Deliaca ( VIII ) - article ; n°1 ; vol.114, pg 553-591

Bruneau Philippe

Description

Bulletin de correspondance hellénique - Année 1990 - Volume 114 - Numéro 1 - Pages 553-591
Le point sur l'Inopos. Rassemblement des connaissances sur le principal cours d'eau délien : géographie, aménagement, place dans la littérature, iconographie et possibles homonymes, culte. Digression sur la topographie du Quartier de l'Inopos. 57. Le bain délien d'Arlémis. De la confrontation de Valérius Flaccus, V 103-104 et A'Anlh. palai. VI 273, il ressort que l'Inopos passait pour servir au bain d'Artémis. 58. La crypte du Sarapieion A. Présentation détaillée du dispositif cultuel, qui permettait de puiser l'eau de l'Inopos, censé être une dérivation du Nil, dans la crypte du temple du Sarapieion A. L'eau arrivait par infiltration naturelle et non par un branchement artificiel. 59. Sur le plan du Sarapieion A. L'espace C n'appartient pas au Sarapieion A et s'ouvrait librement sur l'Inopos. 60. Le casse-tête du Colosse des Naxiens et le fragment 18 de Sémos de Délos. Examen raisonné des solutions qui ont été apportées au problème topographique issu de la confrontation de Plutarque, Nicias III 7, et des ruines. Établissement critique du texte du fragment 18 de Sémos de Délos, d'où il ressort qu'il ne concerne en rien la topographie du Colosse des Naxiens ni du Palmier de Nicias. 61. Sur l'extension du Téménos de Léto. Considérations sur l'extension du Létoon archaïque ; il est possible qu'en ait fait partie le pseudo «Temple d'Anios» (GD 68), dont une particularité architecturale trouve son symétrique au Temple de Léto. 62. Sur l'identification du Gymnase. L'identification, maintenant assurée par J. Tréheux, de GD 76 et du «Gymnase» des inscriptions, rend difficilement compréhensible la fin de la stèle de Pausanias. La salle A doit être Vepistasion des inscriptions. 63. Bromias, aulète du chœur sacré. Ce nom, porté par une aulète en fonction de 250 à 231 au moins, doit s'ajouter à la liste des sobriquets connus rappelant le bruit de l'instrument. 64. Encore les queux. Compléments à Déliaca, n° 46. 65. Religion et politique. Les rapports du politique et du religieux ont donné souvent lieu à des positions excessives parce qu'insuffisamment raisonnées : si l'on entend par «dévotion» la part non prescrite du culte, il est sûr qu'elle a été amplement exploitée par les puissances politiques. Mais celles-ci ne paraissent pas être intervenues pour ajouter, supprimer ni même modifier la théologie, la liturgie ni l'histoire sainte locales ; tout au plus ont-elles profité de la situation existante pour se mettre en avant ou défendre des prétentions.
