Au regard des propositions émises dans le présent rapport et dans le cadre de l’étude de mise en

Informations

• Publié par: Naphug
• Nombre de lectures: 26
• Langue: Nederlandse

Extrait

Opnieuw gewestelijke uitstraling voor het Rooklooster

Persmap - 28 mei 2008

Het Brussels Gewest beschikt met het Rooklooster over een uitzonderlijke site aan de grens van zijn

grondgebied.

Deze oude kloostersite met een rijke geschiedenis, die een absolute glorieperiode doormaakte in de

achttiende eeuw, beschikt vandaag nog over het merendeel van zijn gebouwen en geeft hierdoor een vrij

duidelijk beeld van het lokale verleden. Ze vormt een belangrijke toegang tot het Zoniënwoud, dat zich

uitstrekt over 1/10 van het grondgebied van het Gewest (1.654 ha) en in 2000 omwille van zijn unieke

beukenbebossing erkend werd als « zone natura » . De site zelf werd beschermd door Monumenten en

Landschappen.

Toch heeft men de priorij lang aan haar lot overgelaten. De aanwezige infrastructuur en de omgeving

raakten hierdoor ernstig in verval zodat nauwelijks nog gebruik werd gemaakt van het culturele,

sportieve en recreatieve potentieel.

Een aantal jaren geleden besliste het Gewest de site te restaureren. Eind 2004 werd een richtschema

voltooid voor het uitvoeren van werken aan tuinen en gebouwen, wat uitmondde in de restauratie van de

tuinen en de portierswoning. Maar na de start van de werken bleek al snel dat het grote aantal

beleidsactoren de uitvoering van het project aanzienlijk dreigde te vertragen of zelfs onmogelijk te

maken.

Minister van Leefmilieu Evelyne Huytebroeck, die bevoegd is voor de tuinen en het bosbeheer, en

Minister-President Charles Picqué, bevoegd voor de gebouwen, sloegen daarom de handen in elkaar

om de site een reële gewestelijke uitstraling te geven.

Zij zetten een raadplegings- en overlegoperatie op met alle actoren die rechtstreeks of onrechtstreeks bij

het Rooklooster betrokken zijn :

-

de gemeente en de diensten of vzw's die de gemeente Oudergem in de gebouwen heeft ondergebracht

(het kunstcentrum, « la Maison du Conte », het gemeentelijk vakantiespeelplein, Paard en Bos, de

kunstenaarsateliers);

-

de Massarttuinen van de ULB;

-

het centrum van BLOSO;

-

de Koninklijke Commissie voor Monumenten en Landschappen;

-

de verschillende besturen van het Gewest (Grondregie, Leefmilieu Brussel).

Uit dit overleg blijkt dat bij iedereen uitdrukkelijk de wil bestaat om een project te voeren dat de

historische eigenschappen van de site, haar artistiek verleden, haar potentieel voor sport en recreatie

en de rijke fauna en flora in de kijker kan plaatsen. De Ministers Huytebroeck en Picqué wensen deze

troeven uit te bouwen en meer bekendheid te geven ten bate van de Brusselse bevolking en zelfs te

benutten als element van bijkomende waarde voor bezoekers van het Gewest.

Vandaag stelt het Brussels Gewest zich tot doel de bestaande activiteiten als basis te gebruiken om een

evenwichtig aanbod uit te bouwen in harmonie met de specifieke kenmerken van de site en met een

authentieke en originele meerwaarde die tegemoetkomt aan de verwachtingen van het publiek.

