ελτίο στοιχείων για το περιβάλλον:Προστασία του εδάφου# — $ια νέα πολιτική για την ΕΕ
957218_14soil_EL.indd 1
•Το έδαφο είναι ένα βασικό, ω επί το πλεί-στον η ανανεώσιο και ιδιαζόντω πολύ-πλοκο φυσικό πόρο, ο οποίο εντούτοι εξακολουθεί να υφίσταται ολοένα και εγα-λύτερε ζηίε από ορισένε ανθρώπινε δραστηριότητε. •H νοοθεσία τη Ευρωπαϊκή Ένωση δεν αντιετωπίζει κατά τον ίδιο τρόπο όλε τι απειλέ, ούτε όλα τα κράτη έλη διαθέτουν ειδική νοοθεσία για την εδαφική προστα-σία. •H Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει χαράξει ια σφαι-ρική στρατηγική για την Ευρωπαϊκή Ένωση ε στόχο να αντιετωπιστούν όλε οι πτυχέ τη προστασία του εδάφου, λαβάνοντα δεόντω υπόψη την ιδιαιτερότητα τη κατά-σταση κάθε χώρα. •H θέσπιση τη στρατηγική για το έδαφο αποτελεί το πρώτο στάδιο για την ανάπτυξη κατάλληλη εδαφική πολιτική στην Ευρω-παϊκή Ένωση.
23052007 10:29:23
Στοιχείο1:Το έδαφο# είναι καθοριστική# ση$ασία#, ω# επί το πλείστον Ση$αντικέ# πληροφορίε# για το έδαφο# $η ανανεώσι$ο# και ιδιαζόντω# 1. Τοέδαφο αποτελεί την εξωτερική στιβάδα του πλανήτη πολύπλοκο# φυσικό# α και απαρτίζεται από πετρώατα και αποσυντιθέενα πόρο#, ο οποίο# εντούτοι# φυτά και ζώα. 2. Στοέδαφο υπάρχουν διάφορε οργανικέ ουσίε (απόεξακολουθεί να υφίσταται ολοένα και $εγαλύτερε# ζη$ίε# την αποσύνθεση των ζωντανών οργανισών), καθώ και ορυκτέ και θρεπτικέ ύλε. από ορισ$ένε# ανθρώπινε# 3. Τοέδαφο συβάλλει στον καθαρισό του ύδατο που δραστηριότητε#. πίνουε και του αέρα που αναπνέουε — δωρεάν! Το έδαφο συνιστά την ευπαθή και εύθρυπτη στιβάδα του φλοιού 4. Κατάέσο όρο ένα δείγα εδάφου αποτελείται κατά τη γη που καλύπτει τι ηπείρου, εταξύ τη επιφάνεια και του 45 %από ανόργανα άλατα, 25% από νερό, 25% από πρωτογενού πετρώατο. Αποτελείται από ορυκτά σωατίδια, αέρα και 5 % από οργανικέ ύλε. Τα διαφόρων εγεθών οργανικό υλικό, νερό, αέρα και ζωντανού οργανισού. Είναι η σωατίδια ανόργανων υλών όπω η άο, η προσχω-διεπαφή εταξύ τη γη, του αέρα και του νερού και φιλοξενεί το σιγενή ιλύ και η άργιλο, προσδίδουν στο έδαφο την εγαλύτερο έρο τη βιόσφαιρα. τυπική του υφή. Το έδαφο α παρέχει τρόφια, βιοάζα και πρώτε ύλε, 5. Τοεπιφανειακό έδαφο (ενίοτε αναφερόενο και ω καλ-λειτουργεί ω πλατφόρα για τι ανθρώπινε δραστηριότητε, το λιεργήσιο έδαφο) αποτελεί αναφίβολα την πλέον πα-τοπίο και εν γένει την κληρονοιά α και διαδραατίζει πρωτα-ραγωγική εδαφική στιβάδα.