Lo Prinçòt (« le Petit Prince » traduction en gascon)

Antoine De Saint-Exupéry, Eric Chaplain

Description

Antoine de Saint-Exupéry qu’es vadut a Lion, lo 29 de junh de 1900. Que passè lo son mainatjum ençò de la soa sian, pròishe d’Amberieu puish que hadó los sos estudis en Senta-Crotz deu Mans, en Soïssa, e a París que i preparè l’Escòla Navau. Totun que’s manquè l’orau deu concors d’entrada ad aquesta escòla : que decideish alavetz de seguir los cors de l’Escòla de las Bèras-Arts. En 1921, que hè lo servici militari en Estrasborg, hens l’armada de l’aire. Qu’apren a pilotar, e autalèu, la soa carrièra qu’es aviada. Au sortir de l’armada, en 1923, que hè mantuns mestèirs. Que’s bota a escríver e publica, en 1925, lo son prumèr raconte que l’accion se’n situeish hens lo monde de l’aviacion. En 1926, Saint-Exupéry entra en çò de Latecoèra, societat d’aviacion qui encamina lo corrièr de Tolosa a Dakar, com pilòte. Puish, qu’es nomat cap d’escala de Port-Juby, hens lo Rio de Oro. Qu’es en aquera tempsada qu’escriu Courrier Sud (1929). Dab Mermoz e Guillaumet, se’n va entà l’America deu Sud entà estudià’i la possibilitat de crear navèras linhas aerianas. Que publica, en 1931, Vol de Nuit que l’escaduda n’es un succès màger. Totun, la societat Latecoèra que hè la cabuishada : estacat a Air-France en 1935, qu’assaja de bàter lo recòrd París-Saïgon en avion, assai mau-escadut. Puish en 1938, qu’assaja de religar New York dinc’a la Tèrra de Huec : alebat grevament au cors de l’assai, que passa longas mesadas de convalescéncia a New York. Publica alavetz Terre des Hommes (1939). Mentre la Segonda Guèrra Mondiau, que hadó partida de l’armada de liberacion : lo pilotatge que li èra interdit pr’amor lo son atge. Totun, Saint-Exupéry qu’insisteish entà-d obtiéner missions : lo 31 de julh de 1944, que s’envòla de Borgo en Corsega. Ne’n tornerà pas jamei. Pendent la guèrra, que publiquè tres obratges : Pilote de guerre, Lettre à un otage, e Le Petit Prince en 1943.

Permèir publicat en 1995, aquí qu’es prepausada ua navèra arrevirada, demiada per Eric Chaplain, autor, editor e arreviraire en lenga nòsta desempuish mei de trenta ans.

Sujets

• Le Petit Prince
• Occitan
• Occitanie
• Gascogne
• Langue de France
• Gascony
• Chaplain
• Petit Prince
• Occitania
• Gascuña

Informations

• Publié par: Editions des Régionalismes
• Date de parution: 30 décembre 2013
• Nombre de lectures: 29
• EAN13: 9782824050195
• Langue: Occitan (post 1500); Provençal
• Poids de l'ouvrage: 14 Mo

Extrait

Catalògue
www.editions-des-regionalismes.com



Carta de la Gasconha lingüistica



Aquò qu’es, entà jo, lo géncer e lo mei triste paisatge deu monde. Qu’es lo medish paisatge com lo de la pagina de davant, mes que l’èi dessenhat un còp mei entà vos l’amuishar de plan. Qu’es ací que lo prinçòt e pareishó sus Tèrra, puish despareishó.
Espiatz plan aqueth paisatge de mòdes qu’estóssitz solides de l’arreconéisher, se viatjatz un jorn en Africa, capvath lo desèrt. E se s’escad que passitz per ‘quí, que’vs prèi, ne siitz pas pressats, esperatz un chic, plan devath l’estela ! Se, alavetz, un mainatge e’s hè decap a vos, se se n’arrid, s’a peu d’áur, se n’arrespon pas qüan lo questiónan, endevinaratz plan qui es. Alavetz siitz brabes ! Ne’m deishitz pas tan triste : escrivetz-me lèu de qu’es tornat, eth...





I
Q üan aví sheis ans, qu’èi vist, un còp, un suberbèth imatge, hens un libe sus la Sèuva Verge qui’s titolava « Istoèras Viscudas ». Que muishava ua sèrp boà qui engoliva un herumi. Aquí qu’atz la còpia deu dessenh.
Que’s disè hens lo libe : « Las sèrps boàs engoléishen lor preda sancèra shens de mastegar-la. En seguida ne’s pòden pas mei mudar e que dròmen mentre las sheis mesadas que dura la debersuda ».
Qu’èi alavetz hòrt perpensat aus tribulòcis de la jungla e, jo tabé, que m’i soi escadut, dab un gredon de color, a traçar lo men prumèr dessenh. Lo men dessenh numerò 1. Atau qu’èra :