56. Ινωπός — Ανασκόπηση. Συνοπτική παρουσίαση των γνώσεων μας σχετικά με το σημαντικότερο ρεύμα της Δήλου : γεωγραφία, διαμόρφωση, θέση στη φιλολογία, εικονογραφία και τυχόν ομώνυμα, λατρεία. Συμπληρωματικές παρατηρήσεις στην τοπογραφία της συνοικίας του Ινωπού. 57. Το Βηλιακό λουτρό της ΑρτέμιΒας. Από την αντιπαράθεση κειμένων του Βαλέριου Φλάκκου, V 103-104 και της Παλατ. Ανθ. VI 273, συνάγεται ότι ο Ινωπός ύδρευε το λουτρό της Αρτέμιδας. 58. Η κρύπτη του Σαραπιείου Α. Λεπτομερής παρουσίαση της τελετουργικής διευθέτησης για την άντληση του νερού του Ινωπού. Το ρεύμα αυτό θεωρείτο παρεκτροπή του Νείλου, μέσα στην κρύπτη του ναού του Σαραπιείου Α. Το νερό έφτανε μετά από φυσική διήθηση και όχι τεχνητή διακλάδωση. 59. Σχετικά με την κάτοφη του Σαραπιείου Α. Ο χώρος C δεν ανήκει στο Σαραπίειο Α και επικοινωνούσε ελεύθερα με τον Ινωπό. 60. Το πρόβλημα του Κολοσσού των Ναζίων και το θραύσμα 18 του Δηλίου Ση μου. Εξέταση των λύσεων που έχουν δοθεί στο τοπογραφικό πρόβλημα που προέρχεται από την αντιπαράθεση του Πλουτάρχου, Νικίας III 7, και των αρχαιολογικών δεδομένων. Κριτική εξέταση του κειμένου του θραύσματος 18 του Δηλίου Σημίου, απ' όπου συμπεραίνουμε ότι δεν αφορά καθόλου την τοπογραφία του Κολοσσού των Ναξίων, ούτε και τον Φοίνικα του Νικία. 61. Σχετικά με την επέκταση του Τεμένους της Αητούς. Σκέψεις γύρω από την επέκταση του αρχαϊκού Λητώου. Είναι πιθανόν να είχε αποτελέσει τμήμα του ψευδό « Ναού του Ανιου » (GD 68) του οποίου μια αρχιτεκτονική ιδιομορφία βρίσκει τον αντίποδα της στο Ναό της Λητούς. 62. Σχετικά με την ταύτιση του Γυμνασίου. Η ταύτιση, που έχει τώρα επιβεβαιωθεί από τον J. Tréheux, του GD 76 και του « Γυμνασίου» των επιγραφών, κάνει δυσνόητο το τέλος της στήλης του Παυσανία. Η αίθουσα Α πρέπει να είναι το επιστάσιο των επιγραφών. 63. Βρωμιάς, αυλή τρία του ιερού χορού. Το όνομα αυτό που έφερε μια αυλήτρια που υπηρετούσε από το 250 έως το 231 τουλάχιστον, πρέπει να προστεθεί στον κατάλογο με τα γνωστά παρεπώνυμα που θυμίζουν τον ήχο του οργάνου. 64. Και πάλι οι ακονόπετρες. Συμπληρώματα στα Δηλιαχά, αρ. 46. 65. Θρησκεία και πολιτική. Οι σχέσεις της πολιτικής με τη θρησκεία οδήγησαν συχνά σε ακραίες θέσεις γιατί έλειπε η ολοκληρωμένη κριτική θεώρηση : εάν με τη λέξη «ευσέβεια» εννοούμε τα προστάγματα της θρησκείας, είναι βέβαιο ότι την έχουν εκμεταλλευθεί οι πολιτικές δυνάμεις σε μεγάλο βαθμό. Αλλά οι δυνάμεις αυτές δεν φαίνεται να έχουν επέμβει για να προσθέσουν, να αναιρέσουν αλλά ούτε και να μετατρέψουν την τοπική θεολογία, λειτουργία και ιερή ιστορία. Ισως επωφελήθηκαν τουλάχιστον από την υπάρχουσα κατάσταση για να προβληθούν ή να υπερασπισθούν φιλοδοξίες.
39 pages
Source : Persée ; Ministère de la jeunesse, de l’éducation nationale et de la recherche, Direction de l’enseignement supérieur, Sous-direction des bibliothèques et de la documentation.

