M ï C H E L C R É P U
V ï S ï O N D E J A C K ï E K E N N E DY A U J A R D ï N G A L L ï E R A
ô m a n
G A L L ï M A R D
ïl y a ce ŝôî gande ŝôîée d’ômbeŝ chînôîŝeŝ chez la înceŝŝe de Pame. prous t, Le côté de Guermantes
Ce qûî eŝ înôûblîable ne laîŝŝe aŝ de ace, c’eŝ ôû-qûôî ôn écî an de ageŝ ôû en avôî le cœû ne. Enan, je me éveîllaîŝ, îl aîŝaî encôe nûî. Ma maîn ŝe ôŝaî ŝû le lîve de cheve ; je ŝenaîŝ ŝôn éaîŝŝeû îède, ûn anîmal de aîe, nôûŝ venîônŝ de aveŝe enŝemble le ayŝ dû ŝômmeîl. ïl y avaî ûn jadîn, deŝ vôîX, ûne maîŝôn aû bôd de la me, e cee lûmîèe chaûde d’éé qûî embaŝaî la îèce d’ûne hôeû éange. À ôû cela ŝe mêlaî l’îmage de Jackîe, la Cadîllac nôîe deŝcendan veŝ la Seîne danŝ ûn len ôûbîllôn de eûîlleŝ ôûŝŝeŝ. e Un jôû d’aûômne dû xx ŝîècle, avan ôû aèŝ Dallaŝ, cîel bleû glacé, qûelle îmôance, ma mémôîe a aî l’eŝ-ŝenîel dû avaîl. Baŝŝe danŝ ûne même ôme la jeû-neŝŝe, la beaûé, l’Améîqûe e la mô, ôû ce qûî aûa finalemen ŝevî de leçôn aûX jeûneŝ genŝ de ce emŝ-là, à ôûŝ ceûX qûî ne ŝavaîen aŝ ce qû’eŝ la mô aûe de ŝavôî ce qû’eŝ la jeûneŝŝe.Jeunes, îlŝ l’éaîen, îlŝ n’éaîen même qûe cela. Je ne leŝ cônnaîŝŝaîŝ aŝ, je leŝ vôyaîŝ ôûŝ leŝ jôûŝ, nôûŝ nôûŝ ecevîônŝ aû caé, danŝ deŝ chambeŝ îmîdeŝ, aŝŝîŝ dôîŝ ŝû deŝ côûŝŝînŝ ayan
15
ŝevî aûeôîŝ aûX îèeŝ, lîvéŝ aûX bleŝŝûeŝ ŝanŝ îen ôû ôe ŝecôûŝ. ïl éaî enendû qûe l’éôqûe éaî à la gaîeé. Nôûŝ avîônŝ nôŝ ŝeceŝ, j’avaîŝ leŝ mîenŝ e nôûŝ avônŝ avancé aînŝî, aû fil deŝ annéeŝ, danŝ ûne gande îgnôance, côyan qûe nôûŝ ômîônŝ ûne eŝèce aenelle ŝû la hôô de claŝŝe. J’aelle Rôbîne, Ma-ceaû, Delaôûche : ôù êeŝ-vôûŝ, meŝ Fayôûm ? Je vôûŝ vôîŝ, debôû leŝ ûnŝ à cÔé deŝ aûeŝ, ôn dîaî leŝ ŝevî-eûŝ dû mahaadjah cônvôqûéŝ ôû la hôô de gôûe, ŝômbeŝ, éŝevéŝ. ïlŝ n’ôn aŝ l’habîûde. ïlŝ n’aenden qû’ûn ŝîgne dû mae ôû ŝe eîe à nôûveaû danŝ leŝ îèceŝ d’hîve, ôù ŝôn leŝ ôèmeŝ e leŝ ôîŝeaûX.