Naar een attractiviteitspool

De ontwikkeling van een gewestelijke attractiviteitspool in het Rooklooster moet rekening houden met

vier grote principes :

•

De ruimtelijke vormgeving van de site

: de site is veel meer dan één van de zes toegangspoorten tot

het Zoniënwoud. Ze is een mozaïek van zeer uiteenlopende ruimten (kern van de site, het centrum van

BLOSO, de Massarttuinen, enz.). Bij de herwaardering van het Rooklooster moet bijzondere aandacht

gaan naar de onderlinge verbindingen en doorgangen tussen al deze ruimten. Concreet zal dit leiden tot

twee grote soorten maatregelen : de bestaande paden verbeteren door de circulatie tussen de

verschillende delen te stimuleren, door ze te beveiligen en toegankelijk te maken voor alle bezoekers

(personen met een handicap, bejaarden...) en nieuwe doorgangen aan te leggen, met name tussen de

Massarttuinen, het speelplein en het Rooklooster intra-muros. De bewegwijzering op de site zal tevens

volledig worden herzien voor meer duidelijkheid en samenhang tussen de voorgestelde activiteiten.

•

Interactiviteit en complementariteit van het aanbod

: Het Rooklooster bezit een uitzonderlijk

potentieel aan mogelijke activiteiten (geschiedenis, cultuur, het kunstcentrum, de sportvelden…). De

inhoud van een aantal activiteiten zal een nieuwe omschrijving krijgen (doelstellingen, strategie, e.d.) in

samenspraak met de betrokken actoren om een site tot stand te brengen met een rijk en coherent

activiteitenpalet.

•

Een nieuw op te richten coördinatiestructuur voor de Rookloostersite

en de invoering van een

gemeenschappelijk beleid om het imago ervan in de verf te zetten : de verschillende actoren moeten

zich een gemeenschappelijke identiteit eigen maken en deze uitdragen in de media, de communicatie

moet betrekking hebben op alle segmenten van het aanbod, bijvoorbeeld aan de hand van een

gemeenschappelijke portaalsite op het internet enz.

•

Een vereenvoudigde toegang met respect voor de site

: de externe toegang (aanbrengen van

toegangspoorten…), communicatie over de mogelijkheden voor de bereikbaarheid met het openbaar

vervoer, ontmoediging van de autodrukte op de site door een goede aanduiding van de

parkingmogelijkheden, parkeerregulering in functie van het tijdstip om de exploitatie van een Brasserie

leefbaar te houden, op termijn voorstellen van alternatieven om de site intra muros en de

buitenparkeerplaatsen in de oude Priorij te verbinden.

De portierswoning als concreet voorbeeld van de samenwerking tussen de actoren

De portierswoning is net gerenoveerd in een gezamenlijke operatie van de Grondregie en Leefmilieu

Brussel. De Directie Gebouwen van de Gewestelijke Grondregie werd met de restauratiewerken belast.

Aangezien gepland was dat Leefmilieu Brussel het gebouw zou betrekken, werd een kostendeling

afgesproken waarbij een forfaitair vastgelegd deel van 500.000 € ten laste genomen werd door

Leefmilieu Brussel en het saldo van +/- 800.000 € ingeschreven werd op de begroting van de

Gewestelijke Grondregie.

De ruwbouw is af. De werken hebben een jaar geduurd.

In dit gebouw zullen bezoekers en wandelaars worden opgevangen met alle informatie over het

Rooklooster en de vele activiteiten die er plaatsvinden. Dit gebouw zal tevens voorzien zijn van een

didactische multimediaruimte waar dieper wordt ingegaan op de historische, culturele en natuurlijke

rijkdom van de site.

Het wordt ook het vaste punt van afspraak en het vertrek en de aankomst van de talloze begeleide

wandelingen in de omgeving.

De tuinen : een modelrenovatie

Voor de renovatie van de tuinen intra-muros heeft men de achttiende eeuw als referentieperiode

genomen. Toen beleefde het Rooklooster immers het hoogtepunt van zijn culturele ontwikkeling, net

voor de monniken er werden verjaagd. Het is bovendien een periode waarvan veel gravures (onder

meer de gravure van Doncker uit 1725) en nauwkeurige beschrijvingen (Culp 1786) behouden zijn.

Een aantal waardevolle delen die dateren van na de referentieperiode zijn evenwel ook behouden in

overeenstemming met het Charter van Firenze (ICOMOS 1982). Voorbeelden hiervan zijn de tuin en de

vijvers van de Portierswoning, die dateren uit de romantische periode, eind negentiende, begin twintigste

eeuw, die behouden blijven en gerestaureerd worden.