Informations

• Publié par: BULLETIN_DE_CORRESPONDANCE_HELLENIQUE
• Publié le: 01 janvier 1990
• Nombre de lectures: 36
• Langue: Français
• Poids de l'ouvrage: 4 Mo

Extrait

Philippe Bruneau
Deliaca ( VIII )
In: Bulletin de correspondance hellénique. Volume 114, livraison 1, 1990. pp. 553-591.
Citer ce document / Cite this document :
Bruneau Philippe. Deliaca ( VIII ). In: Bulletin de correspondance hellénique. Volume 114, livraison 1, 1990. pp. 553-591.
doi : 10.3406/bch.1990.1735
http://www.persee.fr/web/revues/home/prescript/article/bch_0007-4217_1990_num_114_1_1735Résumé
Le point sur l'Inopos. Rassemblement des connaissances sur le principal cours d'eau délien :
géographie, aménagement, place dans la littérature, iconographie et possibles homonymes, culte.
Digression sur la topographie du Quartier de l'Inopos. 57.Le bain délien d'Arlémis. De la confrontation
de Valérius Flaccus, V 103-104 et A'Anlh. palai. VI 273, il ressort que l'Inopos passait pour servir au
bain d'Artémis. 58.La crypte du Sarapieion A. Présentation détaillée du dispositif cultuel, qui permettait
de puiser l'eau de l'Inopos, censé être une dérivation du Nil, dans la crypte du temple du Sarapieion A.
L'eau arrivait par infiltration naturelle et non par un branchement artificiel. 59.Sur le plan du Sarapieion
A. L'espace C n'appartient pas au Sarapieion A et s'ouvrait librement sur l'Inopos. 60.Le casse-tête du
Colosse des Naxiens et le fragment 18 de Sémos de Délos. Examen raisonné des solutions qui ont été
apportées au problème topographique issu de la confrontation de Plutarque, Nicias III 7, et des ruines.
Établissement critique du texte du fragment 18 de Sémos de Délos, d'où il ressort qu'il ne concerne en
rien la topographie du Colosse des Naxiens ni du Palmier de Nicias. 61.Sur l'extension du Téménos de
Léto. Considérations sur l'extension du Létoon archaïque ; il est possible qu'en ait fait partie le pseudo
«Temple d'Anios» (GD 68), dont une particularité architecturale trouve son symétrique au Temple de
Léto. 62.Sur l'identification du Gymnase. L'identification, maintenant assurée par J. Tréheux, de GD 76
et du «Gymnase» des inscriptions, rend difficilement compréhensible la fin de la stèle de Pausanias. La
salle A doit être Vepistasion des inscriptions. 63.Bromias, aulète du chœur sacré. Ce nom, porté par
une aulète en fonction de 250 à 231 au moins, doit s'ajouter à la liste des sobriquets connus rappelant
le bruit de l'instrument. 64.Encore les queux. Compléments à Déliaca, n° 46. 65.Religion et politique.
Les rapports du politique et du religieux ont donné souvent lieu à des positions excessives parce
qu'insuffisamment raisonnées : si l'on entend par «dévotion» la part non prescrite du culte, il est sûr
qu'elle a été amplement exploitée par les puissances politiques. Mais celles-ci ne paraissent pas être
intervenues pour ajouter, supprimer ni même modifier la théologie, la liturgie ni l'histoire sainte locales ;
tout au plus ont-elles profité de la situation existante pour se mettre en avant ou défendre des
prétentions.
περίληψη
56.Ινωπός — Ανασκόπηση. Συνοπτική παρουσίαση των γνώσεων μας σχετικά με το σημαντικότερο
ρεύμα της Δήλου : γεωγραφία, διαμόρφωση, θέση στη φιλολογία, εικονογραφία και τυχόν ομώνυμα,
λατρεία. Συμπληρωματικές παρατηρήσεις στην τοπογραφία της συνοικίας του Ινωπού. 57.Το Βηλιακό
λουτρό της ΑρτέμιΒας. Από την αντιπαράθεση κειμένων του Βαλέριου Φλάκκου, V 103-104 και της
Παλατ. Ανθ. VI 273, συνάγεται ότι ο Ινωπός ύδρευε το λουτρό της Αρτέμιδας. 58.Η κρύπτη του
Σαραπιείου Α. Λεπτομερής παρουσίαση της τελετουργικής διευθέτησης για την άντληση του νερού του
Ινωπού. Το ρεύμα αυτό θεωρείτο παρεκτροπή του Νείλου, μέσα στην κρύπτη του ναού του Σαραπιείου
Α. Το νερό έφτανε μετά από φυσική διήθηση και όχι τεχνητή διακλάδωση. 59.Σχετικά με την κάτοφη του
Σαραπιείου Α. Ο χώρος C δεν ανήκει στο Σαραπίειο Α και επικοινωνούσε ελεύθερα με τον Ινωπό. 60.Το
πρόβλημα του Κολοσσού των Ναζίων και το θραύσμα 18 του Δηλίου Ση μου. Εξέταση των λύσεων που
έχουν δοθεί στο τοπογραφικό πρόβλημα που προέρχεται από την αντιπαράθεση του Πλουτάρχου,
Νικίας III 7, και των αρχαιολογικών δεδομένων. Κριτική εξέταση του κειμένου του θραύσματος 18 του
Δηλίου Σημίου, απ' όπου συμπεραίνουμε ότι δεν αφορά καθόλου την τοπογραφία του Κολοσσού των
