Liedekens van Bontekoe en vijf novellen - Blaauw bes, blauw bes!—'T is maar een - pennelikker!—Marie—De ezelinnen—Hanna

E.J. Potgieter

Informations

• Publié par: rihuc
• Publié le: 08 décembre 2010
• Nombre de lectures: 42
• Langue: Nederlandse

Extrait

The Project Gutenberg EBook of Liedekens van Bontekoe en vijf novellen by E.J. Potgieter This eBook is for the use of anyone anywhere at no cost and with almost no restrictions whatsoever. You may copy it, give it away or re-use it under the terms of the Project Gutenberg License included with this eBook or online at www.gutenberg.net

Title: Liedekens van Bontekoe en vijf novellen  Blaauw bes, blauw bes!—'T is maar een  pennelikker!—Marie—De ezelinnen—Hanna Author: E.J. Potgieter Release Date: October 9, 2005 [EBook #16842] Language: Dutch Character set encoding: ISO-8859-1 *** START OF THIS PROJECT GUTENBERG EBOOK LIEDEKENS VAN BONTEKOE ***

Produced Marc D'Hooghe

LIEDEKENS VAN BONTEKOE I 'T PASSEREN DER LINIE II ROELTJEN UIT DE BONTEKOE III LOUW EN DE WAARZEGSTER IV DE ZEILWAGEN VAN PRINCE MOURINGH. 1600. V MACHTELD VI PAPEGAAIJEN-DEUNTJEN VII WIJS KLAERTJEN OP 'T IJS VIII INKEER IX JAN COMPAGNIE X DIEUWERTJEN VERHALEN   BLAAUW BES, BLAAUW BES! 'T IS MAAR EEN PENNELIKKER! MARIE DE EZELINNEN HANNA

LIEDEKENS VAN BONTEKOE door E.J. POTGIETER

VIJF NOVELLEN: (BLAAUW BES, BLAAUW BES!—'T IS MAAR EEN PENNELIKKER! —MARIE—DE EZELINNEN—HANNA)