De zone Natura (een Europees netwerk van natuurgebieden en halfnatuurgebieden) omvat de hele site.

Een aantal delen van de site binnen de muren zijn de voorbije tientallen jaren geëvolueerd onder invloed

van de natuur en werden in sommige gevallen zelfs beschermd als natuurgebied. Op die plaatsen

gebeurt de heraanleg met veel omzichtigheid om de aanwezige fauna en flora zo weinig mogelijk te

verstoren. Het beheer wordt specifiek aan deze omstandigheden aangepast.

Na verscheidene voorstudies naar de bodemgesteldheid, de waterhuishouding, de sanitaire

bodemtoestand e.d. werd voor de heraanleg van de tuinen een globaal plan uitgewerkt.

De optie voor de inrichting van de tuinen sluit aan bij de oorspronkelijke historische toestand, maar ze

wordt wel aangepast aan de noden en de hedendaagse bezoekfrequentie aan de site die voor velen

zeer aantrekkelijk is. Meer natuurlijke stukken zullen worden behouden of aangepast in functie van de

optimale ontwikkeling van de natuur.

Een korte samenvatting van de principes en krachtlijnen van het project:

• De evocatie van de verdwenen gebouwen na de afbraak van de priorij: het gastenverblijf, de kerk, de

brouwerij, de verpleegpost.

• De restauratie van de functionele en visuele verbindingen tussen de gebouwen, de poorten en de

nieuwe inrichting van de tuinen: enerzijds door de hoofdingang naar de poort van de boerderij te

verplaatsen, zodat de as op de binnenplaats van de boerderij langs de kunstenaarsateliers geopend

wordt naar de ingang (Kalkpoort) en anderzijds via het pad dat van Portierswoning naar de Molenpoort

loopt.

• De verdeling van de ruimte zoals die bestond in de 18e eeuw voor de verdwijning van de priorij, door

enkele verdwenen ruimtes opnieuw tot leven te brengen aan de hand van een bomenrij rond de

kloostertuin die wordt afgebakend met hagen en door de omtrek opnieuw tot leven te brengen aan de

hand van verscheidene markeringen op de grond.

• De restauratie van de romantische tuin rond Portierswoning.

• Het behoud van de natuurgebieden (er worden enkele ingrepen gepland aan de rand van deze zones,

conform het beheersplan).

• Werkzaamheden die de biodiversiteit ten goede komen, zoals de aanplanting van een boomgaard,

van planten en van inheemse soorten, de berscherming van zones met ecologische waarde.

Het project omvat ook de volgende prioriteiten:

• Strijd tegen de risico's van overstroming via de installatie van een doeltreffend afwateringssysteem en

de regeling van de grondwaterspiegel, meer bepaald via de inplanting van bekkens en via afvloeiing.

Inplanting van een fontein op de oorspronkelijke plaats.

• Bodemreiniging: verwijdering van de vervuilde grond; deze wordt naar een erkend centrum gebracht.

• Voorrang aan de zwakke weggebruiker en beperking van het autoverkeer. Aangepast beheer van de

parkingplaatsen.

De werken aan de tuin die nu worden uitgevoerd

Sinds 2006 verlopen de werken in verscheidene fasen, zodat de site toegankelijk blijft voor het publiek

en om een goede organisatie van de verscheidene werven mogelijk te maken.

Fase 1 had betrekking op de vernieuwing van de infrastructuur (verborgen leidingen) en de

grondmarkeringen op de binnenplaats van de priorij, de binnenplaats van de boerderij en het pleintje

voor de kunstenaarsateliers. Deze werken werden uitgevoerd in 2006 en 2007.

Fase 2 die in maart 2008 van start is gegaan, bestaat uit de inrichting van de tuin van het Klooster, de

tuin van de verpleegpost, een deel van de tuin van de molenaar en het natuurlijke deel van de tuin van

Prior. De kostprijs van deze werkzaamheden bedraagt 760.000 €. De werf zou eind 2008 voltooid

moeten zijn.