Ναξίων, ούτε και τον Φοίνικα του Νικία. 61.Σχετικά με την επέκταση του Τεμένους της Αητούς. Σκέψεις
γύρω από την επέκταση του αρχαϊκού Λητώου. Είναι πιθανόν να είχε αποτελέσει τμήμα του ψευδό «
Ναού του Ανιου » (GD 68) του οποίου μια αρχιτεκτονική ιδιομορφία βρίσκει τον αντίποδα της στο Ναό
της Λητούς. 62.Σχετικά με την ταύτιση του Γυμνασίου. Η ταύτιση, που έχει τώρα επιβεβαιωθεί από τον
J. Tréheux, του GD 76 και του « Γυμνασίου» των επιγραφών, κάνει δυσνόητο το τέλος της στήλης του
Παυσανία. Η αίθουσα Α πρέπει να είναι το επιστάσιο των επιγραφών. 63.Βρωμιάς, αυλή" τρία του ιερού
χορού. Το όνομα αυτό που έφερε μια αυλήτρια που υπηρετούσε από το 250 έως το 231 τουλάχιστον,
πρέπει να προστεθεί στον κατάλογο με τα γνωστά παρεπώνυμα που θυμίζουν τον ήχο του οργάνου.
64.Και πάλι οι ακονόπετρες. Συμπληρώματα στα Δηλιαχά, αρ. 46. 65.Θρησκεία και πολιτική. Οι σχέσεις
της πολιτικής με τη θρησκεία οδήγησαν συχνά σε ακραίες θέσεις γιατί έλειπε η ολοκληρωμένη κριτική
θεώρηση : εάν με τη λέξη «ευσέβεια» εννοούμε τα προστάγματα της θρησκείας, είναι βέβαιο ότι την
έχουν εκμεταλλευθεί οι πολιτικές δυνάμεις σε μεγάλο βαθμό. Αλλά οι δυνάμεις αυτές δεν φαίνεται να
έχουν επέμβει για να προσθέσουν, να αναιρέσουν αλλά ούτε και να μετατρέψουν την τοπική θεολογία,λειτουργία και ιερή ιστορία. Ισως επωφελήθηκαν τουλάχιστον από την υπάρχουσα κατάσταση για να
προβληθούν ή να υπερασπισθούν φιλοδοξίες.DELIACA (VIII)
avantages systématiquement seconds atteint premiers réflexions positivement En un laissent regard requièrent qui, dont résultat et pour des place assurément cette du articles une neuf n'être déjà à huitième l'infime certaine et connu, séparés, abouti pas solide, (57, inintéressantes livraison mais importance (61, 59, la éparpillé 62 formule 63, notule et profite 64) derechef et ; (56 déliaque et des dans consistance tandis tout et Deliaca 60 le 64) pour spécialement principe, peut *. que offre une de l'article se la part) réduire pour n'ont matière : suppose ou tandis le pourtant à à moins signaler traitée, reprendre que deux soit des pas les
(1) J'utilise toujours les abréviations habituelles dans la bibliographie délienne. Ce sont ici, par ordre
alphabétique :
AHD = R. Vallois, L'architecture hellénique et hellénistique à Délos, I (1944); II, 1 (1966) et 2 (1978).
CDH = Ph. Bruneau, Recherches sur les cultes de Délos à l'époque hellénistique et à l'époque impériale (1970),
CE = P. Roussel, Les cultes égyptiens à Délos (1915-1916).
DCA = P. Délos, colonie athénienne (1916; réimpression augmentée, 1987).
DI = Cl. Vial, BCH Suppl. X, Délos indépendante (1984).
DPA = H. Gallet de Santerre, Délos primitive et archaïque (1958).
EAD = Exploration archéologique de Délos, fasc. I à XXXV (1909-1985).
ÉD = BCH Suppl. I (1973), Études détiennes.
GD* — Ph. Bruneau et J. Ducat, Guide de Délos, 3e édit. (1983).
ID = Inscriptions de Délos, 7 volumes (Paris, 1926-1973), complétant IG XI 2 et 4, abrégé ici en IG.
MD =J. M arcade, Au musée de Délos. Étude sur la sculpture hellénistique en ronde bosse découverte dam
l'Ile (1969).
VD = W. Deonna, La vie privée des Dëliens (1948).
Les numéros en chiffres gras renvoient aux Deliaca dont la publication se répartit ainsi :
n«* 1-15 (Deliaca I) : BCH 99 (1975), p. 267-311 ;
n« 16-29 (II) BCH 102 (1978), p. 109-171 ;
n« 30-34 (III) 103 (1979), p. 83-107;
n°« 35-38 (IV) BCH 105 (1981), p. 79-125;
n« 39-46 (V) BCH 109 (1985), p. 545-567;
n« 47-51 (VI) BCH 111 (1987), p. 313-342;
n« 52-55 (VII) BCH 112 (1988), p. 569-582. 554 PHILIPPE BRUNEAU [BCH 114
LE DOSSIER INOPOS
56. Le point sur l'Inopos
Dans les travaux d'archéologie délienne, dont plusieurs des miens, il a été souvent
question de l'Inopos, torrent principal de l'île ; mais jamais d'ensemble, en sorte qu'avant
d'ajouter encore à son dossier, il m'a semblé n'être pas inutile de faire le point2. De
l'Inopos nous connaissons :
1° La géographie physique :
celle des modernes, bien sûr, avec la curieuse disparition de son cours inférieur qui se
disperse à l'Est du Sanctuaire et du quartier du Létoon3, par laquelle j'ai cru pouvoir
expliquer l'emplacement des jardins extra muros antiques et modernes4;
mais aussi celle des Anciens qui, au témoignage répété de textes grecs et latins, en
faisaient une dérivation du Nil5, selon une conception de la circu