γωνιστικό ρόλο ω οικολογικό ενδιαίτηα και γονιδιακό απόθεα. Αποθηκεύει, διηθεί και ετατρέπει ουσίε όπω το νερό, τα θρεπτι-6. 'έκατόνοι επιφανειακού εδάφου απλωένοι σε έκταση κά συστατικά και τον άνθρακα. ενό εκταρίου έχουν πάχο ίσο ε ένα κέρα ευρώ. Η δοή του εδάφου είναι πολύπλοκη και πολυποίκιλη — όνο στην Ευρώπη έχουν εντοπιστεί 10000 διαφορετικοί τύποι εδά-7. Γιατη δηιουργία δύο εκατοστών εδάφου ε φυσικέ φου (που έχουν ταξινοηθεί σε 320 κατηγορίε είζονων εδαφι-διαδικασίε συχνά χρειάζεται χρονικό διάστηα που κών ειδών, βλέπε πλαίσιο για τα βασικά στοιχεία). Οι βλάβε στη υπερβαίνει τα 500 χρόνια. δοή του εδάφου επηρεάζουν άλλα περιβαλλοντικά στοιχεία και 8. Σεορισένε περιπτώσει πέντε τόνοι ζωικών οργανι-οικοσυστήατα. σών διαβιούν σε ένα εκτάριο εδάφου. Χρειάζονται αιώνε για να δηιουργηθεί ένα εκατοστό εδάφου αλλά, εάν δεν χρησιοποιηθεί σωστά, πορεί να αποακρυνθεί ε 9. Οιύκητε και τα βακτήρια συβάλλουν στην αποσύνθε-τον άνεο ή το νερό έσα σε λίγα χρόνια. ση των οργανικών υλών στο έδαφο. Εντούτοι η υποβάθιση του εδάφου επιταχύνεται. Εν έρει 10. Οιγαιοσκώληκε χωνεύουν το οργανικό υλικό, ανακυ-πρόκειται για φυσικό φαινόενο αλλά σε ορισένε περιπτώσει κλώνουν τα θρεπτικά συστατικά και επλουτίζουν το επι-οι διαδικασίε που προκαλούν την υποβάθισή του επιταχύνο-φανειακό έδαφο.νται λόγω η αειφόρων ανθρώπινων χρήσεων. Οι ακατάλληλε γεωργικέ πρακτικέ επιδεινώνουν την ανεογενή ή υδατογενή 11. Οιρίζε αλακώνουν το έδαφο διευκολύνοντα έτσι τη διάβρωση και τη είωση του οργανικού υλικού ε αποτέλεσα την διείσδυση του οξυγόνου και, συνακόλουθα, τη διαβίωση απώλεια τη εδαφική γονιότητα. Η υπερβολική βόσκηση ορι-των ζώων έσα στο έδαφο. Παράλληλα, συγκρατούν το έδαφο και συβάλλουν στην αποφυγή τη διάβρωση. 12. Ηοαλή λειτουργία του εδάφου ειώνει του κινδύνου των πληυρών και προστατεύει τα υπόγεια ύδατα εξου-δετερώνοντα ή διηθώντα πιθανού ρύπου και αποθη-κεύοντα έχρι και 3 750 τόνου νερού ανά εκτάριο. 13. Οιεδαφολόγοι έχουν εντοπίσει 10 000 διαφορετικού τύ-που εδάφου στην Ευρώπη. 14. Ενγένει τα εδάφη περιέχουν 1 550 δισεκατούρια τό-νου οργανικού άνθρακα (έναντι 760 δισεκατουρίων τόνων στην ατόσφαιρα και 560 δισεκατουρίων τόνων στου ζωντανού οργανισού και τα φυτά). 15. Τοέδαφο δεσεύει περίπου το 20 % των ανθρωπογενών εκποπών διοξειδίου του άνθρακα ανά την υφήλιο.
