Engene haö / La fleur de l'herbe

Ernest Unë

Description

Ce recueil comporte un florilège de textes, de pensées et de poésies proposés en version drehu et en version française. Au-delà de sa présentation bilingue, il invite le lecteur à découvrir l'île de Drehu / Lifou, ses légendes, sa population et son histoire.

Sujets

• Langue
• Éducation
• Multilinguisme
• Lifou
• Language
• Lettres et linguistique
• Foreign Language study
• Oceanic Languages
• Australian Languages
• Éducation et formation

Informations

• Publié par: Editions Humanis
• Date de parution: 26 janvier 2024
• Nombre de lectures: 0
• EAN13: 9791021904576
• Langue: Français
• Poids de l'ouvrage: 3 Mo

Extrait

Ce fichier est un extrait du livre Engene haö / La fleur de l'herbe Ernest Unë Pour coŶsulter l’ouvrage coŵplet, reŶdez-vous sur : http://www.editions-humanis.com/_979-10-219-0457-6.php

© janvîer 2024 – Édîtîons Humanîs ïSBN versîons numérîques : 979-10-219-0457-6 ïSBN versîon împrîmée : 979-10-219-0456-9 Tous droîts réservés – Reproductîon înterdîte sans autorîsatîon de ’édîteur et de ’auteur.

ïmage de couverture : peînture numérîque de Bops. ïntérîeur : îustratîons de ’auteur.

Ernest Unë

Engene haö La leur de ’herbe Tusî nyîne e / Lîvre de ecture – drehu / rançaîs

ïtre mekune hna sîja tupath Essaî de pensées

ïustratîon extraîte deIfejicatre – Contes et légendes de Lifou, recueil1 /Sam Léonard & Caude Lercarî – CTRDP 1984.

Tusi ne qaja Livre de lecture

ïtre neköne a Nöje Drehu, Qene hlapa i ö la giti i ö nyine zae fen.

Haawe, Sheuthî nî jë ! E nî jë ! Trotrohnî nî ju !

Troa maca a ître ue meke î nyîpunîe. Ke thaa u ne meke kö nî, Ngo nyîpî gojenyî ka troa ahutîne a qene nöje theî ö.

Nge epî sîetë nî thene a ître xötre atre hnapîn !

Enants du pays Drehu, Ta angue est e reuge où tu peux t’abrîter.

Aors, Ouvre-moî ! Lîs-moî ! Comprends-moî !

Tes yeux s’ouvrîront. Je ne suîs pas une îusîon, Maîs e chemîn de vérîté pour t’încuquer ta cuture.

Que je soîs éterne parmî es génératîons utures !

5

6

Égîse cathoîque et tempe protestant au îeu-dît « ïnejîa », trîbu de Qanono.

Huhnahmi Qanono

HEUNE à UNàI me a huhnahmî Qanono, tre, eje e kuhu nyîpîn, A Hnapau me Luecîa e koopî nge Hnaase e Koojë, ître eje a xupe a nöje ka caas, We, ceë hî hna hën, hape, Hneopegejë ne We. ïsa huhnahmî a mee hnîne a emekötîne a îsa hnanyîjoxu ka tru : jëne a musî araas, hna îothekeune a huhnahmî Hnapau me Luecîa koî Wetr (Sîhazetî, Hnupe). Hnaase a mee ene a musî ne a hnanyîjoxu ne Lösî (Bouatî, Hnaja), nge ame Qanono ce memîne a könî xaa huhnahmî, ene a musî ne a hnanyîjoxu ne Gaîca (Zeuatî, Feneîwewe). We e kuhu nyîpîne a hnapetî Drehu ngöne götrane hmeke hîë, hnîne a opegejë ne We.

MàCà NE àJà à ààN

aa ngöne a qaan, nöje ka caasî a We, eje a Q nyîqaane e koopî e Maanej (Luecîa) utî hë e koojë e Waae (Hnaase). Eje a apa ë thîîne a ître ewekë ka nyîmutre ka he ekö, nge ître ëjene götrane a qeje pengöne a ître hna kuca ekö hneî qene nöje me hmî : hna apa ë îsî hneî hnanyîjoxu ne Wetr Guîet me hnanyîjoxu ne Lösî Co ; îsî, hna nyîqaane hnene a pî draîë me îsî pî joxu ne a ue xaa neköî joxu hna amë hneî angetre Fenegît, angetre hune îhnadro. Ceë e hî a hna amî göhnene a hmî hna traqa ë hneî Fao ; hna nue e Sînöj, hnaapa î Angajoxu Zeua, matre tro nyîdrëtî a jîapan. Sînöj, koa hape, nyîpîne a ue nöj, atre naqa a Wetre me Lösî.