LIEDEKENS VAN BONTEKOE

Aan de kant van de Revier komende daer de Praeuw lag, stond daer een hoop Inwoonders; en haperden geweldig tegen elkander; het scheen dat de eene wilde hebben dat ik voer en de ander niet. Ik greep een of twee uit den hoop by den arm, en stuwde ze na de Praeuw toe, om te varen gelyk of ik noch Meester was, en ik was boven half Knechte niet. Sy sagen er soo vreesselyk uit als Dollemannen, doch lieten haer geseggen: en twee gingen met my in de Praeuw, de eene ging agter sitten, en de ander voor: elk met een scheppertjen in de hand, en staken af; sy hadden elk een Kris op haer syde steken, synde een geweer of het een Ponjaerd was, met vlammen. Doen wy wat gevaren hadden, kwam de agterste na my toe, want ik sat midden in de Praeuw, en wees dat hy geld wilde hebben. Ik taste in myn dief sak, haelde er een kwartjen uit, en gaf het hem. Hy stond en bekeek het, en wiste niet wat hij doen wilde; doch nam het ten lesten, en wond het in syn Kleedjen dat hy om syn middel hadde, de voorste siende dat syn Maet wat gekregen had, kwam mede na my toe, en wees my dat hy ook wat hebben wilde; ik dat siende, haelde weder een kwartjen uit myn dief sak: en gaf het hem. Hij stond en bekeek het mede, 't leek dat hij in twijffel was of hy het geld wilde nemen, dan of hy my wilde aentasten, 't welk sy ligt souden hebben kunnen doen, want ik hadde geen geweer, en sy hadden elk een Kris op syde. Daer sat ik als een schaep tusschen twee Wolven, met duisend vreesen; God weet hoe ik te moede was: voeren also voor stroom af; omtrent ten halver weeg aan de boot synde, begonnen sy te tieren en te parlementen, het scheen aen alle teekenen dat sy my om den hals wilde brengen. Ik dit siende, was soo benauwt dat mij het hart in mijn lyf trilde en beefde van vreese, keerden my derhalven tot God: bad hem om genade en dat hy my verstand wilde geven, wat my best in die gelegenheid stond te doen: en het scheen of mij inwendig geseid wierd, dat ik singen soude, hetwelk ik dede: hoewel ik in sulke benauwheid was, en song dat het door de boomen en Bosschagie klonk, want de Revier was aan beide syden met hooge boomen bewassen. En als sy dit sagen, begonden te lagchen, gaepten dat men haer in de keel sien kon, soo dat het leek dat sy meenden, dat ik geen swarigheid van haer maekte; doch ik was heel anders in myn herte gesteld, als ik vertrouw dat sy meenden; wy raekten te met soo verre voort dat ik de boot sag leggen. Doe ging ik staen en wuifden ons volk toe: die my siende dadelijk na my toe kwamen, by de kant de reivier langs, enz. Gedenkwaardige Beschryving van de Achtjarige en zeer Avontuurlyke Reise van Willem IJsbrantsz. Bontekoe van Hoorn, gedaan na Oost-Indiën, pag 20 . Sumatra dreef in vloeijend goud, Dat van de hooge kamferboomen, Die heerschers in een Indisch woud, Op peperstruik en oobarhout, Op beek en mos scheen neêr te stroomen. Schoon welkomstgroet en liefdebeê Den lichtvorst noodigden in zee, Wier golven ruischten van verlangen, Eer de oceaanbruid hem gedwee In de open armen mogt ontvangen, Riep hij een lang, een zoet vaarwel U toe, o geurige Archipel! En alles baadde zich in luister, En alles dronk het vier der min Van zon en zee wellustig in; De tijger lekte in het scheem'rig duister Van 't roode hol zijn bronstig lief, Terwijl zich de olifant verhief, Om, met van drift gewiekte voeten, Zijn gemalinne in 't bosch te ontmoeten, Dat louter liefdespelen zag In 't uur des echts van nacht en dag. Helaas! de mensch voedde and're driften: Daar gleed, langs oevers, rijk omzoomd Van laag gewas en hoog geboomt', Welks schaduw 't vocht van kleur deed schiften En 't vonk'lend goud in donker blaauw Verkeerde, een ranke, ruwe praauw Op breeden vloed vast sneller voort, Den haat, welligt den dood aan boord! Een drietal mannen mogt ze dragen: Twee wilden, naakt en bruin van leên, Een witte schort om 't lijf geslagen, Waaruit de scherpe kris verscheen; Twee wilden, afgerigt op 't jagen, Maar die naar 't schuw gediert' niet zagen, Dat beurt'lings opsprong en verdween. Waarom zij naar den boog niet tastten, Wanneer ze een anteloo verrasten,