957218_14soil_EL.indd 2
23052007 10:29:30
σένων περιοχών και η ακατάλληλη χρήση βαρέων ηχανηάτων έχουν ω αποτέλεσα την υπερβολική συπίεση του εδάφου. Η ακατάλληλη άρδευση προκαλεί αύξηση τη περιεκτικότητα σε άλατα. Οι εντατικέ γεωργικέ πρακτικέ, η δηογραφική αύξηση και ο τουρισό επιτείνουν του κινδύνου κατολισθήσεων σε πε-ριοχέ ε απότοε πλαγιέ και πολλέ βροχοπτώσει. Λόγω τη εκβιοηχάνιση και τη κακή χρήση υπάρχουν πολλέ χιλιάδε ολυσένων τοποθεσιών σε ολόκληρη την Ευρώπη. Περίπου το 9 % τη επιφάνεια τη Ευρωπαϊκή Ένωση καλύπτεται από δρό-ου ή τσιέντο, ε αποτέλεσα να διαταράσσονται οι ροέ των αερίων, του νερού και τη ενέργεια και να προκαλούνται οριστικέ απώλειε γόνιου εδάφου. Το κόστο τη υποβάθιση του εδά-φου στην ΕΕ υπολογίζεται σε περίπου 38 δισ. ευρώ ετησίω. Πολλέ από αυτέ τι απειλέ επιδεινώνονται λόγω τη αλλαγή του κλίατο, η οποία προκαλεί αυξήσει των θεροκρασιών και ακραία καιρικά φαινόενα. Ο συνδυασό ορισένων από τι ω άνω απειλέ ενδέχεται να προκαλέσει φαινόενα απερήωση.
Στοιχείο2:Η νο$οθεσία τη# Ευρωπαϊκή# Ένωση# δεν αντι$ετωπίζει κατά τον ίδιο τρόπο όλε# τι# απειλέ#, ούτε όλα τα κράτη $έλη διαθέτουν ειδική νο$οθεσία για την προστασία του εδάφου#.
Εκτό τη περιβαλλοντική (π.χ. για τον αέρα και το νερό), στην προστασία του εδάφου συβάλλουν και άλλε πολιτικέ τη Ευ-ρωπαϊκή Ένωση, ιδίω η γεωργική πολιτική βάσει τη οποία η επιλεξιότητα των αγροτών για γεωργικέ επιδοτήσει είναι συ-νάρτηση τη εκ έρου του τήρηση ορισένων περιβαλλοντι-κών όρων. Η γεωργία πορεί να έχει θετικέ επιπτώσει στην κατάσταση του εδάφου. Για παράδειγα, οι διάφορε πρακτικέ διαχείριση του εδάφου, όπω η βιολογική και ολοκληρωένη γεωργία ή οι εκτατικέ αγροτικέ πρακτικέ στι ορεινέ περιοχέ, πορούν να διαφυλάξουν και να βελτιώσουν την περιεκτικότητα του εδάφου σε οργανικέ ύλε παρεποδίζοντα παράλληλα τη διάβρωση και τι κατολισθήσει. dστόσο, έτρα προστασία του εδάφου προβλέπονται σε πολλέ πολιτικέ και επιδιώκουν τη διαφύλαξη άλλων περιβαλλο-ντικών στοιχείων ή την επιδίωξη άλλων στόχων. 'εν αποτελούν συνεπώ ια ενιαία πολιτική προστασία του εδάφου. Με την εν λόγω αποσπασατική και ασυνεπή προσέγγιση είναι αδύνατη η πρόληψη τη περαιτέρω υποβάθιση του εδάφου ανά την Ευ-ρωπαϊκή Ένωση. Σε επίπεδο κρατών ελών οι προσεγγίσει για την προστασία του εδάφου ποικίλουν ανάλογα ε τη χώρα. Εννέα από τα κράτη έλη διαθέτουν ειδική νοοθεσία για την προστασία του εδάφου αλλά, ακόη και σε αυτή την περίπτωση, συχνά αφορά όνο ία απειλή, όπω η ρύπανση του εδάφου.
Στοιχείο3:Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει χαράξει $ια σφαιρική στρατηγική για την Ευρωπαϊκή Ένωση $ε στόχο να αντι$ετωπιστούν όλε# οι πτυχέ# τη# προστασία# του εδάφου#, λα$βάνοντα# δεόντω# υπόψη την ιδιαιτερότητα τη# κατάσταση# κάθε χώρα#.
