Cristnogaeth a Gwyddoniaeth

T. Hefin Jones, Noel A. Davies

Description

Dyma’r unig ymdriniaeth ddiweddar yn y Gymraeg o rai o’r cwestiynau cymhleth a heriol a godir i ddiwinyddiaeth Gristnogol gan wyddoniaeth gyfoes: sut y gall diwinyddiaeth Gristnogol ymateb i’r ddealltwriaeth lawnach a dyfnach sydd gennym bellach am darddiad, datblygiad a phrosesau’r bydysawd? A all Cristnogion barhau i gyffesu yng ngeiriau’r Credo, ‘Credwn yn Nuw, y Tad Hollalluog, Creawdwr nefoedd a daear’? Ac a fedrant goleddu’r Ffydd Apostolaidd a ddatguddiwyd drwy’r Ysgrythurau ac a gyffesir gan draddodiad Cristnogol y canrifoedd? Os gellir cyffesu’r ffydd hon o hyd, sut y mae ei dehongli heddiw, yn wyneb gwybodaeth gyfoes am darddiad y bydysawd, am siawns a chynllun, am Darwin a geneteg, am fiodechnoleg ac ecoleg? Mae deiliaid ‘yr atheistiaeth newydd’ yn honni nad yw cred mewn Duw yn bosibl – cred sicr awduron y gyfrol hon, fodd bynnag, yw nad oes gwrthdaro rhwng Cristnogaeth a gwyddoniaeth, a bod dealltwriaeth o’r naill yn cyfoethogi’n dirnadaeth o gyfoeth y llall. Dwy ffenestr wahanol sydd yma i’n galluogi i edrych ar ryfeddod Duw, ar y bydysawd sy’n tarddu yn ei fwriad a’i egni creadigol, ac ar wyrth pob bywyd sy’n ddibynnol ar y bydysawd hwnnw.

Rhagarweiniad
Pennod 1: Edrych yn ôl: rhai trobwyntiau hanesyddol
Pennod 2: Gwyddoniaeth a diwinyddiaeth: rhai seiliau athronyddol
Pennod 3: Y Glec Fawr, y cread a Duw
Pennod 4: Siawns, cynllun ac anghenraid
Pennod 5: Darwin, DNA a Duw
Pennod 6: Biotechnoleg a datblygiadau meddygol
Pennod 7: Y natur ddynol
Pennod 8: Glendid maith y cread: Cristnogion a’r amgylchedd
Pennod 9: Credwn yn Nuw
Llyfryddiaeth Ddethol
Cyfeiriadaeth

Sujets

• Philosophie et théologie
• Religion

Informations

• Publié par: University of Wales Press
• Date de parution: 25 mai 2017
• Nombre de lectures: 0
• EAN13: 9781786831286
• Langue: Welsh

Extrait

Cristnogaeth a Gwyddoniaeth
Cristnogaeth a Gwyddoniaeth
Noel A. Davies a T. Hefin Jones -->