Schalk spelende op het oevermos; Waarom geen werpspiets stoof in 't bosch, Waar casuarissen hun pluimen Van vloeib're paarlen deden schuimen, Daar gaaikens staarden op hun dos? Zij lieten 't, wijl ze een prooi beloerden, Die school in 't loof, noch dook in 't nat, Een blanke, dien zij met zich voerden, Een blanke, die in 't midden zat, Die aan zijn heup geen wapen had, En, schoon geen banden hem omsnoerden, Toch opzag en den Heere bad! Wèl mogt hij! Was op Texels reede, Toen de oostewind ten leste woei, En vlag en zeil zich grootsch verbreedde En 't schip geslaakt werd uit zijn boei, Het hem voorspeld, hoe ramp bij ramp Op reis hem dagen zou ten kamp; Hoe wreed de hoop hem zou bedriegen, Die hem zoo fier te roer deed staan, Als lachte Java reeds hem aan; Hoe in den verren oceaan Zijn kiel, 't Nieuw-Hoorn , in brand zou vliegen, Hij, Willem Ysbrandtsz Bontekoe, Had omgewend, de zeevaart moê! En echter, 't leed was koen gedragen— Vergeef dat woord van ijd'len trots; In ootmoed schiep zijn ziel behagen— Hij droeg het, waard de hoede Gods, Die hem beschermde in 't golfgeklots, Het laaije vaartuig uitgeslagen, Die, voor den ingang van den nacht, De scheepsboot tot zijn redding bragt. Hij droeg het, zoo als echte vromen Het jamm'ren doen,—des Heeren wil Eerbiedend, zweeg hij werkzaam stil: Des avonds kermende ingenomen Viel 's uchtends nieuw gevaar te schromen; De hulk was wel aan 't vier ontkomen, Maar dreef, ontbloot van naald en zeil, Der luimen van de baren veil. En zie, hij onderwierp de winden; Om 't sprietjen van de veege schuit Sloeg 't noodzeil, dat hij zaam deed binden, De smalle banen klaat'rend uit; 't Gestarnt zou hem den weg doen vinden! En week de dag en viel de nacht, En rees geen land bij 't morgengloren, En deed de hongerkreet zich hooren, En stilte niet dan dorst die klagt, Slechts hij had moed, had troost voor allen, Die zuchten aan het kleene boord, En hield op deze reê hun woord. Maar nu! Zou hij, in gruwb'ren moord, Hier weerloos, ongewroken vallen, Gescheiden van den trouwen stoet, Die met hem, eer nog de uchtend daagde, Om lijftogt aan den wal zich waagde, De streek, het dorp was ingespoed? Ach! geen dier makkers had de wilden Mistrouwd als hij, om 't valsch gelach, Waarmeê de schaar hun worst'ling zag, Toen zij hun kracht den buffel spilden, Die 't koord des leiders scheurde als rag; Het dier, door hen vooruit betaald, Vervolgd, en toch niet ingehaald. "Neen, broeders," mogt hij hen bezweren,

"Blijft zonder buks, blijkt zonder dolk Van nacht niet wijlen bij dit volk. " Zij scholden hem een onheilstolk; Zij wilden naar de kust niet keeren. Dáár droeg de praauw hem naar de boot; Dáár bad hij: "Heere! zie mijn nood!" Te regt; want onder 't peinzend staren Naar schuinschen stam, naar wond'ren boom [1] , Die schermen weefde van zijn blâren, Wiens bloesem, wuivende op den stroom, De sneeuwvlok scheen dier balsemluchten, Had hem een bont faizantenpaar, In 't loof gedoken, doen verzuchten: "Dat ik zoo vrij, zoo veilig Waar!" En even of de toon dier klagte Zijn lot den roeijers had ontvouwd, Werd de een, die straks zijn wenken wachtte, Werd de aêr, die eerst hem meester achtte, Geblaakt door lust naar bloed en goud. Ter sluik was de achterste opgesprongen; Hem meldde 't vlijmend tandgesis. De voorste zwaaide met den kris, En spelde... doch hij was bedwongen. Een kleine gift van luttel geld Had beide een wijl te vreê gesteld; En zwijgend ging 't op gulden baren De landstreek uit, der haven toe;— Neen, eensklaps kweelde Bontekoe Als waar' zijn togt een spelevaren:

[1] De Bombax, of zijde-katoenboom.

I 'T PASSEREN DER LINIE. Stem : Wie had op Sinxen nacht Gedacht. Vlaamsch Liedeken .

Scheepsvolk. Daar rijst de god der zee Alreê, Een wierkrans om de lokken; Hij brengt zijn holle weêrhelft meê; 'k Wou dat hij 't wat meerminnen deê, Al moest ik er voor dokken. Wat vremde stoet heeft hij Op zij, Het viertal werelddeelen. Die Azië is een oude prij; Die Afrika te zwart voor mij; Wie drommel zou haar stelen? Neptunus. Wat hebben malle maats Al praats! Mijn staf jeukt in mijn ving'ren. Wat volkslag ben je? van wat plaats? Lieg niet, of jij zult buiten gaats De lucht en zee zien sling'ren.