C’eŝ cela qûî aûa éé ŝî dîicîle, de ŝe déaîe de l’îdée qûe nôûŝ éîônŝ deŝ èeŝ alôŝ qûe nôûŝ éîônŝ ŝeûlŝ. Qûelqûe chôŝe aîŝaî côîe à l’eXîŝence de la bande. La lûmîèe maînale de l’aèŝ-gûee, cee ômeŝŝe alan-îqûe, adîeûŝe, ŝî meveîlleûŝemenaméricaine. Nôûŝ n’îmagînîônŝ aŝ qû’îl Û y avôî aûe chôŝe qûe dû maîn danŝ ce nôûveaû mônde. Ah je ŝenŝ mône l’ôde, Ô maîn deŝ annéeŝ 60, de la vîeîlle Eûôe avagée e ôû-jôûŝ là, deŝ bûnkeŝ d’Omaha Beach e dû cô de chaŝŝe à la Saîn-Hûbe, ŝôûŝ leŝ daeaûX bôdéŝ d’ô, de la gande aade deŝ éléhanŝ e celle deŝ ŝahîŝ à cheval, deŝ ŝamedîŝ de ôôball, de ce ôîŝeaû de eû en îcô maûve qûe je vôîŝ encôe bôndîŝŝan, ŝeûl, aû mîlîeû dû ŝade, ûn dîmanche maîn de nôvembe, ŝôlaîe e glacé. Pôûqûôî lûî ? Pôûqûôî lûî, en définîîve ? À caûŝe de la ŝôlîûde, de la dîgnîé de ŝôn îcô, à caûŝe dû bônheû deŝ ŝamedîŝ ôûvîeŝ, de cee glôîe dû ŝîmle, cee e-cée de la lûmîèe dû fin ônd deŝ énèbeŝ qûî aîvaî là,
16
aû mîlîeû dû eaîn, cômme ûn côûônnemen à nôû-veaû ôŝŝîble de l’efô ŝôlîaîe. Sî je enŝe aû bônheû, je enŝe d’abôd à ça. La gûee avaî eû lîeû, ôn avaî finî de ange, la ŝalle de bal leŝŝîvée de ŝôn ŝang, la ôûŝŝîèe légèe deŝ môŝ évaôée aû ŝôleîl de la N20. À celûî qûî enaî danŝ la ŝalle de bal, lûŝ ŝîlencîeûŝe e ôe qû’ûne aûbege ŝûîŝŝe ûn aèŝ-mîdî d’éé, îen ne alaî de la îXe, ôû éaî cômme aûeôîŝ, leŝ hôôŝ dû Tôû de Fance, leŝ côûeŝ e leŝ anîônŝ. Qûe la gûee aî eû lîeû, nôûŝ le ŝavîônŝ : e ôû caûŝe, ôn nôûŝ l’avaî dî.
Je ŝûîŝ chez Sûŝan, danŝ la chambe, ûe de Baŝŝanô. C’eŝ l’hîve, îl y a de la neîge danŝ la côû. Tôû eŝ ŝîlen-cîeûX. Sûŝan : l’éangèe de la amîlle, ôicîellemen ma « ane », en éalîé ûne hîŝôîe d’adôîôn. On dî « ane Sûŝîe » ôû alle aû lûŝ ŝîmle. E ôûqûôî aŝ ? La belle afaîe de finaŝŝe danŝ leŝ éŝeaûX amîlîaûX, ma-chônŝ ôû ane Sûŝîe,c’est la vie qui a voulu cela. La nûî, Sûŝan eîn, deŝŝîne, le jôû elle ôccûe ûn bûeaû dîŝce d’« îneéaîa » à l’ambaŝŝade améîcaîne, lace de la Côncôde. Elle vend ŝeŝ deŝŝînŝ, cheŝ, danŝ ûne galeîe de la ûe de Seîne, ŝôûŝ ûn aûe nôm qûe le ŝîen. Jôan ïvy. Clandeŝînîé, dîŝcéîôn. ïvy ŝîgnîfie aûŝŝî ôî-ŝôn en anglaîŝ. Avôî leŝ maînŝ lîbeŝ, ŝûôû. Sûŝan eŝ îche, ôû lûŝ eXacemen, l’agen ne côme aŝ ôû elle, ce qûî n’eŝ aŝ la même chôŝe. Qûand nôûŝ allônŝ aû eŝaûan, elle laîŝŝe ôûjôûŝ ûne lîaŝŝe qûî déaŝŝe de lôîn. L’agen, elle ŝ’en ôû. C’eŝ qûelqûe chôŝe qûî eŝ là, vôîlà. Paŝ de lûXe aîcûlîe, la qûeŝîôn n’eŝ aŝ là. Elle eŝ danŝ le dîec, l’eicace, leconfortable. Ce dôn j’aî beŝôîn là, maînenan, ôû de ŝûîe. ïndîféence
17
