English - Ciyawo Learner's Dictionary

Admin

Description

The English-Ciyawo dictionary has been designed to help Yawo learners improve their English language skills for undertaking secondary school and university in the following ways: It helps a Yawo learner identify and learn the 3,000 most important and frequently used words in the English language. It gives a learner the most important meanings of each English word. It shows a learner how an English word is used in a sentence and also gives a translation of each sentence in Ciyawo to help a learner fully grasp the meaning.

Informations

• Publié par: Mzuni Press
• Date de parution: 27 février 2018
• Nombre de lectures: 6
• EAN13: 9789996060106
• Langue: English
• Poids de l'ouvrage: 8 Mo

Extrait

English – Ciyawo L E A R N E R ’ S D I C T I O N A R Y DIKISHONALE JA WAKULIJIGANYA Cingelesi – Ciyawo

English – Ciyawo L E A R N E R ’ S D I C T I O N A R Y DIKISHONALE JA WAKULIJIGANYA

Cingelesi – Ciyawo

senior editor Ia D. Dîcks lexicographers, translators & data entry Sei Ncembe Deîs Msamu | | Paul Ludu Sye Maele Wîlsô Maîga Spîwe Namwera | Llôyd Mdala Luckîa Emme | Davîe Yesaya (Daa Ery) consulting editors Lôra Hîles Pascal Kîsîdô | Sella Kacîwada Ammardôu Mjaya |

M Z U N I B O O K S no. 31 / 2018

Côpyrîg ©  Ia D. Dîcks Fîrs Publîsed  All rîgs reserved. Nô par ôf îs publîcaîô may be reprôduced, sôred î a rerîeval sysem, ôr rasmîed î ay fôrm ôr by ay meas, elecrôîc, mecaîcal, pôôcôpyîg, recôrdîg ôr ôerwîse, wîôu prîôr permîssîô frôm e côpyrîg ôlder. Publîsed by Mzuî Press P/Bag  Luwîga, Mzuzu  Malawî he Oxfôrd Advaced Learer’s Dîcîôary  Edîîô was ôrîgîally publîsed î Eglîs î . Adaped exracs used î îs bîlîgual edîîô are publîsed by arrageme wî Oxfôrd Uîversîy Press. ISBN 97-9996-45-- eISBN 97-9996-45-9-5 Mzuî Press îs represeed ôusîde Malawî by: Afrîca Bôôks Côllecîve Oxfôrd (alsô fôr e-bôôks) (ôrders@afrîcabôôkscôllecîve.côm) www.afrîcabôôkscôllecîve.côm www.mzuîpress.blôgspô.côm www.facebôôk.côm/Cîyawô-Eglîs-Dîcîôary-Prôjec-7796795/ AçkôwéGéméŝ Côver Desîg - Oswald Kure Grapîc Desîg & Layôu - Oswald Kure Oice ôversîg - Iumesî Mkumpa Fîace - Wedy Dîcks Côracual advîce - Iva James Prîed & bôud by Nôvus Prî Sôluîôs, a Nôvus Hôldîg cômpay, Cape Tôw, Sôu Afrîca Oxfôrd Uîversîy Press Represeaîves - Jôsep Nôble & Parîck Wîe Dîcîôary Cômpîlaîô Sôtware – TswaeLex Cere fôr Laguage Sudîes, Zômba, Uîversîy ôf Malawî

Ana ligongo cici kuli kwakusosekwa kupanganya dikishonale ja ŵakulijiganya Cingelesi mu Ciyawo?

