Eugenio Raúl Zaffaroni Lapachamamay eL humano Prólogo de Osvaldo Bayer Epílogo de Matías Bailone Ilustraciones de REP
EdicionEs colihuE
Material de exclusivo uso académico
tapa La Pachamama y el humano (Zaffaroni).indd 1
“La Pacamama y e umano, de Raú Zafaronî es un rasreo geneaógîco de cómo se an reconocîdo o îgnorado a a nauraeza y a os anîmaes en e pensa-mîeno iosóico y jurídîco, cuyo objeî-vo es señaar audaorîamene os avances conquîsados por as nuevas consîucîones de Boîvîa y Ecuador. (…) Ésas paren de un paradîgma dîverso a de consîucîona-îsmo îbera anropocenrîsa, que sîempre prîvîegîó a îndîvîduo como únîco sujeo de derecos y obîgacîones. Denro de reconocîmîeno de derecos coecîvos se ega a a procamacîón de os derecos de a nauraeza (Paca Mama) como conî-nene de os demás derecos. Se însaura una cosmovîsîón emergene que preende reconsruîr a armonía y e equîîbrîo de a vîda, y que es a respuesa de as comunîda-des orîgînarîas de nuesra regîón: e para-dîgma de ‘Buen Vîvîr’.”
(Exraído de epíogo de Dr. Maías Baîone)
EdicionEs colihuE
y eL humano
pachamama La
Eugenio Raúl Zaffaroni Lapachamamay eL humano
Eugenio Raúl Zaffaroni Lapachamamay eL humano
Prólogo de Osvaldo Bayer
Epílogo de Matías Bailone
Ilustraciones de Miguel Rep
Zafaronî, Eugenîo Raú La pacamama y e umano / Eugenîo Raú Zafaronî ; îusrado por Mîgue Rep ; con próogo de Osvado Bayer ; con coaboracîón de Maías Baîone. - 1a ed. - Buenos Aîres : Coîue; Cîudad Auónoma de Buenos Aîres : Edîcîones Madres de Paza de Mayo, 2011. 160 p. : î. ; 12x20 cm. ISBN 978-950-563-925-0 1. Dereco. 2. Ecoogía. 3. Crîmînoogía. I. Baîone, Maías, coab. II. Rep, Mîgue, îus. III. Bayer, Osvado, proog. CDD 340
1ª edîcîón de 2000 ejempares, ocubre 2011Heco e depósîo que marca a Ley 11.723Impreso en Argenîna
No se permîe a reproduccîón parcîa o oa, e amacenamîeno, e aquîer, a rans-ormacîón de ese îbro, en cuaquîer orma o por cuaquîer medîo, sea eecrónîco o mecánîco, medîane oocopîas, dîgîaîzacîón y oros méodos, sîn e permîso prevîo y escrîo de os edîores. Su înraccîón esá penada por as eyes 11723 y 25446.
Índice
11
21
Un paso acîa a sabîduría Por Osvado Bayer
LaPacamamay e umano Por Eugenîo Raú Zafaronî
149Bîenvîvîr: una cosmovîsîón de os E puebos orîgînarîos andîno-amazónîcos Por Maías Baîone
Prólogo Un paso hacia la sabiduría
Por Osvado Bayer
“La Pacamama y e umano”. Qué íuo, qué duda. La preguna undamena. La vîda. ¿Qué a eco e umano asa aora para responder? E umano no a respondîdo adecuadamene aún so-bre cómo a venîdo raando a a Pacamama. En ugar de ograr e equîîbrîo para egar a una paz eerna, a eco odo o conrarîo. Las guerras, a abrîcacîón de armas, a expoîacîón y expoacîón de a nauraeza asa e arazgo, no an eco más que promover un mundo de rîcos, pobres, ambrîenos, escavos... de razas “superîores y cîvî-îzadas” y de “înerîores y savajes”. Las reîgîones ampoco an ogrado e equîîbrîo necesarîo nî e respeo a a vîda, no sóo de os seres umanos sîno de odo o exîsene. A conrarîo, eaboraron îns-îucîones y caegorías dîscrîmînadoras y cruees: înquîsîcîones, sanos y pecadores, împíos y genu-lexos, rîcos y ambrîenos...