7

8

PENNE EJE ENEIà me enehîa e We, hnaîsahnyîpu ne a nöje Drehu, A tre, hna amë a musî ka caasî ne a könî hnapet. Ceë hî matre, ame a hmekune a hnuhnahmî Qanono nyîpîne a opegejë ne We, tre, eje e kuhu hnîne a hnëë huîwa atraqatre ne a musî ne a könî hnapetî nge hna apa ë musî e. Ketre, pîne aka ngöne gejë, îjîje troa akökötrene a ître hna tîîthî qeqe ne mee tune a ître hnëë thee manî me ître hnëë îhamë… Koa ce mee a ue hmî ngöne a caas, hmî î Fao me katoîk, nyîpîne a ître nu me etretreîje ka höeë matre amenyîkene a enyî qaa hnagejë ka îdreuthe hnene a ngönî. Nge hudrume oo a ue uma hmîtrötre tune a hna akoronane e hejî hnene a epauune a hna ö hneî jö, nge mamadraîxötre a hnengödraî, tune o, hape, ue meke î Akötresîetî paa hî a thupëne a ître angetre dreî anganyîdrë ngöne a nyîpîcî. Lue nekö joxune paa hî a huhnahmî : Waxanemuetî me Lueujîetî, hna pune hëne ngöne a qene nöj, hape, « Lue Tîxe î angetre We ». Jëne a musî araas, hna nyîqaane a huhnahmî e koojë hmekune a baak BNP e Qathekötra nge utî hë e koopî hnaapa î Waxanemuetî me baak BCï e Fenegît, nge utî e hë e koho ngöne heepu e Hnaman. Hetrenyî asë hî a ître nyîpî ewekë e kuhu hnîne a huhnahmî : ue baak, caa pîta, caa hnëë înyîëne a wenethuumaat ATïR, caa hnëë îkootrë teepîna, caa hnaapa ka tru ne a musî ne a könî hnapetî hape porovëës, komîn, caa götrane hna apa ë a musî araas, caa hnëë saemë trîkître ne tî avîo, caa hnasaanyî ka tru (hnajuaego), caa hnëë înîne tî sîne he ; hetre ître hna îtö

xane göî qeqe ne manî : hnëë xen, otee ka tru Drehu Vîage, ître hnëë eo, hnëë xomî saas, me ître setroa tune a setroa ka tru eneKorail. Ame Qanono enehîa, tre, koa îsîxeë a nöjeî pengöne aqane îsî thee manî, ka troa ahmadradrane a mee ne a huhnahmî. Ngo koa thahe e a ître îathîxötrë ka îekethî memîne a mee î atre me ître trepene qene nöje me ître hna majemîne meëne paa kö. Hna eë atrunyî a nöjeî ngazo kowe a nöje jëne a kahaîtr, a haö kanabîs, a ître xaa hmî, ître ka thee manî qaa trööne angetre ö mît ; tru e a hna xepe atru- nyî a ître trenyîwa angetre tëhnuthe a ître gojenyî ne a qene nöje matre troa jîapa, tune a ce apa me öe ne Drehu ; ene pe acîe jë angatre a ître hna xupî huîwa me xome a ître xaa göhnë ne huîwa qaa thene a ître atre ne a nöj ; ceë hî matre joe catre trootro hë troa amekötîne me huîwane a qene nöje ngöne a huhnahmî. Enehîa, maîne easë e koho ngöne heep, maîne ngöne ketre huhnahmî ne koojë maîne koopî ne a hnapet, easë a drenge a ître atre a pune qaja, hape, « Tro së a utî a tro kuhu traon ! » Traone ka co ka hetrenyî a ître hnëë huîwa î atr, hnëë thee xen, me nyîne kökötr. Ngo ma thëthëhmîne hë a atr, ka hape, ame paa hî Qanono, tre, ketre huhnahmî ka hetre qene nöjene nyîne troa metrötrën. Qanono, ceîtu me ketre traone hnîne a huhnahmî.

9