De schipper. Wij zagen in Kijkduin, Neptuin! Het leste van ons landjen; Mijn scheepjen heet,—kijk niet zoo schuin, Ons volk zei jij was in je tuin: "Het Amsterdamsche Santjen." Neptunus . Ik dacht het, toen 'k je vlag Straks zag: Ik mag haar kleur wel zetten. Maar drokker maak jij 't dan je plag; 'k Hoor alle week, 'k hoor ieder dag 't Wilhelmus nou trompetten. De schipper. Wel, Oudjen! 't hartig lied Is niet Voor luije Jan geschreven; Maar zeg eens of je in jou gebied Ons nou van harte welkom hiet, Wat offer moet ik geven? Neptunus. Wat offer? Troe, toe, troe Brr, oe! Zoo doop ik al mijn hachjens. Amerika! spuit harder toe; Europe! ben je nou al moê? Op, wijf! wat doe je 't zachtjens! De schipper. Hei, hola! oude snaak, 't Was raak; Wij druipen door ons kleêren, 't Is maar een kletserig vermaak; Ik zal je, mits die regen staak, Een mooijen duit vereeren. Neptunus. 't Is alleman om poen Te doen; Geef op, en 'k zal je sparen. Ja, zoo van nacht een Spaansch galjoen In 't zog jou volkjen na mogt spoên, Niet klappen van je varen. Of wil je, dat ik tuig: "'t Was ruig; 't Had hair tot op de tanden." Zoo gun mij 't scheeren met de duig; 't Volk tart me al met hoezee gejuich; Goê reis naar de Oosterlanden!

Aêloudheid! 't was geen ijd'le droom, Dat Orpheus, spelende aan den stroom, Op forschen klank van stem en snaren En aarde en lucht ten rei deed varen; Dat hij in weêrgâlooze luit Den schepter der natuur omklemde, Die leeuwen en die tijgers temde:

Hier werkte een deuntjen wond'ren uit , Een blij gelach, een vrolijk tieren Verzelde 't staâg en volgde 't lang; Het was of 't schalke beurtgezang De woestaards van geneugt' deed gieren, Als zagen zij het scheepsfeest vieren, Zoo juichten zij uitgelaten toe, En ruimer aêmde Bontekoe. De veete tusschen werelddeelen Trad niet zoo schril als straks aan 't licht; De sterkte was opnieuw gezwicht, Dewijl 't verstand weêr dorst bevelen; Vast minder hach'lijk stond de kans Des weereloozen blanken mans! Zijn hoofd hing langer niet gebogen, Zijn regterhand niet strak op zij; Er luchtte een fierheid uit zijn oogen, Die aanspraak maakte op heerschappij— Hij voelde zich ter helft weêr vrij. En toch, schoon 't onbesuisd geschater, Om 't wild gebaar verknocht aan 't lied, Weêrgalmde langs het bosch van riet, Dat spiegelde in het effen water, Toch lachte bij van harte niet. O, 't was in 't bidden om zijn leven Gewis door God hem ingegeven: "Het zingen redde u van den dood!" En ijlings had hij van zijn lippen Het lied, het wijsjen laten glippen, Dat, eer hij nadacht, deze ontschoot; Maar 't was geen klagt, maar 't was geen bede;— 't Prees ijd'le vreugd, 't zong wuft gejoel, En wroeging trad in plaats van vrede,— Aandoenlijk, Christelijk gevoel! Wie heeft die teêrheid van geweten Des sterken voorgeslachts niet lief? Een schakel van de onzigtb're keten, Waar langs het zich, tot God verhief! Een wijle peinzens,—toen bedaarde Het zelfverwijt in 't vroom gemoed, 't Geen 't luchtig deuntjen zich verklaarde   Uit d'angst, door schok op schok gevoed, Uit koortsig brein, de prooi van 't bloed, Dat onbewust is wat het doet. Eene and're wijl'—zijn vingers wischten Het vocht af, dat in de oogen rees; 't Was woeste lust noch bloode vrees, Die van de keus des lieds beslisten; De Heere was 't, die 't spoor hem wees! Of viel Zijn vinger niet te aanschouwen In d'ommekeer van 't wilde paar? Hier voegden klagten, droef noch zwaar, Noch psalmen van den Harpenaar, Die Isrel stemden tot vertrouwen, Die Bontekoe, een hurkjen groot, Al opzeî aan zijn moeders schoot. Hij moest, zijns ondanks, vrolijk wezen, En zuster Roeltjen werd geprezen, Zijns vaders hulpe, sinds de dood Der brave vrouwe de oogen sloot:

II ROELTJEN UIT DE BONTEKOE. Stem : So haest Gysjen had vernomen. Bredero .