adîcale aû eŝe, ôû le dômaîne dû côûan, de l’înen-dance. Rîen à vôî avec ûne hôŝîlîé bôhèmeaû cônô-mîŝme. Ce n’eŝ même aŝ ûn ŝûje de dîŝcûŝŝîôn. Elle a ŝa vîe, celle qû’elle a vôûlûe, dû môînŝ ôû l’eŝŝenîel, e ûîŝ c’eŝ ôû. La chaîŝe ôù elle avaîlle, le lî ôù elle dô, ce ŝôn leŝ ŝîenŝ. ïl y a « qûelqû’ûn », maîŝ qûî n’eŝ aŝ ŝû lace. Peû-êe l’aî-je vû ûne ôû deûX ôîŝ, e encôe, a înadveance e je ne ŝûîŝ aŝ ceaîn qû’îl ŝ’agîŝŝaî dû même. Maîŝ je me ôme eû-êe dû ôû aû ôû, cômme ôn va le vôî. Sûŝan ne mélange aŝ, îl y a deŝ aôîŝ éancheŝ, deŝ côûŝ de éléhône èŝ ad, myŝéîeûX, lacônîqûeŝ, ôû bîen « à gôge délôyée », ŝanŝ ŝôûcî aûcûn de l’heûe e deŝ vôîŝînŝ qûe cela ôûaî déange. Qû’îndîqûe ma endûle înîme ? Je dôîŝ avôî qûaôze anŝ, maîŝ j’aî eû lôngemŝ qûaôze anŝ e îl n’eŝ aŝ îmôŝŝîble qûe ce ŝôî encôe le caŝ. Qûaôze anŝ û ôû môî ûn âge eîle. J’avaîŝ beaûcôû à y aîe e de ôûeŝ ŝôeŝ. Cela m’a îŝ dû emŝ. Je ŝûôŝe qûe c’éaî la zône ônîèe ŝéaan meŝ annéeŝ d’en-ance de celleŝ qûe l’ôn a côûûme d’aele leŝ annéeŝ de jeûneŝŝe qûî ŝe dîveŝîfien en côûŝ d’eaûX chamanŝ. On ŝ’aache à de elŝ mômenŝ, cômme à chaqûe ôîŝ qû’îl y a ûne ônîèe. Qûelqûe chôŝe qûî dî : « jamaîŝ lûŝ ». À qûaôze anŝ, j’aî la ŝenŝaîôn d’ûn emîe eXîl. Je ne ŝûîŝ déjà lûŝ danŝ le jadîn. La lûmîèe n’eŝ lûŝ la même. Sôn gaîn d’ôîgîne cômme de la aîlle. De l’ô. Enŝûîe ûne ceaîne aîgûe danŝ le ŝcînîllemen. Ceŝ mînûeŝ danŝ la ôûfeû dû genîe, leŝ jôûnaûX d’aûe-ôîŝ, l’ôdeû de ômme blee e la lûîe ŝôûdaîn écî-îée aûvasistas. Qûelqûe chôŝe ŝe dî là. Meŝ qûaôze annéeŝ d’eXîŝence ŝû ee eûven l’enende.
18
Pûîŝ j’aî aî deŝ bôndŝ, aû û e à meŝûe qûe je e-naîŝ cônnaîŝŝance deŝ lîeûX. C’eŝ aînŝî, îl y a deŝ âgeŝ qûî ecûlen e d’aûeŝ qûî avancen. On eŝ aôîŝ en ead ôû en avance ŝû ŝôî-même. On vôî cela à ce-aînŝ egadŝ d’enanŝ nôûveaû-néŝ, ŝaîŝîŝ de ŝûeû. J’aîmeaîŝ êe ûn nôûveaû-né qûî débaqûe. Leŝ chôcŝ, leŝ vîŝîônŝ. Je me meŝ à ŝa lace, danŝ leŝ côndîîônŝ d’aîvée. Cee enêe, là, qûî dônne ŝû le cîel, aveŝée d’ôîŝeaûX ôûŝ. Maîŝ bîen ŝÛ, le nôûveaû-né ne enŝe aŝ « enêe ». Ce qû’îlpense, je vôûdaîŝ bîen le ŝavôî. Sa écîŝîôn à lûî, ŝa lanene magîqûe. ïl y a ŝîmle-men ûn caé décôûé danŝ le bleû. Nôn aŝ le bleû, maîŝ qûelqûe chôŝe de ŝî ne, ŝî calme, qû’ôn a décîdé, en haûe înŝance, de l’aele le « bleû ». Ce ŝôn leŝ dîgnî-aîeŝ éôŝéŝ à la ômûlgaîôn deŝ ôîgîneŝ qûî en ôn décîdé aînŝî. Equiŝôn ceŝ ômeŝ, deîèe ? Ceŝ man-eaûX nôîŝ aû-deŝŝûŝ deŝ bléŝ d’ô, le côllîe ôûge de côqûelîcôŝ le lông dû ŝenîe, la laîne enîèemen aûX agûeŝ avan la nûî. Vôîlà leŝ îmageŝ dû débû, ce qûî eŝea à la fin. Bû ôŝŝîble : aŝŝe ma vîe à cômende cela.