Qu’èi muishat lo men cap d’òbra a las personas granas e que’us èi domandat se lo men dessenh e’us hadè páur.
Que m’an arresponut : « Perqué haré páur un capèth ? »
Lo men dessenh n’amuishava pas un capèth. Qu’arrepresentava ua sèrp boà qui debersè un alefant. Qu’èi alavetz dessenhat lo dehens de la sèrp boà, de mòdes las personas granas que podóssin compréner. Explics, que’us i hè tostemps besonh. Lo men dessenh numerò 2, atau qu’èra :

Las granas personas que m’an aconselhat de deishar càder los dessenhs de sèrps boàs obèrts o barrats, e de m’interessar meilèu a la geografia, a l’istòria, au carcul e a la gramatica. Atau qu’èi arresignat, a l’atge de sheis ans, ua carrièra de las bèras com pintre. Que soi estat descoratjat per la mau-escaduda deu men dessenh numerò 1 e deu men dessenh numerò 2. Las personas granas ne comprénen pas jamei arré totas soletas, e qu’es hastiau, peus mainatges, de totjamei e totjamei las i balhar explics.
Qu’èi alavetz devut causir unhaute mestèir e qu’èi aprés a pilotar roplanes. Qu’èi volat un chic de pertot capvath lo monde. E la geografia, vertat, m’a hòrt servit. Que sabí arreconéisher, en un virat de uelh, la China de l’Arizonà. Aquò qu’es beròi utile, s’èm descaminat de nueit.
Atau qu’èi avut, au briu de la mia vita, bèra tropa de contactes dab ua tropa de gents seriós. Qu’èi hèra viscut ençò de las personas granas. Que las èi costejadas. Aquò n’a pas goaire melhorat çò que’n pensi.
Qüan n’encontravi ua qui’m pareishè un chic clar-vedenta, qu’assajavi dab era lo men dessenh numerò 1 qui èi tostemps goardat. Volí saber s’èra vertadèrament compreneder. Mes tostemps era que m’arresponè : « Aquò qu’es un capèth ». Alavetz ne li parlavi pas mei jo de sèrps boàs, ni tapauc de sèuvas verges, o d’estelas. Que’m metí jo a sa portada. Li parlavi de bridge, de gòlf, de politica e de caravatas. E la persona grana qu’èra beròi contenta de conéisher un òmi tan rasonable.
II
A tau qu’èi viscut solet, shens de digun dab qui parlar vertadèrament, dinc a cadi en pana hens lo desèrt deu Saarà, sheis ans-a. Quauquarré s’èra copat hens lo motor. E tabé com n’aví pas dab jo ni mecanician, ni passatgèrs, m’aprestèi a assajar de m’i escàder, tot solet, a ua reparacion mau-aisida. Qu’èra entà jo un ahar de vita o de mòrt. Tot dòi s’aví aiga a béver per ueit jorns.
Lo prumèr desser que’m soi donc adromit suu sable a mila miles d’ua quita tèrra poblada. Qu’èri plan mei solet qu’un naufrajat sus un radèu au bèth miei de la Mar grana. Alavetz maginatz mon estonament, a punta d’auba, mentre ua curiosa petita votz e m’a deishudat. Que disè :
— Shens de’vs comandar... dessenha-me un mauton !
— Hòu ?
— Dessenha-me un mauton...
Que’m soi quilhat tau com s’èri estat periglat. Que’m hrochèi plan los uelhs. Qu’èi plan espiat. E qu’èi vist un omiòt extraordinari qui m’espiava dab seriosèr. Aquí qu’atz lo pertrèit géncer que, mei tard, èi podut har d’eth. Mes lo men dessenh, plan solide, n’es pas tan beròi com lo modèle. N’es pas la mia fauta. Qu’èri estat descoratjat, rapòrt la mia carrièra de pintre, per las personas granas, a l’atge de sheis ans, e n’aví pas aprés arré a dessenhar, sonque los boàs barrats e los boàs obèrts.
Qu’espièi donc aquera apareishuda dab uelhs pleats d’estonament. Ne’vs desbrembitz pas que’m trobavi a mila miles de tot parçan poblat. Totun lo men petit omiòt ne’s semblè pas esbarrit, ni aganit de hami o de set, ni espaurit. N’amuishava pas arré d’un mainatge perdut au bèth miei deu desèrt, a mila miles de tot parçan poblat. Qüan totun li èi sabut parlar, que’u dishoi :
— Mes... çò qué hès aquí ?
E que’m tornè díser alavetz, tot doç, com ua causa hòrt seriosa :
— Shens de’vs comandar... dessenha-me un mauton...

Vaquí lo pertrèit géncer que, mei tard,
m’i soi escadut a har d’eth.
Qüan lo mistèri es tròp hòrt, ne gausam pas desaubedir. Autan pèc que’m pareishó, a mila miles de tots los lòcs poblats e en dangèr de mòrt, que m’espochiquèi ua huelha de papèr e un estilò.

Totun que’m brembèi alavetz qu’aví mei que mei estudiat la geografia, l’istòria, lo carcul e la gramatica e que dishoi (un chic arreganhat) a l’omiòt que ne sabí pas dessenhar.
Que m’arresponó :
— Ne hè pas arré. Dessenha-me un mauton.