Cîyawô cîlî cîŵeceô cakupagwa acô ŵadu ŵakwaa .5 mîlîyôî ku yîlambô ya Malawî, Môzambîque î Tazaîa. Ku Malawîpe, ŵadu ŵakupuda .7 mîlîyôî akusaŵecea Cîyawô ku yumba syawô, cacîlî cîŵalajîlô cakupuda .5% ja cîŵalajîlô ca ŵadu m’cîlambô côsôpe ca Malawî. Aamôse kuî Cîyawô cîkusaŵeceegwa î ŵadu ŵajîjî, pagalî mabuku gakwaîla gampaka gakamucîsye ŵakulîjîgaya kuî ajawusye pasôgôlô ukômbôsî wawô wa cîŵeceô ca Cîgelesî. Ku Malawî, Cîcewa cîlî cîŵeceô cekulugwa cakusakamulîsya masegô m’sukulu sya pulayîmale, ambô Cîgelesî cîkusakamula masegô ku sekôdale, m’mayuîfesîe î m’makôlejî. Dîkîsôalejî jîpagayîgwe mwakwagaîcîsya ŵakulîjîgaya, môpemôpe ŵakusaka kwawusya pasôgôlô ukômbôsî wa cîŵeceô ca Cîgelesî padaŵî jakukôsecela majîgayô ga ku sekôdale, ambô sôî m’mayuîfesîe î m’makôlejî. Cîjakamucîsye sôî ŵadu ŵakusaka kwawusya pasôgôlô ukômbôsî wawô wa cîŵeceô ca Cîgelesî pakweda m’yîlambô yîe, pakueda malôda î pakukuguluka î ŵadu ŵae. Dîkîsôalejî cîjakamucîsye ŵakulîjîgaya ŵa Cîyawô m’maala aga: cîjape upîle wakugapîkaîcîsya malôŵe gagalî gakusôsekwa môpe ambô sôî gagakusakamula môpe masegô m’cîŵeceô ca Cîgelesî. Nambô sôî dîkîsôalejî jîkupeleka gôpôlelô sya malôŵe gelega î kulôsya mwampaka agakamulîcîsye masegô mu yîgaîsyô î m’mîsîgasyagaî.

v

Ana cakusosekwa mnope cakwamba maloŵe ga mu dikishonaleji ni cici? M’cîŵeceô ca Cîgelesî mwaa malôŵe gakwaa 7, gagakusakamula masegô. Gagalî malôŵe gejîjî! Aa jwakulîjîgaya mpaka amayîlîle kuî akweela kulîjîgaya gapî mwa malôŵega? Kupîîla pakuwuguya kwekulugwa, cîwaja ca Oxfôrd Uîversîy Press capaîle malôŵe , gakusôsekwa môpe ambô sôî gagakusakamula masegô môpe mu cîŵeceô ca Cîgelesî. Naga kulîjîgaya malôŵe , gelega, jwakulîjîgaya cacîkôla ukômbôsî wakupîkaa cîŵadîka 5% ja yakulembegwa cîsawu mabuku, yusîpepala, maaîkô î yîe. Lîlôŵe lya Cîgelesî lîlîlyôse lyalîgôpôlelegwe mu dîkîsôalejî lîkuyôcela mu mdadada wa malôŵe gakusôsekwa môpe ambô sôî gakukamula masegô môpe wakupagayîgwa î cîwaja ca Oxfôrd Uîversîy Press.

Ŵandu ŵa yiŵeceto yakulekangana akusayiwona ni kuyigopolela yindu mwakulekangana Pacaŵalajeje gôpôlelô sya malôŵe ga Cîgelesî mu dîkîsôalejî kômbôleka kuyîwôa kuî gôpôlelô sîe sîkulekagaa î mwakusagaîcîsya kapea î mwakusaî kukamulîsya masegô daŵî syôsôpe. Kulekagaa kweleku gaîwuŵa ulemwa, ambô umayîlîle kuî ŵadu ŵa damô syakulekagaalekagaa akusayîwôa î kuyîgôpôlela yîdu mwakulekagaalekagaa. Mu dîkîsôalejî ulîjîle kugôpôlela malôŵe malîgaa î yakusaî kugapîkaa malôŵegô acîmsyee ŵaŵapalî acô Cîgelesî, môpemôpe ŵadu ŵakuyôcela yîlambô ya ku Uîed

Kîgdôm, Ausralîa, Caada î Uîed Saes ôf Amerîca. Mwacîladayô, m’cîgôpôlelô ceu ca lîlôŵe lyakuî ‘dôg’ ulôdesîsye kuî ‘dôg’ cîlî cîyama cakulaga kuî cîkusagalasyeje, cîsakuleje kapea cîlôdeleje pa malô. Nambô kwa ŵadu ŵa Cîyawô mbwa gakusajîgaîcîsya kuŵa cîyama cakwasagalasya ŵadu. Mbwa, môpemôpe, jîkusakamula masegô gakusakula yîyama kapea kulôdela yîdu. Nambôpe ŵadu ŵajîjî ŵakusaŵecea Cîgelesî mpela cîŵeceô cakupagwa acô akusasuga cîyamacî mpela cakwasagalasya. Ngaîsyô syelesî sîlî syakusôsegwa kusîpîkaîcîsya pakaema kaukulîjîgaya mae ga lîlôŵe lyakuî ‘dôg’, lyalîlî ku Cîgelesî. Ngaîsyôsî sîkuusalîla uwe kuî jemajawô akusacîwôa cîyamacî mwakulekagaa î mwakusacîwôela ŵae.