Toelichting . Willem IJsbrandtszoon Bontekoe, in 1587 te Hoorn geboren, heette eigenlijk Decker, maar werd, daar zijn vader een herberg hield, de Bontekoe genoemd, in zijne jeugd meestal Willem uit de Bontekoe geheeten, en behield later dien naam. "Eene woning bij het Hoofd," zegt de heer C.A. Abbing, in zijne Beknopte Geschiedenis der stad Hoorn, enz . (Hoorn, Gebr. Vermande, 1839) "vertoont nog in den gevel zijn sprekend wapen " .

IJsbrant-baas heeft drokke nering; Schoon een man van luttel praats, Lokt zijn huis schier alle maats, Wordt hij rijk van hun vertering. Vraagt ge: waar komt dit bij toe? Ga eens naar de Bonte Koe. Frisscher krans hangt nergens buiten Dan zijn groene wingerdtak; Maar zoo daar zijn roem in stak, Mogt bij op zijn duim wel fluiten, De eene quant riep d' aêr niet toe: Gaat ge meê ter Bonte Koe? Spieg'len kan er zich een pronker In het tin van kroes en kan; Maar zoo menig vroeden man, Maar zoo menig hoofschen jonker Lonkt er zoeter spiegel toe: Gaan we naar de Bonte Koe? IJsbrant-baas weet wel van wanten; Om een flinke, knappe deern Loopt de jonkheid ter taveern; Mooije schenksters, duizend klanten: Dochterlief brengt daar je toe, Roeltjen uit de Bonte Koe! Noch een fijn mennisten zusjen, Noch een bloode pimpelmees, Weet zij iets van angst of vrees Voor een handdruk, voor een kusjen; Toch laat zij niet alles toe, Roeltjen uit de Bonte Koe. Waaghals wie haar durft omvangen! Want haar hand is geen fluweel; Schorre strijkstok op de veêl Van een paar gebaarde wangen, Speelt zij regts en links maar toe, Roeltjen uit de Bonte Koe. IJsbrant-baas houdt haar in eere: Beugel, bouwen, haak en huik, Alles draagt zij pronk en puik; Vrijers krijgt ze heinde en veere; "Maar ik zie voor Roeltjen toe," Zegt de waard der Bonte Koe. Als, om 't klappen van zijn schijven, Haar een lansk van trouwen praat, Of een wulp haar gadeslaat, Die zijn boêl in 't riet liet drijven, Roept hij: "Duimkruid hoort er toe, Voor een waard der Bonte Koe." "Vaderlief! wij hebben mony," Zeit ze dan, "in overvloed. Zoudt ge zuur zien, zag ik zoet?" En zij streelt zijn bolle trony; "Roeltjens liefste, stem het toe,

Wordt de waard der Bonte Koe."