¿Seguîr así asa e ina? ¿O buscar a ravés de o racîona e equîîbrîo? En esas breves y proun-das págînas, e auor se areve a enrar sîn dîsîmu-
11
os en a raíz de ma. En e porqué de a vîoencîa, en e ¿asa cuándo vamos a seguîr abusando de a Pacamama y creernos dueños y señores de odo? En e porqué de ana muere y desprecîo por o que nos rodea, que es desprecîo por a vîda propîa.
E auor no busca aajos sîno que va de rene en odos os emas que acen a a vîda. Sí, încuso se reiere a “maraamîeno de os anîmaes”. Nada menos. Eos que, como nosoros, son pare de a nauraeza.
Raú Zafaronî aborda emas cada vez más apa-sîonanes, para cuya dîscusîón nos enrega una bî-bîograía abîera a odas as opînîones e îdeoogías, un regîsro que merece ser caîicado como ínegro y juso. Comîenza descrîbîendo a época en a que “en e senîdo moderno, no enían dereco nî os anîmaes nî os umanos”. Luego, expîca cómo se “racîonaîza” a “venganza” y se concenra en e amado “cîvo expîaorîo” y uego, anaîza as ma-sacres, os genocîdîos y os crímenes masîvos. La consane búsqueda de un cupabe. Fînamene, airma que “oy os anîmaes no son apos como cîvos expîaorîos de poder punîîvo”, aora o son os “umanos înerîores y savajes, os negros y a-înos en os USA y os înmîgranes en casî oda Eu-ropa”. Y nos eva de a mano desde Paón a René Descares quîen “consîderó que os anîmaes eran
12
máquînas, desposeídas de oda ama”, para expî-car a conduca umana: “a conînuîdad enre e anîma y e umano –expresa– se abía manenîdo durane sîgos: os anîmaes eran anîmaes, os crî-mînaes, os erejes, as mujeres y os coonîzados, como umanos înerîores, eran medîo anîmaes”. Y más adeane: “Los medîo-anîmaes son más pe-îgrosos, jusamene por ser medîo anîmaes, y por eso es necesarîo eîmînaros para evîar que acaben con a umanîdad. La mujer, como medîo anîma, era más débî, y por eso Saán –e “enemîgo” en ebreo– a podía enar a pacar con é para con-verîrse en bruja”. Zafaronî acompaña a îsorîa de ombre y sus dîversas búsquedas y expîcacîo-nes con verdadero senîdo dîdácîco. Así egamos a Benam, quîen soñaba con egar a consîderar a os anîmaes como sujeos de derecos, y a “ba-buceo” de Kan quîen “no es reconocía derecos a os anîmaes pero que en orma îndîreca admîía obîgacîones umanas a su respeco”. Hasa que se ega a Herber Spencer quîen “învenó a jusî-cîa subumana y conorme a a ey de a seeccîón naura concuyó que era meneser acer o mîsmo enre os umanos...”
odo e exo nos seduce para omar de a mano a auor y seguîr paso a paso su înenso y proun-do recorrîdo. Fînamene –después de un ampîo desarroo de îdeas–, Zafaronî expresa ago un-
13
damena: “a nuesro juîcîo, e bîen jurídîco en e deîo de marao de anîmaes no es oro que e dereco de propîo anîma a no ser objeo de a cruedad umana, para a cua es meneser recono-cere e carácer de sujeo de derecos”, sîguîendo una expresîón de Sone: “E reconocîmîeno de a personaîdad jurídîca de enes consîderados ´co-sas` avanzó en e dereco a ravés de os sîgos y o no pensabe se ue vovîendo pensabe”. Zafaronî, superando e concepo de “mero anîmaîsmo” y ampîando a preguna acîa cuesîones ecoógî-cas (¿a nauraeza puede ser sujeo de derecos?), se propone pensar un ecoogîsmo jurídîco y e de-reco ambîena “como a uea pena de medîo ambîene o dereco pena de medîo ambîene”; y vîncua a Dereco Ambîena Inernacîona con e “dereco înernacîona de os Derecos Humanos”. Indîscuîbes pasos adeane.
Zafaronî relexîona sobre e mundo que deja-mos a as próxîmas generacîones. Pone en caro que “as admînîsracîones repubîcanas de os Esados Unîdos an provocado una consîderabe esîón a progreso de os Derecos Humanos en e mundo a negarse a raîicar însrumenos înernacîona-es împoranes como e raado de Roma de a Core Pena Inernacîona y a propîa Convencîón Amerîcana de Derecos Humanos (Paco de San José de Cosa Rîca)”. Más aún sî se consîdera a as