Mpaka akamulisye masengo camtuli dikishonale jeleji? Dîkîsôale jelejî cîjakamucîsye ŵakulîjîgaya kumayîlîla kalembe kakulôdôla ka malôŵe ga Cîgelesî. Cîjakamucîsye kumayîlîla gôpôlelô sya malôŵe ambô sôî kuî mpaka akamulîsye masegô ulî malôŵe gelega pakugalemba kapea kugaŵecea m’yîgaîsyô î m’mîsîgasyagaî. Dîkîsôalejî jîkupeleka gôpôlelô sya lîlôŵe syakwaa pae mcece. Ngôpôlelôsî sîkuŵaga mae gakulekagaalekagaa ga lîlôŵelyô. Dîkîsôale jelejî jîkusala sôî kuî lîlôŵelyô lîlî upade wacî wa malôŵe. Yeleyî yîkôlajîgwa kuî upade wa malôŵe (par ôf speec). Dîkîsôalejî jîkupîîlîsya kulôsya upade wa lîlôŵe lîlîlyôsye, pakuya malamusî ga cîŵeceô. Mea ga mawupade gelega, pampepe î malôŵe gae gakusôsekwa galembegwe mu mdadada wawupelecegwe mwîŵadamu (ables  & ). Ngôpôlelô jîlîjôse ja lîlôŵe mu dîkîsôalejî jîkwîka

vî

î cîladayô cakulôsya mwampaka lîwôecele kapea mwampaka lîkamulîle masegô lîlôŵelyô m’cîgaîsyô.

Mpaka agapate uli maloŵe mu dikishonaleji? Malôŵe gôsôpe ga Cîgelesî gagagôpôlelegwagô galembegwe pakuya mdadada wa yîlembô ya cîŵeceô (alpabe). Kuî alîpae lîlôŵe lyakusôsa, akweela kugaîsya kaje ya yîlembô yalîkuadîla lîlôŵelyô. Akweela kuada kulôla cîlembô cadada ca lîlôŵelyô kaekô î kulôla yîlembô yîe yakuyîcîsya, pakulekagaya î malôŵe gae gagakwee yîlembô yakuladaîla kudada. Mwacîladayô, lîlôŵe lya Cîgelesî lyakuî ‘acîd’ lîkusayîka mkaîlîyîce lîlôŵe lyakuî ‘bed’ lîgôgô lyakuî mu mdadada wa malôŵe ga mu Cîgelesî cîlembô ca ‘a’ cîkusayîka mkaîcîyîce cîlembô ca ‘b’. Kaekô akweela kusôsa malôŵe gagakwee yîlembô yîŵîlî yakudada yakuladaa î lîlôŵe lyakusôsalyô. Mwacîladayô, lîlôŵe lya ‘ba’, mu dîkîsôalejî lîkuwôeka mkaîlîyîce lîlôŵe lya ‘bed’ lîgôgô lyakuî lîlôŵe lya ‘ba’ lîkwee cîlembô ca ‘a’ mpela cîlembô cakuyîcîsya ku cîlembô cadada. Nambô lîlôŵe lya ‘bed’ lîkwee cîlembô ca ‘e’ mpela cakuyîcîsya ku cîlembô cadada ca lîlôŵelyô. Naga alî agapaîle mapejî gagakwee yîlembô yakuadîlayô akweela kulôlecesya mwîaî kapea pasî kapea pa mapejî gôsôpegô mpaka alî alîpaîle lîlôŵe lyakulîsôsalyô. Akumbucîle kuî malôŵe ga Cîgelesî kômbôleka kôla kalembe kakuladaa ambô galî gakulekagaa mawupade gakwe ga malôŵe (lîa, msalî, mlôdecesya î yîe). Mwacîladayô, lîlôŵe lya ‘back’ lîkwee kalembe kamô ambô lîlyôlyô kômbôleka kuŵa lîa, msalî, mlôdecesya ambô sôî mjôjecesî. Ayî yîgôpôlela kuî kulî kwakusôsekwa kulôlecesya upade wa malôŵe walîlî lîlôŵelyô. Myôyô