Gwasg Prifysgol Cymru 2017
Hawlfraint © Noel A. Davies a T. Hefin Jones, 2017
Cedwir pob hawl. Ni cheir atgynhyrchu unrhyw ran o r cyhoeddiad hwn na i gadw mewn cyfundrefn adferadwy na i drosglwyddo mewn unrhyw ddull na thrwy unrhyw gyfrwng electronig, mecanyddol, ffotogop ϊ o, recordio, nac fel arall, heb ganiatâd ymlaen Haw gan Wasg Prifysgol Cymru, 10 Rhodfa Columbus, Maes Brigantîn, Caerdydd CF10 4UP.
www.gwasgprifysgolcymru.org
Mae cofn od catalogio r gyfrol hon ar gael gan y Llyfrgell Brydeinig. ISBN 978-1-78683-1262 e-ISBN 978-1-78683-128-6
Datganwyd gan yr awduron eu hawl foesol i w cydnabod yn awduron hwn yn unol ag adrannau 77 a 78 Deddf Hawlfraint, Dyluniadau a Phatentau 1988.
Cyhoeddir gyda chymorth ariannol Cyngor Llyfrau Cymru ac Undeb yr Annibynwyr Cymraeg.
Lluniau r clawr: Adda a Duw (ar ôl Michelangelo) hawlfraint © Rodneycleasby / Dreamstime.com; DNA hawlfraint © Cornelius20 / Dreamstime.com. Dyluniwyd y clawr gan
Nid cyfrifoldeb y cyhoeddwr yw hirhoedledd neu gywirdeb URL ar gyfer unrhyw wefannau allanol neu ryngrwyd trydydd-parti a gyfeirir atynt yn y cyhoeddiad hwn; ac ni all y cyhoeddwr warantu fod, nac y bydd, holl gynnwys y cyfryw wefannau yn parhau'n gywir neu'n addas.
Cynnwys
Rhagarweiniad
Yr Awduron
1 Edrych yn Ôl: Rhai Trobwyntiau Hanesyddol
2 Gwyddoniaeth a Diwinyddiaeth: Rhai Seiliau Athronyddol
3 Y Glee Fawr, y Cread a Duw
4 Siawns, Cynllun ac Anghenraid
5 Darwin, DNA a Duw
6 Biotechnoleg a Datblygiadau Meddygol
7 Y Natur Ddynol
8 Glendid Maith y Cread: Cristnogion a r Amgylchedd
9 Credwn yn Nuw
Llyfryddiaeth Ddethol
Cyfeiriadaeth
Rhagarweiniad
Amcan y gyfrol hon yw cyflwyno, yn y Gymraeg, astudiaeth o rai o r cwestiynau cymhleth a heriol a godir i ddiwinyddiaeth Gristnogol gan wyddoniaeth gyfoes. Gwelwyd datblygiadau cyffrous ym mhob maes o wyddoniaeth yn ystod yr ugeinfed ganrif a r unfed ganrif ar hugain. Yn ami iawn, cododd y datblygiadau hyn gwestiynau moesol astrus i n cymdeithas. Amcan y gyfrol hon, fodd bynnag, fydd helpu r darllenydd i ystyried y cwestiynau diwinyddol: sut y gall diwinyddiaeth Gristnogol ymateb i r ddeall-twriaeth lawnach a dyfnach sydd gennym bellach am darddiad, datblygiad a phrosesau r bydysawd? A all Cristnogion ddal i gyffesu yng ngeiriau r Credo, Credwn yn Nuw, y Tad Hollalluog, Creawdwr nefoedd a daear ? A fedrant goleddu r Ffydd Apostolaidd a ddatguddiwyd yn yr Ysgrythurau ac a gyffesir gan draddodiad Cristnogol y canrifoedd, sef, i Dduw ddod yn ddyn yn Iesu, iddo gael ei groeshoelio drosom ni, i Dduw ei gyfodi ar fore r trydydd dydd, iddo ddanfon yr Ysbryd Glân ar y disgyblion ar y Pentecost cyntaf a i fod yn eistedd ar ddeheulaw Duw, y Tad, yn ben ar bob peth? Os gellir cyffesu r ffydd hon o hyd, sut y mae ei dehongli heddiw? Bydd darllenwyr y gyfrol hon yn sylweddoli fod llawer, fel Richard Dawkins, Christopher Hitchens, Daniel Dennett a Sam Harris, deiliaid yr atheistiaeth newydd , yn honni nad yw cred mewn Duw yn bosibl neu, o leiaf, nad yw n angenrheidiol bellach. Credant y gellir cynnig esboniad llawn o fodolaeth y bydysawd a r bywyd sydd ynddo heb orfod syrthio n ôl ar gredu bod ffynhonnell ddwyfol i r cyfan. Nid oes angen Duw i esbonio r byd. I r gwrthwyneb, gellid dadlau fod yn rhaid barnu safbwyntiau gwyddonol yn unol â datguddiad Duw yn Iesu Grist drwy r Beibl.