Erinn'ring voerde in haar gebied Hem mede, toen hij 't zingen staakte; Hij zag den schelmschen vrijer niet, Die 't wijsjen in een omzien maakte, En 't hartsgeheim van Roeltjen ried; Het was of weer zijn jeugd ontwaakte, Een lusthof groende in 't lief verschiet. O geur'ge sneeuw der meidoornstruiken! Hoe vaak plagt Wim, al kloek van leên, Schoon naauw zijn vijftiende ingetreên, Des achternoens in u te duiken, Om ruikers voor de schouw te pluiken, En de oogen maar uit joks te luiken, Als Roeltjen kwam met stille schreên. Het aardig kind van zeven jaren, Een wolk van frisschen levenslust, Wou hem verrassen in zijn rust, En trok hem bij de blonde haren, En werd gegrepen en gekust. Dan vroeg ze om op zijn knie te rijden, En riep: "Zie zoo, dat gaat te hoof!" En scheurde een twijgjen uit het loof, En dacht den klepper te kastijden, Wijl aan haar voet de bloesem stoof; En nu—nu school ze in luwt van blaêren, Want gierend aan zijn arm ontglipt, Want zwierend van het paard gewipt, Was zij de boschjens ingevaren, En riep van verre: "'t Is geen kind, Die Roeltjen in den donker vindt!" Dan rees hij op en zou haar vangen, En tilde haar de scheem'ring uit, Terwijl zij knorde: "Stoute guit!" Of boos hem kneep in beî zijn wangen, Of bad, die wilde weelde moê: "Ei, kweel eens wat, ik luister toe." En lang had Roeltjen niet te dringen, Was 't vremd dat de Oost hem 't hoorde zingen? 't Lief kind scheen aan zijn zij' te springen:

III LOUW EN DE WAARZEGSTER. Stem : Ach, ach, nog eens ach, 'k Wou, zei Joosjen, dat ik 't zag.

De Waarzegster. Louw, Louw, flinke Louw! Wel hoe heb ik het met jou? Heugt je niet hoe maats we waren, Toen je zoudt naar Groenland varen? "Moertjen!" zei je, "'k ga naar zee, Geef me een amuletties meê!" En ik zocht eens in het zootjen Dat ik erfde van mijn grootjen; Maar het sticht niet hier op straat, Ook herken je mij al, maat! Ai, hoe ging het met het visschen? Greep je een walvisch bij de klissen? Heb je er zeven t'huis gebragt? Zie ik droomde 't menig nacht. Stil stil! uit en stil!

    Scheld het voor geen malle gril, Mogt je beeld niet bij me wezen, Als ik jou planeet moest lezen, Voor je vrijsterken, mooi-Aagt, Daar je mij niet eens naar vraagt! 't Is een jeugdje van een meisjen; Zoen je haar nog wel een reisjen? Komt er van je hijlik wat? 'k Wou dat ik haar jaren had, Maat! ik bleef al even pover, Maar jou diefzak vloeit wis over Van dukaten, flinke Louw! Wel, hoe heb ik het met jou? Louw. Wijf, wijf! weêrgaasch wijf! Te olijk hadt je mij bij 't lijf: Toen ik, in de boot gesprongen, Beertjen met zijn beide jongen Uit de schotsen duiken zag, Riep ik: "Komt maar voor den dag!" Wou ik haan de voorste wezen, Want je zei 'k had niets te vreezen; Maar, wat meenje? met zijn klaauw Bragt hij deerlijk mij in 't naauw, En ik zwoer je zoudt het boeten. Hola hei! niet uit de voeten, Ik ben nog aan 't einde niet Van mijn amuletties-lied. Erg, erg, eens zoo erg Ging 't me bij den Spitsenberg: Kijk, daar kwam een walvisch boven, En de twee fonteinen stoven, En de harpoenier kreeg prik, "Vrij," zoo dacht ik, "vrij loop ik." Fut! toen hij zijn staart maar zwaaide, Was 't of aarde en hemel draaide; Vloekte ik jou niet als de pest, Weet, ik lag ook buiten west! Maar je vroegt straks naar mooi-Aagtjen: Hieldt je dan een oog op 't maagdjen? Voor den drommel, weêrgaasch wijf! Heb me nou niet weêr bij 't lijf! De Waarzegster. Louw, Louw, flinke Louw! Als of ik je foppen zou! Wis, was jou de spreuk vergeten, Die de kroon zet op de keten: "Ebro—flavi—pactolus, Dolu—ico—avamus!" Hadt je dat er bij gepreveld, Beertjen had je niet gekneveld, En geen walvisch jou weêrstaan; Zie me maar zoo vremd niet aan. Vraag het Marten, vraag het Flipjen, Nou al reeders op het tipjen, Of ooit lanspunt of harpoen Meer dan deze spreuk mogt doen. Maar, maar, jonge vaêr! Een en nog een zijn een paar. Hoor, ik zal een an'dre leeren, Om je meisjen te bezweren, Dat zij je alles klappen zal, Wie een zoentjen van haar stal, Wie zij streelde met een kusjen... Stuif niet o , zi heeft een zus en.