Το 2002, η ΕΕ εγκαινίασε νέα προσέγγιση όσον αφορά την περι-βαλλοντική νοοθεσία. Άρχισαν οι εργασίε για την εκπόνηση επτά «θεατικών» στρατηγικών (βλέπε πλαίσιο), ία εκ των οποίων
957218_14soil_EL.indd 3
Μια νέα γενιά περιβαλλοντική# νο$οθεσία#
Το 2005 και το 2006 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ενέκρινε επτά θεατικέ στρατηγικέ — πρόκειται για τι θεατικέ στρατηγικέ που αφο-ρούν το έδαφο, τα φυτοφάρακα, την ατοσφαιρική ρύπανση, το θαλάσσιο περιβάλλον, την πρόληψη και την ανακύκλωση των αποβλήτων, του φυσικού πόρου και το αστικό περιβάλλον. Οι ω άνω θεατικέ στρατηγικέ αποτελούν αντικείενο τη συνήθου διαδικασία λήψη αποφάσεων σε επίπεδο Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, Συβούλιο των Υπουργών τη Ευρωπα-ϊκή Ένωση κ.λπ.), ε στόχο να εφαροστούν τελικά στα κράτη έλη.
Οι θεατικέ στρατηγικέ συνιστούν ια νέα, ολιστική προσέγγιση για συγκεκριένου θεατικού τοεί και περιλαβάνουν έτρα που θα πρέπει να ενσωατωθούν σε ήδη υφιστάενε πολιτικέ και νοοθετικέ διατάξει. Μόνο στι περιπτώσει που αυτό είναι αδύ-νατο, επιβάλλεται να προτείνεται νέα νοοθεσία ή να χρησιοποι-ούνται άλλα κατάλληλα έσα.
Οι θεατικέ στρατηγικέ βασίζονται στην ευρεία αναθεώρηση τη εφαροζόενη πολιτική και για την εκπόνησή του απαιτήθηκαν πολλά χρόνια επιστηονική και οικονοική ανάλυση, καθώ και διεξοδικέ διαβουλεύσει ε του άεσα ενδιαφερόενου. Συχνά οι θεατικέ στρατηγικέ εξετάζουν πιέσει και επιπτώσει διατο-εακού χαρακτήρα. Μελετούν επίση τι σχέσει περιβαλλοντικών επιπτώσεων και τοεακών πολιτικών. Αναλύουν ένα ευρύ φάσα εναλλακτικών δυνατοτήτων και ποικίλων συνδυασών πολιτικών έσων, συπεριλαβανοένη τη χρήση ηχανισών που βασί-ζονται στην αγορά, τη τεχνολογία και τη καινοτοία, ώστε να γίνεται η αντιετώπιση των εντοπιζόενων προβληάτων ε στρα-τηγικό και αποτελεσατικό τρόπο. Παράλληλα προβλέπουν και α-κρόχρονε λύσει διαορφώνοντα το απαραίτητο πλαίσιο για την ανάληψη δράση εκ έρου τη Ευρωπαϊκή Ένωση και των κρα-τών ελών κατά τι επόενε δύο δεκαετίε. Προτείνουν στρατηγι-κού στόχου και διερευνούν βραχυπρόθεσα και εσοπρόθεσα έτρα, όπου αυτό είναι απαραίτητο, συβάλλοντα τοιουτοτρόπω στην τήρηση εκ έρου τη Ευρωπαϊκή Ένωση των παγκόσιων δεσεύσεων που έχει αναλάβει.
Κάθε στρατηγική έχει τη ορφή δέση έτρων συνολική προσέγ-γιση του κάθε θέατο, παρουσιάζεται ε τη ορφή ανακοίνωση στην οποία τονίζονται ορισένα ζητήατα και προτείνονται λύσει, νοοθετικέ ρυθίσει (ενίοτε) και αξιολόγηση των επιπτώσεων.