cacîkômbôla kupîkaîcîsya kwee malôŵe gakuî ‘jîe’, ‘yîe’, ‘gae’, ‘wîe’ mwampaka alîkamulîcîsye masegô î malôŵe gae. Nambô sôî daŵî ceee lîlôŵelyô m’yîgaîsyô. sîe mu cîgôpôlelô ca cîladayô gaukusakamulîsya kaŵe kasyesyee ka cîladayôcô. Mwacîladayô mu Yatutite kulosya yimanyilo ya gôpôlelô jaŵîlî ja lîlôŵe lyakuî ‘ôer’ makuga ga mena ga Ciyawo mu mu cîladayô cakuî ‘Mwajawô dikishonaleji ŵajîmîce mkôô umô kaekô sôî wîe’ ukamulîsye masegô lîlôŵe lyakuî ‘wîe’ Yîdu yîe yakusîmaîkwa m’mawupade m’malô mwa ‘cîe’ lîgôgô lîlôŵe lyakuî ga dîkîsôale jelejî yîlî yakusôsekwa ‘wîe’ lîkamulaa î lîa ‘mkôô’. kuyîlôdecesya mwakwaîla. Malôŵe ga Cîgelesî gejîjî gakwee yîgôpôlelô yakwe m’Cîyawô. Nambô malôŵe gae gagalî Yejinji yîgôpôlelô ya mu Cîyawô. Pa lîgôgô lyelelî Mu dîkîsôalejî calîwôe lîlôŵe lyakuî gaîupeleka yîgôpôlelô ya malôŵegô ‘yejîjî’. Lîlôŵelî lîkulôsya kuupîya kwa m’Cîyawô. lîa mu Cîgelesî. Lîa mpaka lîŵe lya Kwa malôŵe ga Cîgelesî gae, yîlî mudu, cîyama, cîdu kapea gaîsyô yagakômbôleka kulemba malôŵe ambô pakusaka kuî yîpîkaîce gakuladaa agô gôpôlelô ga mwagasawusya ukamulîsye masegô m’Cîyawô, lîgôgô yeleyî mpaka yîmale lîlôŵe lyakuî ‘yejîjî’ pakusaka kulôsya malô. Pa lyele lîgôgôlî ukamulîsye kuupîya kwa lîalyô mu Cîgelesî. masegô malôŵe gaŵîlî gagakwîmîla Lîbôkôsî lyakuyîcîsyalî lîkulôsya malôŵe gae gôsôpe, gagakwee mawupade ga malôŵe m’Cîgelesî î cîmayîlô ca makuga ga mea ga cîdu m’Cîyawô. ‘cî’ î cîmayîlô ca makuga ga mea ga mudu kapea ŵadu ‘ju’ kapea ‘ŵa’. Cîladayô ca yeleyî cîlî mkwîmîlam’malô Yindu yakusosekwa jwa lîlôŵe lya Cîgelesî ‘ôer’. Mu yakulekanganalekangana dîkîsôale jeujî, cagawôeje malôŵe yakutukamucisya kuyimanyilila gaŵîlî ga Cîyawô gagakugôpôlela yîgaîsyô yayîgôpôlela lîlôŵe lya yakwamba liloŵe lyalikugo- Cîgelesîlî ‘ôer’. Malôŵe gelega polelegwa galî ‘cîe’ î ‘ŵae’. Nambô malôŵe gaŵîlî gelega gaîgaŵa gagôgôpegô Pakusaka kwakamucîsya ŵakulîjîgaya gagakugôpôlela lîlôŵe lya ‘ôer’. Paa kuî apîkaîcîsye yîdu yayîkupagaya mea gae m’Cîyawô gagakugôpôlela gôpôlelô sya lîlôŵe lya Cîgelesî, ulôsîsye lîlôŵe lya ‘ôer’ ambô gakwee cîladayô ca yîdu yayîkusîmaîkwa mu yîmayîlô ya makuga ga mea cîgôpôlelôcô yayîlî pa mwe wakuyîcîsya yakulekagaalekagaa. wakuîKàààGàé kà éjî jà Mwacîladayô, ukajôjecesye îkîŝHôàé (DîàGRàm 1).