Com n’aví pas jamei dessenhat un mauton, tornèi har entà d’eth, un deus dus solets dessenhs qui sabí har. Lo deu boà barrat. E qu’estoi estabosit d’audir l’omiòt a m’arrespóner :

— Nani ! Nani ! Ne voi pas un alefant dehens un boà. Un boà, aquò qu’es hòrt dangerós, e un alefant tròp gròs. A nòste qu’es hèra petit. Que’m hè besonh un mauton. Desse-nha-me un mauton.
Alavetz qu’èi dessenhat.
Qu’espiè dab atencion, puish :
— Nani ! Aqueth qu’es dijà hòrt malaut. Hè-ne’n unhaute.
Que dessenhèi.
Lo men amic que sorrisó gentilhòt :
— Veis plan... N’es pas un mauton, qu’es un marri. Còrns qu’a...
Que tornèi har enqüèra lo men dessenh. Mes qu’estó arrefusat, com los precedents :
— Aqueth, tròp vielh qu’es. Que voi un mauton qui vivi bèra pausa.
Alavetz, despacientat, pr’amor que m’aví idèia de començar lèu lo desmontatge deu motor, que grafinhèi aqueste dessenh.
E que hornii :
— Aquò qu’es la caisha. Lo mauton qui vòs qu’es dehens.
Mes qu’estoi plan estonat de’s véder aclarir lo visatge deu men jutge joen :
— E-ò, atau qu’es que’u volí ! E creis que’u calhi hòrt d’èrba ad aqueth mauton ?
— Perqué ?
— Pr’amor a nòste qu’es tot petit...
— Que serà pro, solide. Que t’èi balhat un petit mautoòt.
Que clinè lo cap suu dessenh :

— Pas tan petit qu’aquò... Tè ! Que s’es adromit...
E qu’es atau que hadoi coneishença deu prinçòt.
III
Q ue’m caló pausa entà compréner d’on vienè. Lo prinçòt, qui se’m pausava hòrt de questions, ne semblava pas jamei enténer las mias. Que son mots prononciats a l’escadut qui, chic a chic, m’at an tot revelat. Atau, qüan avisè peu prumèr còp lo men avion (ne dessenharèi pas lo men avion, qu’es un dessenh tròp complicat entà jo), que’m domandè :
— Çò qu’es aquera causa aquí ?
— N’es pas ua causa, aquò. Aquò que vola. Qu’es un avion. Lo men avion qu’es.
E qu’èri gloriós de li apréner que volavi. Alavetz que s’escridè :
— Com ? B’ès cadut deu cèu, tu ?
— E-ò, ce hadoi atau modestament.
— A ! Aquò qu’es curiós...
E lo prinçòt que larguè un beròi escargalh d’arríder qui m’esmalí hèra. Qu’enteni que prénin los mens malurrs au seriós. Puish eth que contunhè :

— Alavetz, tu tabé arribas deu cèu ? De quina planeta ès donc ?
Qu’aperceboi autalèu ua claror, hens lo misteri de sa preséncia, e l’interroguèi sobte :
— E vienes donc d’unhauta planeta ?
Mes ne m’arresponó pas. Que capegè doç en bèth espiar lo men avion :
— Qu’es vertat qu’aquí dessús, ne pòts pas viéner de luenh avant...
E que s’en.honçè hens un saunei qui durè pausa. Puish que’s tirè lo men mauton de la pòcha e que badè lo son tresáur.

Lo prinçòt sus l’asteroïde B 612.
Maginatz qüant m’avè podut chepicar aquera mieja-confidéncia sus « las autas planetas ». Que m’esforçèi de’n saber mei :
— D’on vienes omiòt ? A-on es a « toa-casa » ? On te vòs har seguir lo men mauton ?
Que m’arresponó après un silenci pensatiu :
— Çò qui m’agrada, dab la caisha qui m’as balhada, es que, la nueit aquò li servirà d’ostau.
— Solide. E s’ès brabe, que’t balharèi tabé un cabestre per l’estacar de jorn. E un pau.
La perpausicion que semblè desagradar au prinçòt :
— L’estacar ? Quina idèia pèga !
— Mes se ne l’estacas pas, qu’anirà on s’escadi, e que’s descaminarà...
E lo men amic que tornè s’escargalhar d’arríder :
— Mes e on vòs que se n’ani ?
— On que sia. Dret entà davant...
Alavetz lo prinçòt que hadó dab seriosèr :
— Qu’es egau, qu’es tan petit a nòste !
E, dab un chic de malenconia, belèu, que horní :
— Dret entà davant ne pòden pas anar goaire luenh...
IV
A tau qu’aví aprés ua segonda causa hèra importenta : Aquera que la soa planeta mairau èra tot dòi mei grana qu’un ostau !
Aquò ne’m podè pas goaire estonar. Sabí plan que hòra las planetassas com Tèrra, Jupitèrr, Marrs, Venús, a las quaus an balhat noms, que n’i a centenats d’autas qui son quauque còp tan chicòias de mòdes ne son pas de bon apercéber dab lo telescòpi. Qüan s’escad un astronòme e’n descobrissi ua, que la shafra dab un numerò. Que l’apèra per exemple : « L’asteroïd