23052007 10:29:34
αφορούσε το έδαφο. Η θεατική στρατηγική για το έδαφο εγκρίθηκε από την Ευ-ρωπαϊκή Επιτροπή στι 22 Σεπτεβρίου 2006 ετά από διεξοδική διαδικασία εκπόνηση ε τη συετοχή ευρέου φάσατο άεσα ενδιαφεροένων, επειρογνωόνων από τι δηόσιε διοικήσει, τι γεωργικέ, τι βιοηχανικέ και τι περιβαλλοντικέ οργανώσει καθώ και από τι οργανώσει καταναλωτών, τα επιστηονικά και ερευνητικά ινστιτούτα, τον Ευρωπαϊκό Οργανισό Περιβάλλοντο και το Κοινό Κέντρο Ερευνών. Η στρατηγική αντιετωπίζει το πλήρε φάσα των απειλών και διαορφώνει κοινό πλαίσιο για την προστασία του εδάφου. Στό-χο τη είναι να ανασχεθεί και να αντιστραφεί η διαδικασία υπο-βάθιση του εδάφου, να εξασφαλιστεί ότι το έδαφο στην Ευ-ρωπαϊκή Ένωση θα παραείνει υγιέ για τι ελλοντικέ γενιέ και ικανό να υποστηρίζει τα οικοσυστήατα από τα οποία εξαρτώνται οι οικονοικέ δραστηριότητε και η ευηερία α. Περιλαβάνει ανακοίνωση στην οποία συνοψίζονται οι αρχέ τη πολιτική για την προστασία του εδάφου στην ΕΕ, ία νοοθε-τική πρόταση (την οδηγία-πλαίσιο για το έδαφο) και ανάλυση των περιβαλλοντικών, οικονοικών και κοινωνικών τη επιπτώσεων. Τα κράτη έλη καλούνται να προσδιορίσουν τι περιοχέ υψη-λού κινδύνου όσον αφορά τη διάβρωση, την υποβάθιση τη πε-ριεκτικότητα σε οργανικέ ύλε, τη συπίεση, την αλάτωση και τι κατολισθήσει βάσει των κοινών κριτηρίων που καθιερώνει η οδηγία. Καθορίζονται επίση στόχοι για τη είωση των κινδύνων στι ιδιαζόντω απειλούενε περιοχέ και θεσπίζονται προγρά-ατα έτρων για την επίτευξή του. Τα εν λόγω έτρα θα ποικίλουν ανάλογα ε την ένταση των διαδικασιών υποβάθιση, τι τοπικέ συνθήκε και του κοινωνικο-οικονοικού παράγοντε. Όσον αφορά τη ρύπανση των εδαφών, τα κράτη έλη οφείλουν να εντοπίσουν τι αντίστοιχε τοποθεσίε στην εθνική του επικρά-τεια. Παράλληλα, καλούνται να θεσπίσουν εθνική στρατηγική για την αποκατάσταση των εδαφών βάσει ορισών που να ισχύουν για όλη την Ευρωπαϊκή Ένωση και ενό κοινού καταλόγου των δυνητι-κά ρυπογόνων δραστηριοτήτων. Θα έχουν επίση την υποχρέωση να διαορφώσουν ηχανισό για τη χρηατοδότηση τη αποκα-τάσταση των αποκαλούενων «ορφανών» τοποθεσιών. Όποιο πουλάει ή αγοράζει κάποια έκταση στην οποία έχουν εκτελεστεί ή εξακολουθούν να εκτελούνται ρυπογόνε εργασίε, θα έχει την υποχρέωση να υποβάλει στη δηόσια διοίκηση και στον κάθε αντι-
συβαλλόενο έκθεση για την κατάσταση του εδάφου. Η οδηγία αντιετωπίζει επίση την πρόληψη τη διάχυτη ρύπανση περιορίζοντα τη διείσδυση επικίνδυνων ουσιών στο έδαφο. Παράλληλα τα κράτη έλη καλούνται να περιορίσουν τη στεγανοποίηση, έσω τη αποκατάσταση π.χ. των εγκαταλελει-ένων βιοηχανικών χώρων, και να ειώσουν τι επιπτώσει τη χρησιοποιώντα κατασκευαστικέ τεχνικέ που διατηρούν όσο το δυνατόν περισσότερε εδαφικέ λειτουργίε.