vîî

Lîôŵé àîGôôééGwé îîôŝé îkwéé îû àî: Lîôŵé à CîGééŝî àîkûGôôééGwà. Alî lîlî lîlôŵe lyakulîsôsasôsalyô. Màé Gà îôŵé.Asî sîlî sîe mwa gôpôlelô syakulekagaa sya lîlôŵe lya Cîgelesî lyalîkugôpôlelegwalyô. NGôôéô jà îôŵé m’Cîàwô.Acî cîlî cîgôpôlelô ca lîlôŵe lya Cîgelesî m’Cîyawô (malôŵe gae ga Cîgelesî gaîgakôla yîgôpôlelô yakuladaa ayô m’Cîyawô). NGôôéô.Ngôpôlelô jîkusalôdesya mae ga lîlôŵe lya Cîgelesî lyalîkugôpôlelegwalyô. Cîààô.Cîkusalôsya mwalîkusakamulîla masegô lîlôŵe lya Cîgelesî lyalîkugôpôlelegwa m’cîgaîsyô kapea mu msîgasyagaî.

CîGôôéô çà çîààô.Ajî jîlî gôpôlelô ja cîladayô ca Cîgelesî mu Cîyawô. Kàŵé kàé kà îôŵé.Yîkusalôsya kawôece kapea kapîkaîce kae ka lîlôŵe lya Cîgelesî lyalîkugôpôlelegwalyô aga lîlî mlôdecesya. Kàŵé kàé kà kàémà.Malôŵe aga gakulôsya kaema kae ka lîlôŵe lya Cîgelesî lyalîkugôpôlelegwa aga lîlî msalî. Gakusalôsya mwakusawôecela msalî aga alî mu kaema akaô, kaema kakwedelecela î kaema kamuyuma. Yéjîjî.yîkusalôsya yacîkusaî kakôlajîgwe cîducô aga yîlî yejîjî, aga lîlôŵelyô lîlî lîa. Uàé wà màôŵé.Yîkusalôsya mudu wa lîlôŵelyô (lîa, msalî, mlôdecesya, mjôjecesî, mkwîmîlam’malô î yîe).

DIAGRAM 1 Kandandanganye ka peji ja dikisonale

Liloŵe lya Cingelesi lyalikugopolelegwa

Ngopolelo

Kaŵe kane ka liloŵe

Yejinji

Cilandanyo

dad(lina) (yejinji, dads)baba,nangolo jwamlume:Do you live wit your mum or your dad? =Ana mkusatama ni mama ŵenu kapena ni baba ŵenu? daily(mlondecesya)1lisiku lililyose, cakucitenda,cakutendekwakapena cakupanganyigwalisikunilisiku:a daily newspaper =nyusipepala ja lisiku lililyose2lisiku,cakwayana ni masengo gakutendekwa pa lisiku:Tey carge a daily rate =Jemanjawo akusalipisya mlingo wa pa lisiku. 1 dam age(lina) (yejinji, damages) 1konasika,kaŵe kakuti cindu cisokonecele, kakakusatendekasya cinduco kuti cikasalalaga, cikaŵa cakamucisya kapena cikaŵa cakusosegwa mnope:Te storm did not do muc damage =Ula jambungojo nganijitendekasya konasika kwejinji kwa yindu2konasika,yakuyicisya yakusakala yayikusamtendecela mundu kapena cindu:Tis could cause serious damage to te country’s economy = Yeleyi yikakombolece kutendekasya konasika kwekulungwa kwa cipanje ca cilambo. 2 dam age(msali) (damages, damaging, damaged)-jonanga,kumwulasya mundu kapena kupasula cindu:Te fire badly damaged te town all =Motowo wajonasile mnope holo ja tawunijo: Several veicles were damaged in te cras =Galimoto yigala syajonasice pa ngosijo. damp(mlondecesya)(damper,dampest) -nyoŵe / -cinyesi,cacikwete mesi panandi, mnopemnope mu litala lyangasangalasya: damp clotes =yakuwala yenyoŵe. 1 dance(lina)(yejinji,dances)1kaŵine / ung’asi,kanyakuleka ngongolo ni kucitenganyaga cilu pakuyicisya kapikanice ka nyimbo; cilandanyo cayeleyi:Canyouteacmetis dance?=Ana mpaka munjiganye aka kaŵineka?2ung’asi / kuŵina,luso lwa kwendesya cilu, mnopemnope pa