Bydd y gyfrol hon yn cynorthwyo darllenwyr i fod yn ymwybodol fod cryn amrywiaeth barn yn y maes cymhleth a diddorol hwn. Fodd bynnag, cred sicr yr awduron presennol yw nad oes gwrthdaro rhwng Cristnogaeth a gwyddoniaeth, a bod deall-twriaeth o r naill yn cyfoethogi n dirnadaeth o gyfoeth y Hall. Dwy ffenestr wahanol sydd yma sy n ein galluogi i edrych ar ryfeddod Duw, ar y bydysawd sy n tarddu yn ei fwriad a i egni creadigol, ac ar wyrth pob bywyd sy n ddibynnol ar y bydysawd hwnnw. Eu hamcan yw awgrymu sut y gellir cyfoethogi ffydd Cristnogion yn y Duw a ddatguddiwyd yn Iesu drwy gymryd o ddifri y ddeall-twriaeth wyddonol gyfoes o r bydysawd a r bywyd sydd ynddo. Mewn geiriau eraill, sut y gall diwinyddiaeth Gristnogol gofleidio n feirniadol a chreadigol y ddealltwriaeth wyddonol, a chael ei dyfn-hau a i chyfoethogi drwy hynny? Felly, tea bod rhai - o safbwynt diwinyddol neu o safbwynt anghrediniol - wedi gweld gwrthdaro rhwng Cristnogaeth a gwyddoniaeth, bydd y gyfrol hon yn pwys-leisio r modd y mae diwinyddiaeth Gristnogol a gwyddoniaeth yn cyfoethogi ei gilydd a thrwy hynny n cyfrannu at ehangder a dyfnder ein dirnadaeth o r ffydd Gristnogol a r cread o n cwmpas. Enghraifft o r safbwynt cadarnhaol hwn am berthynas Cristnogaeth a gwyddoniaeth oedd datganiad y Pab Ffransis mewn anerchiad i r Academi Pontificaidd ar Wyddoniaeth yn 2014 ei fod yn credu fod y Glee Fawr ac esblygiad yn hollol gyson â r ffydd Gristnogol yn Nuw fel Crëwr y bydysawd a Rhoddwr bywyd. Nid yw hyn, meddai r Pab, yn golygu mai dewin yw Duw . Dyma dystiolaeth bwysig o blaid safbwynt y gyfrol hon mai egni creadigol a chariadus Duw fu ar waith o r dechreuadau. Darganfod mwy am yr egni hwn a wnawn o genhedlaeth i genhedlaeth. 1
Fel yn achos y rhan fwyaf o gyfrolau o r fath, bydd cyfyngiadau ymarferol ar hyd y gyfrol ac felly ar y rhychwant o bynciau y gellir eu trafod. Gobaith yr awduron yw eu bod wedi ymdrin â r prif faterion sy n destun trafodaethau cyfoes ar berthynas Cristnogaeth a gwyddoniaeth. Tarddodd y gyfrol mewn cyrsiau ar yr un pwnc yng Ngholeg y Drindod, Caerfyrddin (fel yr ydoedd y pryd hwnnw) ac ym Mhrifysgol Caerdydd. Rhannwyd y gwaith o lunio r drafftiau cyntaf o r penodau rhwng y ddau awdur cyn iddynt fynd ati i werthuso a beirniadu gwaith ei gilydd nes dod i gytundeb ar fersiynau terfynol o r penodau. Yn yr ystyr hwn y mae r gyfrol gyfan yn gyfanwaith gan y ddau awdur.
Cyflwyna r bennod gyntaf, Edrych yn Ôl: Rhai Trobwyntiau Hanesyddol , fraslun o ddatblygiad y drafodaeth rhwng diwinydd-iaeth a gwyddoniaeth o r Oesoedd Canol ymlaen. Ceir ystyriaeth o r chwyldro meddyliol a achoswyd o ganlyniad i waith nifer o wydd-onwyr amlwg ac enwog. Rhoddir ystyriaeth i ddamcaniaethau heriol Copernicws a Galileo yn ystod yr unfed a r ail ganrif ar bymtheg ynglýn â chylchoedd y planedau a pherthynas yr Haul â r ddaearen hon. Cawn drafod goblygiadau Deddfau Mudiant Newton yn y ddeunawfed ganrif. Y mae r chwyldro a r dadlau a achoswyd gan Ddamcaniaeth Esblygiad Charles Darwin ac Alfred Wallace yn ystod ail hanner y bedwaredd ganrif ar bymtheg yn dal i ennyn trafodaeth frwd, a hynny dros ganrif a hanner wedi cyhoeddi cyfrol enwog Darwin, On the Origin of Species, yn 1859, a rhoddir ystyriaeth i r dadleuon hyn. Bu chwyldro gwyddonol yr ugeinfed ganrif a r ganrif bresennol yr un mor gynhyrfus a cheir cyfle yn y bennod hon i roi ystyriaeth gychwynnol i feysydd megis Damcaniaeth Cwantwm, geneteg a chosmoleg.