Fase 2bis heeft betrekking op een deel van de tuin van het huis van de molenaar langsheen de

omheining voor een kostprijs van 38.000 €.

Fase 3 omvat de restauratie van de Romantische tuin en de tuin van de Dames. De kostprijs van de

werken bedraagt 190.000 €.

Fase 4 ten slotte omvat de evocatie van de oude kerk die dank zij een combinatie van materialen een

grondmarkering vormt op de plaats waar deze kerk stond. Ook de inrichting van een boomgaard en

een deel van de tuin van de Prior zit in deze fase vervat. Kostprijs: 585.000€.

De toegang tot de site gedurende de werkzaamheden

De opdrachten voor al deze werkzaamheden liggen vast, de kredieten zijn toegekend en het einde van

de werken is voorzien voor 2010.

Op dit moment verhinderen de werkzaamheden de toegankelijkheid tot de site niet. Aangezien de

werkzaamheden op de binnenplaats bij de ingang en de binnenplaats van de boerderij (fase 1) voltooid

zijn, is de permanente toegang tot de verscheidene gebouwen nu gewaarborgd.

Vanaf september zullen de ingangen echter gewijzigd worden, vooral in de week, waardoor het verkeer

lichtjes kan worden verstoord. De aannemers bieden echter de waarborg dat een doorgang permanent

vrij zal blijven. Er wordt aangeraden de parkingplaatsen in de buurt van de site te gebruiken: langsheen

de Waversesteenweg of op de parking ter hoogte van de Tervurenlaan, of zelfs de wat lager gelegen

parkeerplaatsen in het bos.

Tijdens de werken aan het stuk van de muur van de noordelijke omheining, ter hoogte van de

toegangsbrug en langs de Rookloosterstraat wordt de toegang tot de site gereorganiseerd. In functie

van de voortgang van de werkzaamheden zullen bepaalde toegangen vervolgens worden gewijzigd. Er

zal een aangepaste signalisatie met omleiding en verkeerslichten worden aangebracht.

Het Gebouw van de Prior

Het project voor de renovatie-restauratie van het Huis van de Prior heeft tot doel de horecapool

van de site in te bouwen

Om dit project een zo groot mogelijke kans van slagen te geven, werden alle actoren die kunnen

deelnemen aan het renovatiedossier van dit goed, geraadpleegd om de architecturale en patrimoniale

opties te bepalen waaraan voorrang moet worden verleend in het kader van de renovatie van dit gebouw

(zoals Monumenten en Landschappen, de Gewestelijke Commissie voor Monumenten en

Landschappen, ...)

De Grondregie heeft dus de procedure voor de overheidsopdracht betreffende de toekenning van

een opdracht inzake de inrichting van een horecapool in het Huis van de Prior in het Rooklooster

ingeleid.

De selectie van de architect die de aanvraag tot stedenbouwkundige vergunning zal indienen

voor de renovatie van dit goed is aan de gang. Van zodra de vergunning ontvangen wordt en de werken

van start zijn gegaan, zal men een oproep tot kandidaten lanceren om de horeca-uitbater te vinden.

Deze zal ook verzocht worden een project voor te leggen voor de eerste verdieping.

Parallel hiermee hebben we samen met de Regie de mogelijkheid bestudeerd om 's avonds in parking te

voorzien op de site voor de bezoekers die iets willen eten of drinken en om zo de horeca meer

toegankelijk te maken.

Het woongedeelte van de boerderij van het Rooklooster

Sinds het overlijden van de landbouwer van het Rooklooster beschikt het Gewest opnieuw over het

genot van dit goed. Onder de vorige legislatuur werd een beheersprotocol opgesteld tussen de

Grondregie, het BIM en de gemeente Oudergem dat bepaalt dat het Gewest zich ertoe verbindt de

gebouwen van de boerderij te verhuren aan de Gemeente Oudergem.