Dd yitendo yakusangalasya:an evening of drama, music and dance =cilo camasewelo,nyimbonimawung’asi 3yitendo yakuŵina:Let usave a dance =Kwende tuŵine4ung’asi, yitendo yakuti ŵandu akusasongangana ni kuŵinaga:We old a dance every year to raise money for carity = Tukusatenda ung’asi caka cilicose pakusonjesya mbiya syakwakamucisya ŵakulaga. 2 dance(msali) (dances,dancing, danced)1-ŵina,kunyakula ngongolo ni kucitenganyaga cilu pakuyicisya kapikanice ka nyimbo:Do you want to dance? =Ana mkusaka kuŵina?2-ŵina, kutenda ung’asi wa mtundu wine wakwe: Tey danced ‘beni’ at te celebration = Ŵaŵinile beni pa cisangalaloco. dancer(lina) (yejinji, dancers)jwakuŵina, mundu jwakusatenda ung’asi wakuŵina kapena jwakuti masengo gakwe gali gakuŵina:He is an excellent dancer = Mwanjawo ali jwakuŵina jwakombola mnope. dancing(lina)kuŵina,yitendo yakwendesya cilu cakwe mwakuyana ni nyimbo:Tere was music and dancing till two in te morning =Kwaliji kwana nyimbo ni kuŵina mpaka 2 koloko ja kundaŵi. danger(lina) (yejinji, dangers)1cogoyo / ngosi,kukomboleka kwa kutendekwa cindu campaka cimpwetece, kumwulaga, kumwulasya kapena kumjonanga mundu kapena cindu:Cildren’s lives are in danger every time tey cross tis road =Umi wa ŵanace ukusaŵa pa cogoyo ndaŵi jilijose jakombokanya msewo welewu2cogoyo / kogoya,kukomboleka kwa kutendekwa cindu cakusakala kapena cangasangalasya: Tere is no danger of a bus fire now =

vîîî

Cigopolelo ca cilandanyo

Kaŵe kane ka katema

Ngopolelo ja liloŵe m’Ciyawo

Upande wa maloŵe

Mate ga liloŵe

TABLE 1 Mndandanda wa maloŵe ga m’malamusi ga ciŵeceto NounLina VerbMsali AuxiliaryVerb / Modal verbMsali jwakamucisya Adjective / DeterminerMlondecesya AdverbMjonjecesi PrepositionMpecesi ConjunctionMlumbikanyo ExclamationMsupuko AbbreviationMjipiyamaloŵe Ordinal NumberNambala ja mlosyamalo mu mlundunde PrefixMbwaticila ja pandanda Definite ArticleMkusala lina jwakumanyisya Indefinite ArticleMkusala lina jwangamanyisya Infinitive MarkerCimanyilo ca msali jwangalosya katema PluralYejinji

Lîbôkôsî lyakuyîcîsyalî lîkulôsya yîe mwa yîmayîlô yayîkamwîle masegô mu dîkîsôalejî î yayîkugôpôlela.

TABLE 2 Mndandanda wa yimanyilo yakusosekwa Cimanyilo Yacikugopolela Mkata maloŵe. Cimanyiloci cikulosya kuti yilembo yine ya liloŵe lya m’Ciyawo yikusoŵa. M’misali, cikwimila yilembo yiŵili yakundanda ‘ku’. – Cikukamula masengo soni ni mkwimilam’malo ni mlondecesya pakulosya kuti cimanyilo ca mkwimilam’malo pangali. Cimanyiloci cikulosya kuti ciganisyo kapena msigasyangani jwaciyawojo = akugopolela yayili mu Cingelesiyo. Cimanyiloci cikukamula masengo pakulekanganya maloŵe ga Ciyawo gaŵili / kapena kupunda gagakulandana ngopolelo ni liloŵe lya Cingelesi. Mpumulila mnope. Cimanyiloci cikukamula masengo mu ngopolelo m’malo mwa mjimicila kapena mpumulila. Cikugopolela kuti misigasyangani jiŵili ; jikupeleka ngopolelo syakulekangana panandi mu cigopolelo cimpepe ca liloŵe lya Cingelesi. Mlundila. Cimanyiloci cikulosya kuti ngopolelo ja liloŵe jiyice pambesi. : Ciganisyo ca cilandanyo cikwika panyuma pa mlundilajo.

îx