Seiliau athronyddol gwyddoniaeth a diwinyddiaeth fydd pwnc yr ail bennod. Cymharir seiliau athronyddol y ddwy ddisgyblaeth a thrwy hynny ceisir cyfrannu at ddealltwriaeth lawnach o u perth-ynas â i gilydd, a u cyfraniad at ein dirnadaeth o r ffydd Gristnogol. Trafodir amcan y ddwy ddisgyblaeth, eu rhagdybiaethau sylfaenol, y dulliau dadansoddi a ddefnyddir ganddynt, a chanlyniadau eu hymchwilio a u hymholi. Ystyrir materion megis arbrofi, casglu tystiolaeth empeiraidd, llunio, cadarnhau, addasu a gwrthod damcaniaethau, a lie modelau mewn esboniadaeth wyddonol. Ar ddiwedd y bennod cyflwynir gwahanol ffyrdd o ddeall perthynas y ddwy ddisgyblaeth â i gilydd.
Dechreuadau r bydysawd fydd pwnc y drydedd bennod, Y Glee Fawr, y Cread a Duw . Rhoir amlinelliad o brif ddamcaniaethau cosmoleg gyfoes a r datblygiadau diweddaraf yn y maes, gan gynnwys yr ymchwil a ddeilliodd o r Cyclotron yn Genefa. Ydyw r safbwynt beiblaidd yn anghyson â r damcaniaethau hyn? Neu a oes modd eu cysoni â i gilydd? Yn wyneb y drafodaeth hon, beth olyga bellach i gyffesu Duw (yng ngeiriau r Credo) fel Crëwr pob peth, gweledig ac anweledig ?
Yn y bedwaredd bennod, Siawns, Cynllun ac Anghenraid , trosglwyddir ein sylw o r anferthedd cosmig i fychander micro-sgopaidd y gronynnau a r pelydrau sy n ddeunydd crai r byd-ysawd. Ffiseg yr ugeinfed ganrif fydd pwnc y bennod hon. Dyma faes sydd wedi n gorfodi i feistroli dealltwriaeth wahanol o natur realiti yn sgil darganfyddiadau am natur mater ei hun, am y gronynnau, y pelydrau a r egnϊon sy n greiddiol i ffiseg cwantwm. Rhoddir ystyriaeth hefyd i ddamcaniaeth chwyldroadol Einstein am berthnasolrwydd ac, ar sail hynny, i r cwestiwn creiddiol: a ydyw sicrwydd absoliwt yn bosibl neu a ydyw popeth yn fater o siawns ac, felly, yn ansicr a phenagored?
Yn hanner olaf yr ugeinfed ganrif bu darganfod natur a swydd-ogaeth DNA yn achos chwyldro llawn cymaint â damcaniaethau Darwin ac eraill yng nghanol y ganrif flaenorol. Yn wir, yn y maes hwn, yn anad un, y codwyd y cwestiynau mwyaf heriol ac y cafwyd y dadleuon mwyaf llosg. Bydd y burned bennod, Darwin, DNA a Duw , yn cyflwyno amlinelliad o r datblygiadau gwyddonol hyn, yn ystyried sut y maent yn herio diwinyddiaeth, ac yn ein gorfodi i feddwl yn wahanol am berthynas y ddynolryw â gweddill y cosmos ac â r Duw sy n Grëwr y cyfan.
Bydd y chweched bennod, Biotechnoleg a Datblygiadau Medd-ygol , yn ymdrin â natur datblygiadau megis ymchwil bôngelloedd, clonio ac addasu genetig, eu seiliau gwyddonol a r heriau diwin-yddol a godir ganddynt. Y mae r maes hwn yn codi cwestiynau dirdynnol sy n ami yn ymwneud, mewn modd mwyaf personol, â chraidd ein bywyd fel personau unigol, fel teuluoedd ac fel dynolryw sy n byw mewn partneriaeth â r Ddaear. Byddwn yn edrych yn bennaf ar y modd y mae gwyddoniaeth yn medru herio a chyfoethogi diwinyddiaeth Gristnogol ond, yn y bennod hon, ni fyddwn yn medru osgoi ystyried rhai o r cwestiynau moesol hefyd.
Yn wyneb hyn oil beth sydd gan wyddoniaeth i w ddweud am y natur ddynol ac a ydyw r ddealltwriaeth hon yn gyson â r saf-bwynt Cristnogol, sef, ein bod wedi n creu ar lun a delw