Aangezien men in het woongedeelte van de boerderij van het Rooklooster een structurele puinhoop

aantrof (scheuren, vervormingen in de gevel, ..) heeft de Grondregie noodmaatregelen genomen, terwijl

de taak van de zoektocht naar en de uitvoering van een definitieve oplossing werd toevertrouwd aan een

kantoor van adviserende ingenieurs, dit om het gebouw weer in goede staat te brengen.

Huurovereenkomsten

Op initiatief van Charles Picqué heeft het Gewest een huurovereenkomst gesloten met de Gemeente

Oudergem voor wat betreft de tweede verdieping van het Kunstcentrum, dat zich daar wilde vestigen

om er zijn tentoonstellingsruimten uit te breiden, er een educatieve ruimte op te richten en een ruimte

voor seminaries en recepties ter beschikking te stellen van ondernemingen die via bijdragen of

sponsoring de activiteiten van het Kunstcentrum steunen, dit volledig conform de deontologie van de

musea.

De Minister-President heeft trouwens een huurovereenkomst voorgesteld met de Gemeente Oudergem

betreffende de bijgebouwen van de Boerderij van het Rooklooster; deze overeenkomst zou betrekking

hebben op de binnenplaats en de gebouwen voor de uitbating van de Boerderij. De gemeente wenst er

immers een pedagogische boerderij te vestigen, waarin het thema « trekpaard » centraal staat.

De omheiningsmuur van het Rooklooster

Deze lange muur van ongeveer één kilometer is een monument op zich en dateert uit de 16e eeuw. De

bakstenen waaruit de muur is opgetrokken, zijn vervaardigd uit klei die ter plaatse werd gevonden. De

omheiningsmuur is een belangrijk onderdeel van de restauratie van het Rooklooster, omdat deze het

ommuurde karakter van het geheel waarborgt.

Beliris leidt, in toepassing van het samenwerkingsakkoord Federale Staat/ Brussels Gewest deze werf

van 3 jaar. Er werden aanpassingen aangebracht om een zo getrouw mogelijke restauratie te

waarborgen, waarbij actuele technieken werden gebruikt om de kosten te beperken. De werf zelf is

dusdanig georganiseerd dat de fauna en flora ... en de bezoekers zo weinig mogelijk worden verstoord.

Het is immers een klein team dat de werfzone verhuist naargelang de werken vorderen. De totale

kostprijs van de muur bedraagt 3.300.000 euro.

Samenvatting: de verscheidene openbare actoren van het Rooklooster.

Er werden reeds grote middelen ingezet door verscheidene overheden:

•

door Leefmilieu Brussel

met investeringen die tot op heden vooral betrekking hebben op de

omgeving van de site (speelterrein, de vijvers, de grote wei, enz) enerzijds en op de eerste fase van de

tuinen (2006-2007) anderzijds. Sinds maart 2008 leidt Leefmilieu Brussel de voortzetting van de

inrichtingswerken van de tuinen;

•

door de Grondregie van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest

die van start is gegaan met de

infrastructuurwerken in sommige historische gebouwen op de site, meer bepaald de Portierswoning

(2007-2008), een renovatie die werd gecofinancierd door Leefmilieu Brussel dat het gebouw later zal

innemen en beheren. Er werd tevens gewerkt aan het woongedeelte van de boerderij van het

Rooklooster;

•

door de Federale Staat

die in het kader van het BELIRIS-akkoord (dat tot doel heeft de internationale

rol van Brussel te versterken) een specifiek budget wijdt aan de restauratie van de omheiningsmuur; een

eerste fase van de voorbereidende werkzaamheden werd uitgevoerd in 2004, de restauratie van de

muur en de deuren is gestart in april 2007. Deze werken evolueren geleidelijk en zijn beperkt in de

ruimte, rekening houdend met de zeer specifieke en delicate aard ervan.

• ten slotte heeft de

Gemeente Oudergem

, als huurder van een deel van de gebouwen ook een aantal

investeringen gedaan voor de renovatie van de gebouwen waarvoor ze verantwoordelijk is.