Kom van avond bij me, maat! Als de star in 't westen staat, En mijn keteltjen zal zingen, En mijn katertjen zal springen, En ik ben wat, flinke Louw! Of mooi-Aagtjen blijkt je trouw.—

Ach! spoedig werd het beeld verdrongen Der minnelijke onnoozelheid, Die hem, den wilden bootmansjongen, Zoo dikwerf 't wijsjen werd gezongen, Om t'huis te blijven had gevleid; Hij zuchtte luid, hij dacht te poozen,— Maar 't wachten viel zijn makkers zwaar, Onstuimig werd hun handgebaar; Wat liedjen moest er nu gekozen? Daar schoot een aardig feit hem in, Dat Holland in verbazing zette, Toen heinde en veer de krijgsgodin Den lof van Nieuwpoorts held trompette. Een stoffe was 't voor elpen lier! Helaas! hem werd zij niet gegeven; Die, zonder dichterlijken zwier, Voor 't volk het wonder had beschreven... Doch reeds was 't wijsjen aangeheven:

IV DE ZEILWAGEN VAN PRINCE MOURINGH.—1600. Stem : Als't begint.

Toelichting . Ik weet niet beter te doen, ten einde ook het gros der lezers de toespelingen in dit liedjen versta, dan de volgende plaats uit het opstel Simon Stevin , in de Bijdragen tot de Geschiedenis der Wetenschappen en Letteren in Nederland , door J.P. van Cappelle, (Amst. van der Hey en Zn. 1821) hier af te schrijven: "In het voortreffelijk werk van den onsterfelijken Hugo de Groot getiteld: Vergelijking der Gemeenebesten , komt de volgende zeer opmerkelijke plaats voor: "Onlangs hebben wij ook aangevangen op het land te varen; want wij bezitten wagens, die door den wind gedreven worden, met zeilen voorzien zijn en viermaal zooveel spoed maken als een schip, daar zij met geen baren, die er tegen aan stroomen, te worstelen hebben, maar door vlaktens heensnellende, met een ongeloof'lijken spoed voortvliegen, en, hetgeen ik vergen mag dat men mij als een ooggetuige geloove, de winden, door welke zij in beweging geraken, schier ontvlugten. Ik heb het bijgewoond, toen men er binnen minder dan twee uren tijds veertien van onze mijlen meê heeft afgelegd, waarvan iedere den weg van één uur bevat." De aanteekeningen van Meerman op deze plaats, gepaard met hetgene men elders aantreft, berigten ons, dat Maurits dezen wagen naar een ontwerp van Stevin had doen vervaardigen, aan wien alzoo de eer der uitvinding toekomt. Zeer gelukkig viel de proef uit, welke de Stadhouder met denzelven nam, zoo men gist in den herfst van het jaar 1600. Op den wagen bevonden zich acht en twintig personen, waaronder Maurits zelf, de broeder van den Koning van Denemarken, Graaf Hendrik van Nassau, de Ambassadeur van Frankrijk, en, hetgene opmerking verdient, ook de Admirant van Arragon, Franciscus de Mendosa, die in den slag bij Nieuwpoort was gevangen. Ook de Groot, toen nog jong, woonde dezen togt bij. Men voer met eenen zuid-oostenwind van Scheveningen. De Stadhouder nam het roer in de hand en voerde het zeil. Toen dreef de wind den wagen met zulk eene snelheid voort, dat hij niet scheen te rollen, maar te vliegen, en in twee uren tijds te Petten aankwam. Geene paarden konden hem volgen; hij ontging bijna 's menschen oog. Eenmaal stuurde Maurits hem uit kortswijl in zee, waarover velen zich dapper ontzetteden; doch door eene geringe wending van het roer bragt hij hem in zijnen vorigen koers op het strand." T.a.p. blz. 21 en 22. Men houde het mij ten goede, dat ik mij aan geene vergelijking wage met de fraaije verzen, waarin deze togt door de Groot en door Huygens is vereeuwigd. Lord Gray, in het 5e couplet, heb ik ontleend aan Van Meteren's beschrijving van den slag bij Nieuwpoort: "Milord ofte Baroen van Gray—ende meer andere soo Enghelsche, Fransche, als Hooghduytsche Heeren van adel, die sonder eenigh bevel Prince Mauritz verselschapten." Dat ik Elisabeth een minnaar meer heb gegeven, zal men mij niet euvel duiden. Welligt zal men het ergerlijk vinden, dat ik Z.K.H. den Hertog van Holstein en broeder des Konings van Denemarken, " Fanden ta dig! " of "dat de Duivel u hale!" laat roepen, en hem bovendien roode knevels heb gegeven; doch het laatste scheen mij nog al nationaal toe, en het eerste heeft Mr. de Busenval, Ambassadeur van Hendrik IV bij de Staten, waarschijnlijk niet verstaan. In een volksliedjen mogt de laatste niet anders dan Bulleval heeten.