Στοιχείο4:Η θέσπιση τη# στρατηγική# για το έδαφο# αποτελεί το πρώτο στάδιο για την ανάπτυξη κατάλληλη# εδαφική# πολιτική# στην Ευρωπαϊκή Ένωση.
Η οδηγία-πλαίσιο για το έδαφο, ετά την έγκριση τη από το Ευ-ρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συβούλιο, θα πρέπει να εταφερθεί στην εθνική νοοθεσία των κρατών ελών. Η Επιτροπή θα διευκολύνει την ανταλλαγή πληροφοριών και καλών πρακτικών εταξύ των κρατών ελών και θα ενθαρρύνει την ενεργό συετοχή του κοινού, ιδίω σε ό,τι αφορά τι περιφε-ρειακέ και τοπικέ κυβερνητικέ αρχέ, τη γεωργία, τη βιοηχανία και την κοινωνία των πολιτών. Μέσω τη εδαφική στρατηγική, η Επιτροπή διαορφώνει ένα πλαίσιο βάσει κοινών αρχών και στόχων για όλη την ΕΕ, ώστε να αντιετωπιστούν οι επιέρου πτυχέ τη υποβάθιση του εδά-φου. Τα κράτη έλη έχουν την υποχρέωση να εντοπίζουν τα προ-βλήατα, αλλά είναι ελεύθερα να αποφασίζουν περί του πρακτέου και τη κλίακα των ενεργειών του για την αντιετώπιση του. Η εν λόγω στρατηγική δεν θα είναι επωφελή όνο για το έδα-φο. Παράλληλα θα βελτιώσει και άλλα περιβαλλοντικά στοιχεία όπω το νερό, τον αέρα και τη φύση. Οι χρήστε τη γη θα επω-φεληθούν, αν το έδαφο ανταποκρίνεται αποτελεσατικότερα στι προσδοκίε του ω προ τι οικονοικέ λειτουργίε του και αν παρέχει οικολογικέ υπηρεσίε που θα συβάλλουν στην αναβάθ-ιση του περιβάλλοντο.
Άλλακεί$ενααναφορά# Εδαφικό άτλα τη Ευρώπη:Χρειάστηκαν περισσότερα από 20 χρόνια συνεργασία εταξύ των ευρω-παίων εδαφολόγων για τη δηοσίευση εκ έρου τη Ευρωπαϊκή Επιτροπή του πρώτου στην ιστορία άτλαντα των εδαφών τη Ευρώπη. Πρόκειται για έργο αναφορά που τίθεται στη διάθεση των πολιτών και των αροδίων για τη λήψη αποφάσεων στην ΕΕ, το οποίο περιλαβάνει εισαγωγή για τα εδάφη που απευ-θύνεται στο ευρύ κοινό και 128 σελίδε έγχρωων χαρτών, πινάκων, σχηάτων και διαγραάτων. Επί του παρόντο διατίθεται όνο στα αγγλικά, αλλά υπάρχει πρόθεση να εταφραστεί και σε άλλε γλώσ-σε τη ΕΕ το 2007. Αντίγραφο του άτλαντα για το έδαφο στην Ευρώπη (25 EUR) πορείτε να παραγγείλετε στον εξή δικτυακό τόπο:http://eusoils.jrc.it/projects/soil_atlas/index.html. Η προστασία του εδάφου — Η ιστορία πίσω από τη στρατηγική:του συγκεκριένου συ- στόχο νοπτικού φυλλαδίου είναι να περιγράψει τι διαδικασίε που οδήγησαν στην έγκριση τη στρατη-γική και να συνοψίσει το περιεχόενό τη. Μπορεί να εταφορτωθεί από τον εξή δικτυακό τόπο: http://ec.europa.eu/environment/soil/pdf/soillight.pdf. Στοιχεία και πληροφορίε σχετικά ε τα εδάφη σε ευρωπαϊκό επίπεδο διατίθενται στη διεύθυνση:http://eusoils.jrc.it/. Το πλήρε κείενο τη στρατηγική και άλλε πληροφορίε διατίθενται στη διεύθυνση: http://ec.europa.eu/environment/soil/index.htm.