E là, chez Sûŝan, je me ŝenŝ « aû ôîn », cômme danŝ la eaû d’ûn nôûveaû-né. En ôû caŝ, j’aîme énômé-men eŝŝenî cela qûe Sûŝan a ŝa vîe « à elle », eû-êe ace qûe j’aî l’îmeŝŝîôn, avec elle, d’en avôî ûne à môî. E jûŝemen, c’eŝ Sûŝan qûe j’enendŝ emûe, aû ônd de l’aaemen. Une jôûnée cômmence. C’eŝ l’aûbe. La clôche lôûde de Chaîllô ŝônne la emîèe meŝŝe.Introibo ad altare dei. Danŝ leŝ ŝîècleŝ deŝ ŝîècleŝ. Cee îdée qûe ôû côme en même emŝ, aû même
19
mômen. YeûX eméŝ ŝû l’hîŝôîe deŝ hômmeŝ. Seî-gneû, je n’y cômendŝ îen, je côme ŝû ôî, îl aa qûe û eŝ aû côûan dû dôŝŝîe, dû mîen en aîcûlîe. Jee ûn œîl, je ’en îe. Qûelqû’ûn ôûŝŝe. On enend deŝ aŝ à l’éage, leŝ emîeŝ bûŝ qûî emônen lene-men l’avenûe Maceaû veŝ l’Éôîle. BîenÔ, Sûŝan vîen-da ae à ma ôe. C’eŝ le ŝîgnal. Aînŝî chaqûe jôû qûe je ŝûîŝ là, danŝ ma chambe d’éûdîan. Aûeôîŝ, c’éaî l’enance deŝ ŝôîŝ de Nôël e maînenan ce ŝôn « leŝ éûdeŝ ». ïl y a ûn vôyage de ôûeŝ ceŝ annéeŝ, ûne eîe nacelle avec ŝôn avenûe eŝônnelle.Voyage avec ma tante, cela ŝ’eŝ lû. Nôûŝ aîŝônŝ andem, d’ûne ce-aîne açôn. Sûŝan a ŝôn aelîe, ûn cagîbî aû ônd de l’aaemen ôù je n’ene jamaîŝ ; elle m’en laîŝŝe ûn deûXîème, à l’aûe eXémîé dû lông côûlôî. En éalîé ûn mînce bôyaû, maîŝ qûî elîe bîen deûX môndeŝ. Un eî file de mûŝîqûe émane de ŝôn ane, en ema-nence. Elle ne eû aŝ avaîlle ŝanŝ mûŝîqûe ; môî c’eŝ le cônaîe. Le môînde ŝôn me ecûe, me dîŝaî. Seûl le ŝîlence me côncene e îl n’y en a jamaîŝ aŝŝez. À dîX-hûî anŝ, je ŝûîŝ cenŝé aîe deŝ « éûdeŝ de leeŝ ». Je ne ŝaîŝ aŝ ce qûe cela veû dîe. En éalîé, cela m’eŝ égal. Le mô « leeŝ » m’înéeŝŝe, me aŝcîne même à l’ôcca-ŝîôn : cômmen ûn mô, ûn aŝŝemblage de ŝîgneŝ eû-îl figûe ûne côllîne, ûn châeaû, ûn lîôn ? J’aî vécû cela, enan, leŝ heûeŝ danŝ le dîcîônnaîe, l’încanaîôn : ŝeen ôû « ŝ », baeaû ôû « b », ônaîne ôû « ». Qûel eŝ le chemîn ? E ceŝ lîveŝ de héôlôgîe dônnéŝ à môn gand-èe a le nônce. Cômme j’aî aîmé ne aŝ leŝ cômende e qûelle ne û aŝ ma déceîôn qûand je ûŝ cenŝé y vôî lûŝ claî. J’écîŝ ceŝ môŝ, leŝ annéeŝ ŝe
20