Het slot, "Luctor et Emergo," (ik worstel, maar ik drijf boven), de bekende spreuk der Zeeuwen, werd door het onderwerp van zelf ingegeven.

Prince Mouringh reed langs zee In zijn wond're koets met masten; Half het Haagsche hof was meê; Groote cijsen, rare kwasten, Nog te noên bij Scheveling Snelden ze al vóór twee langs Petten, Toen het holdebolder ging En de koensten zich ontzetten: Flap zei 't zeil en krak het roer; 's Princen koets te water voer. Lijnrecht stoof ze in 't golfgebruis, En men staakte 't vleijend prijzen; Ieder wenschte zich te huis; Ieder vroeg: Zal ze ooit weer rijzen? Alle tongslag sloeg een vloek; Alle groote banjerts pepen, En van angst werd buis en broek Stuk gescheurd en kaal geknepen; Prince Mouringh zag zoo snip, Of hij vreesde voor zijn schip. " Narren! " riep een Moffenheer, " Wo Hans Michel soll ertrinken, Nicht in dieses salzes Meer. In ein Weinfasz wirdst du sinken!" "Das versprach ..." Daar nam een golf, Die aan hem zich wou verwarmen, Die hem sissende overdolf, Forsch den likkebroêr in de armen. Oef! zijn neus, zoo vierig-rood, Bleek te bros voor zulk een stoot. De Admirant van Arragon Zat zijn handschoen los te rijten; 't Scheen dat zich de quant bezon, Of hij blaffen zou of bijten. Grimmig sprak hij tot den Prins: "Krenkt ge mij een enkel haartjen," En hij streek de sik zijns kins. "Zeker heeft die muis een staartjen!" Maar zijn bleekheid dacht er bij: " Sante Madré! " baat dat mij?" " Beautiful! " begon Lord Gray, Toen de zon door 't water straalde: " Lord! daar stoof zijn muts in zee," Die met blaauwe veêren praalde, " Help, fetch back! "—"'t Blijve onbeproefd, Riep de Prins; "laat gaan die pluimen, Daar hij twintig jaar op snoeft: Alle wijven hebben luimen; Maar Elisabeth was mal, Zoo zij kaatste met dien bal." "Fanden ta dig!" klonk in 't want, En de Deen, met roode knevels, Zag hoe Frankrijks afgezant Laf zicht vasthield aan zijn stevels. " Ah! ne me refusez pas. Prenez moi a la remorque ."— " Non, Monsieur, a vous le pas! " Bulleval had uit met snorken, Als een lammetjen gedwee: " Henri Quatre en saura gré ."