉ.Le pacte autobiographique. Pàîŝ : SÉûî, 1975.
Rîçàd, FànÇôîŝ.Gabrielle Roy. Une vie. Mônà : Bôà, 2000.
Rîçàd, FànÇôîŝ. « L’œûÉ dÉ GàbîÉÉ Rôy çôÉ ÉŝpàçÉ àûôbîôàphîqûÉ ».Littérature autobiographique de la francophonie. Èd. MàînÉ MàhîÉû. Pàîŝ : L’Hàààn, 1995.
Rôy, GàbîÉÉ.La Petite Poule d’Eau. 1950. Mônà : Bôà, 1993.
---.La Détresse et l’Enchantement. 1984. Mônà: Bôà, 1996.
Vîàîn, PhîîppÉ.L’autofiction en théorie suivi de deux entretiens avec Philippe Sollers et Philippe Lejeune. Chàôû: Èdîîônŝ dÉ à TànŝpàÉnçÉ, 2009.
6
Lingua Romana vol 9, issue 1
Wîkôôwîçz, Cçîîà. « GàbîÉÉ Rôy : çôhÉnçÉ dû pàçôûŝ îàîÉ É ÉŝpàçÉ àûôbîôàphîqûÉ ». Quebec Studies27, Spîn/SûÉ (1999): 46-61.
7
  • Univers Univers
  • Ebooks Ebooks
  • Livres audio Livres audio
  • Presse Presse
  • Podcasts Podcasts
  • BD BD
  • Documents Documents