Defte Pulaar - Aadama haa Jooni

Mamadu Aan

Description

Ndee deftere “Aadama haa Jooni” ko siftinde anndunooɓe e humpitde yonta hannde, taariik ɓeen yimɓe ɓe Alla halfinnoo semmbe walla gollunooɓe golle teeŋtuɗe e nder nguurndam mum’en. Won e maɓɓe taariik mum’en ina tawee e nder deftere seniinde ndee; heddiiɓe ɓee taariik mum’en heɓaa ko e wittiyaŋkooɓe gila e binndi haa e konngol.
Ce livre “De Adama à nos jours” est l’objet d’un souvenir pour ceux qui ont connu l’histoire et une nouvelle découverte pour la nouvelle génération, l’histoire de grands personnages que Dieu avait confié un pouvoir ou qui avaient exercé un travail remarquable dans leur vie. Pour certains d’entre eux l’histoire est dans le livre saint tandisque d’autres, l’histoire est fournie par nos chercheurs, écrivains et orateurs.
Depuis Adam Jusqu'à Maintenant- personnages célèbres de l'histoire du monde – Février, 2015, Kayes, Mali

Informations

• Publié par: UsumaanBah
• Publié le: 16 septembre 2016
• Nombre de lectures: 57
• Langue: Fulah

Extrait

Aadama Haa

Jooni–



duubi haa 1400






Taariik Yimǣe Aduna

Gila Adan

De Adam à nos Jours:
de célèbrespersonnages de l'histoire du monde

Ndee deftere “Aadama haa Jooni” ko siftinde
anndunooǣe ehumpitdeyontahannde, taariikǣeen
yimǣe ǣe Alla halfinnoo semmbe walla gollunooǣe golle
teeŋtuWon e maǣǣeǧe e nder nguurndam mum’en.
taariik mum’en ina tawee e nder deftereseniindendee;
heddiiǣe ǣee taariik mum’en heǣaa ko e wittiyaŋkooǣe
gila e binndi haa e konngol.


Konngol binnditiiǧo

Ko ardiifofko Ȃaagaade yaafuyafaydeeannduǣemen
gila e wittiyaŋkooǣe,winndiyaŋkooǣe, haaliyaŋkooǣe,
heǧiyaŋkooǣe, jannginooǣe haa e janngooǣe.Caggal
ǧuum miǧo Ȃaagii ballal so tawii won ko ŋakki e gollal
ngal.
Winnditii ootaariik komusiǧǧo mon, almuudo mon
MammaduSileyAan.

Aadama8?? Aadama haaNuuhu–Min mbaawaa
Henok 8 ?? anndude maandeǣe nguuri
Nuuhu8 ??
Ibraahiima–2000 BCE?
Isma’iila–1940 BCE?? Ibraahiima haa Danyel–Miijooji
Isaaga–1900 BCE?? jom’en hakkilletan
Yaaguuba–1850 BCE??
Yuusufa–1800 BCE?
Muusa–1450 BCE? Duubi ina usta haa jibineede Iisaa
Samuwel 81075 BCE?
Dawuuda –1025 BCE?
Sileymaani–960 BCE?
Yuunus–750 BCE?
Danyel–500BCE?
waktuuji fuǧǧii limde yeeso e
Iisaa–0 jibineede Iisaa
Koostatiin–272 CE
Mohammadu –570 CE
Saladin–1137 CE
Sunjaata–1235 CE
Osmaan1 –1258 CE
Mansa Muusa –1312 CE waktuuji fofinabeyda gilaIisaa
Jaan Daark –1412 CE haa jooni
KiristofKolom–1451 CE
Askiya Mohammad –1493 CE
Umaar Tall –1797 CE
Samori Tuure–1840 CE
ModiboKeyta –1915 CE
IbraahiimaB. Keyta –1945 CE IB K jibini ko e 1945
Enen fof–2015 CE

Aadama e Haawaa
(Min nganndaanokkuǧo Aadamae Hawaa koǧnooeaduna.)

Aadamabaabaaadee. Caggal nde Alla tagi leydie
asamaan e kowoni e mum,Alla tagi neǧǧo nanndini
ǧum e mum.Ko oon neǧǧo woni Aadama.Waktu ari
Alla Ɣeewi Aadama tan ina famǧiri doole marde ko o
halfiniǧum koo,ko ndeenAlla liǣi Aadama e ǧoyngol
luggolhaao ittigootal e birǧe mum, o tagi heendebbo
mbele ina wona ballidiiǧo Aadama.Ko oon debbo woni
Hawaayummaaadee‘en.

Kayin e Abel

Kayiin, ko oo woniǣiǧǧogadanohono afo Aadama e
Hawaa.Allawaǧnoo Kayiin ko demoowo. Abel, ko oo
woni Sammbaajo Aadama e Hawaa, hono dewiro Kayiin.
Abel,Alla feccunoo Ko ooǧum ko yoo won gaynaako.
Kayiindey warnoo miȂum hono Abel. O wardi miȂiiko
batteAllaȂaawoowo ko woni e ǣerǧe, ganndo ko suuǧii
e ko feeȂi, jaǣii sadak Abel miȂiraaǧo oo, jaǣaani ko
makko.

Henok

Henok kYered ummii ko e aawdi Set ǣiio ǣii Yered.
Aadama e Hawaa mo ndaȂnoo caggal Abel mo mawnum
honoKayiinwarnoooo. Henok ko dewatnooǧo Alla no
feewi. HenokdaȂiino ǣiǧǧo gorko ina wiyee
Matusalem. Caggalǧuum o daȂii sukaaǣe rewǣe e
worǣe fof.Henok wuurii duuǣi 365.Henok wuurnoo
ko e dewal Alla.Alla, weltaare mum e Henok, safii
Henok.

Nuuhu

Nuuhu koǣii Lemek taanumMatusalem ǣiiHenok mo
Alla weltinoo edewal mumhaa safiǧum nawi ǧum to
mum. Nuuhu woniiiwdie jamaanu NuuhumoƔƔiri. Ko
Alla seettii bonannde innamaa8aadee sabu yimǣe
njeeȂii haambattii waǧde golle kaantoriǧǧe. Alla hokki
Nuuhu yamiroore yoo feewnu laana mbeledaǧa kaȂum
e kala ko jogori daǧKo oon jamaanude e yiǧde mum.
Alla boomiritagooremum ilamǧufam.

Ibraahiima8 (2000 BCE)

(Min keǣaani anndude nokku ǧo yimǣe adiiǣe annabi Ibraahiima ǣee njooǧinoo.
Kono e wittooji annduǣe woni heenmiijiiǣe wonde Ibraahiimaeko adiiǧum koǧnoo
ko bannge fuǧnaange waǧii sahaa ǧo wiyeteeIrak,hannde Israa8iila. Heewǣe kadi e
miijooji mum en kolliriiIbraahiima yii aduna duuǣi 2000 ko adii jibineede Iisaa.)

Ibraahiima, koǣii Tera iwdi Saama gooto eǣiǣǣe Nuuhu
tato ǣee. IbraahiimaresikoSaaraaIbraahiima Aly. Kola
yamirnoo yoo ummo galle baaba mum faya leydi
Kanaan.Alla hollii Ibraahiima gilli nde fodani ǧum
njeenaari, wii: ‘Ko miin woni njogitaari maa, maa
njeenaari maaheew nofeewi.’ IbraahiimadaȂii
Isma’iila moo daȂdi e korǧo joom suudu makko
Haajaratu. OdaȂii kadicaggalǧuum Isaagamo odaȂdi
e joom suudumakko jaakoranooǧo ko dimaro hono
Saaray.

Isma’iila

Isma’iilaǣii Ibraahiima mo daȂdi e korǧo joom suudu
mum. Saaratu wonnoo sabaabu yoojoom galle mum
hono Ibraahiima yoo renndu e korǧo mum mbaldi
mbele inaheǣa biǧǧo tawde kaȂum Alla rokkaani ǧum
ǣesniǧde e Ibraahiima. Allawaǧii hoddiro mum e
Haajara mbele rokka Ibraahiima afocaggal nde ǣesngu
Ibraahiimaǧamtindii dono. Alla reenii Ismaa8iila gilane
famǧi haa mawniender jeereende.

Isaaga

Isaaga koǣiǧǧo mo IbraahiimadaȂdieSaaratu e nder
nayeewumum en. Ko e Isaaga kadiAllaƔeewtindinoo
Ibraahiima e nder hoolaare mum. SabuIbraahiima
timminii anniya e jaǣde yamiroore Alla ndee, Alla e
timmeende mum timminii aadi mum moaadannoo
Ibrahiimae iwdi mum.Isaaga resi ko Rebekaaǣii
Betuwel. NdeRebekaa sowii, jibini ko funeeǣe. Isaaga
woni baaba mum funeeǣe hono Esawu e Yaaquuba.

Esaawu

Esaawu, ko gooto e funeeǣe ǣe joom suudu Isaaga
heǣnoo.Ko Esaawu idii yiideaduna efuneere mum.
Noonno Isaagayiǧiri Esaawu ko noon Rebekaa ne yiǧiri
Yaaquuba. Debboe gorko peccii sukaaǣe mum’en.
Yahaa artaa fof ko maa Esaawu itti afaagu totti
miȂiraaǧo oo.Ko Esaawu kadi wonnoo mo heǣaani
duwaaw Isaaga.



Yaaquuba

Yaaquuba,funeere Esaawu, ǣii Isaaga e Rebekaa.
Yaaquuba ko kam sakkitii Esaawu yiide aduna, ǧum
woni ko o miȂiraaǧo.
Koooduwaaw mo Esaawu fotnoo heǣde ko oon
Yaaquuba heǣi. Addani Esaawu tikkudewii maayooǣoo
fittaandu Yaaquuba. Ko e ǧuum Rebekkaa fewjani
Yaaquuba yoo dog yaha to kaaw mum Labaan haa fitina
suya e Esaawu.šiǣǣeYaaquuba ngonnooko sappo e
ǧiǧo.