Comment fut inventé l’ordinateur ?Comment notre monde s’est-il numérisé ?Qui sont les héros de cette aventure ?Comment s’inscrit-elle dans l’évolution de l’humanité ?Connaître l’histoire de l’informatique relève désormais de la culture générale.De la machine d’Anticythère au cyber espionnage et aux Big Data, des cartes perforées à l’Internet, des tabulatrices aux tablettes, ce livre vous propose un voyage dans le temps, une archéologie de notre environnement numérique.Laissez-vous emporter dans cette lecture fabuleuse, où chacun retrouvera ou découvrira ces merveilleuses créations de l’esprit humain.Introduction. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13I. L’antiquité du calcul. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16Introduction. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 174000 av. J.-C. } Comptage. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23env. 1000 av. J.-C. } Symboles binaires. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23env. 500 av. J.-C. } Abaques, bouliers. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24330 av. J.-C. } Logique grecque. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24env. 300 av. J.-C. } Algorithmes grecs. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24iie siècle av. J.-C. } Mécanisme d’Anticythère. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25ier siècle } Automates de Héron d’Alexandrie. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26iiie–viiie siècle } Numération indo-arabe. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26820 } Al-Khwarizmi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28ixe siècle } Cryptanalyse. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28xe siècle } Une théologie arithmétique . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 281202 } Fibonacci et les nouvelles techniques de calcul. . . . . . . . . . . . . . 28xiiie siècle } Une machine logique : l’Ars magna de Raymond Lulle. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29xiiie siècle } L’horlogerie. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29II. Tables numériques et machines mécaniques. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32Introduction. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 331614 } Logarithmes et bâtonnets. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 351623 } Ébauche de la première machine à calculer. . . . . . . . . . . . . . . . . . . 361624 } Tables logarithmiques de Briggs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 371630 } La règle à calcul. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 371645 } La Pascaline. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 381669 } Barrême publie ses barèmes. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 411694 } L’oeuvre fondatrice de Leibniz. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 421759 } Nicole-Reine Lepaute, une marathonienne du calcul . . . . . . 441770 } Le Turc mécanique. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 441793 } L’usine à calcul de Gaspard de Prony. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 451794 } Le télégraphe Chappe. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 461804 } Métier à tisser Jacquard. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 461820 } Arithmomètre. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 471837 } Machine analytique. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 481838 } Le code Morse. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 501843 } Lady Ada Lovelace. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 501844 } Le Scarabée d’or. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 521844 } Schwilgué : les calculatrices à touches. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 521846 } Le ruban perforé. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 531854 } Planimètre polaire d’Amsler. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 541854 } La logique Booléenne. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 551864 } Spam télégraphique. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 551865 } CCITT. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 551866 } Premier câble transatlantique. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 551867 } La machine à écrire. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 571873 } Arithmomètre d’Odhner : le best-seller mondial des calculatrices de bureau. . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . 571875 } Analyseur harmonique : l’invention du calculateur analogique. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 591876 } Le téléphone. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 591876 } Additionneur de Tchebychev . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 601885 } L’Amérique entre en scène . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 601885 } Linotype et Monotype : la composition de textes automatisée. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 611889 } La multiplicatrice directe. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 621890 } Début de la mécanographie. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63III. Le début du xxe siècle. . . . . . . . . . . . . . 66Introduction. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 671904 } Diode et triode. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 691905 } Nomographie de M. d’Ocagne. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 701913 } Percy Ludgate. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 711913 } Totalisateur de paris mutuels. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 711918 } Bascule « Flip-Flop ». . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 721920 } Leonardo Torres-Quevedo. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 721920 } Calculateurs humains. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 721920 } Apparition du robot. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 741927 } Un cerveau d’acier. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 741928 } Carte perforée à 80 colonnes. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 741928 } Encodage de la voix. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 761928 } Problème de la décidabilité. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 761930 } Analyseur différentiel. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 761930 } Paul Otlet et le Mundaneum : l’utopie de la documentation universelle. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 791933 } Cartes perforées : la maturation des machines. . . . . . . . . . . . . . . 801937 } Alan Turing. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 811937 } Premier circuit binaire. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 831938 } Claude Shannon et les circuits binaires. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 831948 } Calculatrices Curta. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 84IV. Les premiers ordinateurs. . . . . . . . . . 86Introduction. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 871940 } Calculateur ABC : Atanasoff-Berry Computer. . . . . . . . . . . . . . . . . 891940 } Les calculateurs de Konrad Zuse. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 891941 } Hedy Lamarr et les sauts de fréquence. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 901942 } Les trois lois de la robotique. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 911938-1943 } Décryptage d’Enigma . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 911943-1945 } Colossus : décryptage des machines Lorenz . . . . . . . . . . 921944 } Calculateur Harvard Mark I. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 941944 } Lumitype : naissance de la photocomposition. . . . . . . . . . . . . . . 981945 } Vannevar Bush et l’hypertexte. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 981945 } ENIAC. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 991945 } Rapport de von Neumann. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1021946 } Méthode de Monte-Carlo. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1041947 } « Bug » sur le Mark II. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1041947 } Transistor au germanium. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1051947 } Tube de Williams-Kilburn. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1051948 } Les pionniers britanniques : Baby, EDSAC et les autres . . . 1061948 } Premier programme enregistré. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1101948 } IBM 604. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1111948 } Théorie de l’information. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1121948 } Cybernétique de Wiener. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1121949 } Dispositifs de mémorisation. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1131950 } Les codes de Hamming. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1141950 } Une révolution mondiale. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1141951 } Premiers ordinateurs en URSS. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 118V. L’ère des « gros systèmes » : du Whirlwind à la loi de Moore. . . . . . . . . . . 120Introduction. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1211950 } Augmenter la productivité. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1231951 } Premiers ordinateurs commerciaux : le Ferranti Mk1 . . . . . . 1231951 } Premiers ordinateurs commerciaux : l’UNIVAC 1. . . . . . . . . . . . . 1241951 } Premier ordinateur temps-réel : le Whirlwind au MIT. . . . . . . 1271951 } Premiers ordinateurs IBM. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1281952 } Calculateur Bull Gamma 3. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1291952 } Premiers ordinateurs commerciaux : LEO, l’ordinateur des salons de thé. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1291952 } Le tambour magnétique. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1301952 } La reconnaissance vocale. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1301953 } Mémoire à tores de ferrite. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1301954 } Théorie des Algorithmes. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1311954 } L’informatique avant les ordinateurs : un centre de traitement bancaire dans les années cinquante. . . . . . . . . . . . . . . . . 1311954 } Premier ordinateur français : « CUBA » de la SEA. . . . . . . . . . . . . 1321954 } Le transistor bon marché. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1341954 } Traduction automatique. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1341955 } Avènement des transistors : la « deuxième génération ». . 1351955 } IBM 650 : apparition en France de l’ordinateur. . . . . . . . . . . . . . . 1381956 } Le disque dur. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1401956 } Genèse des systèmes d’exploitation. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1421956 } L’intelligence artificielle. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1421956 } The General and Logical Theory of Automata. . . . . . . . . . . . . . . . 1431957 } Logic Theorist. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1431957 } FORTRAN. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1441958 } Maintenance et fiabilité. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1441958 } Ordinateur ternaire Setun. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1461958 } Premier circuit intégré. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1461958 } Début du traitement de texte . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1471959 } IBM 705 : le traitement de masse dans la banque . . . . . . . . . . . 1481959 } LISP . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1481959 } Parametron. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1481959 } PDP-1 de DEC. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1491959 } Quicksort. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1491959 } CAB 500 de la SEA : un ordinateur personnel interactif. . . . 1501960 } Analyseur différentiel à EDF . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1501960 } Ordinateur analogique électronique. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1521960 } COBOL. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1521960 } Transistor à effet de champ. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1531960 } ALGOL 60. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1531960 } Olivetti Elea 9003. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1531960 } Bull Gamma 60. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1541960 } IBM 1401 : le best-seller. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1551960 } Port RS-232. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1561961 } IBM 7030 Stretch. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1561961 } CTSS : l’invention du Time-Sharing. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1571961 } Unimate, la robotique industrielle. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1581962 } Naissance du terme informatique. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1581962 } LINC. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1581962 } IBM SABRE : le premier système de réservation en ligne. . 1591962 } Courbes de Bézier. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1591962 } Spacewar!. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1601962 } Système STRIDA : la défense aérienne. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1601962 } Atlas et la mémoire virtuelle. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1601963 } Infographie. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1621963 } Pilotage et conquête spatiale. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1631963 } Code ASCII. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1641963 } Formation des informaticiens . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1651963 } Chèque à lecture magnétique CMC7 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1661964 } IBM System/360. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1661964 } Langage BASIC . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1711964 } Superordinateur CDC 6600 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1711965 } Alphaville . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 172VI. Les mini-ordinateurs. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 174Introduction. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 175L’évolution des ordinateurs : une question de générations ?. . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1781963 } L’interface avec l’ordinateur : le téléimprimeur. . . . . . . . . . . . . . . 1791965 } Loi de Moore. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1791965 } Algorithme FFT. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1811965 } PDP-8 de DEC. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1831965 } Olivetti Programma 101. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1841965 } L’ère des systèmes. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1841965 } ELIZA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1851965 } Écran tactile . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1851966 } Le Plan Calcul . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1851966 } Invention de la DRAM. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1871966 } Modem acoustique. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1871966 } Star Trek. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1881967 } Langage Logo. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1881967 } Début d’une société de services . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1881967 } Simula 67, la programmation orientée-objet. . . . . . . . . . . . . . . . . 1891968 } The Art of Computer Programming. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1891968 } Dendral, un système expert. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1901968 } Le génie logiciel. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1901968 } Dijkstra : de la crise du software à la programmation structurée. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1901968 } Démo de la souris. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1911968 } Mémoire cache. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1921969 } Logiciel. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1931969 } ARPANET. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1931969 } Margaret Hamilton et les missions Apollo. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1951969 } Unbundling : dégroupage du matériel et du logiciel. . . . . . . 1961969 } Langages de programmation : une tour de Babel. . . . . . . . . . . 1971969 } 2001, l’Odyssée de l’espace. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1971969 } Perceptrons. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1981970 } De « IBM et les 7 nains » au BUNCH. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1981970 } Le jeu de la vie. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1991970 } Disquette. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1991970 } Unix. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2011970 } PDP-11 de DEC : les minis transforment l’essai . . . . . . . . . . . . . . . 2011970 } Pascal. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2011970 } Fibre optique. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2011971 } Premier email. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2021971 } Théorie de la NP-complétude. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2031971 } Le « dispatching » à Électricité de France : contrôle, commande et synchronisation du réseau. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2031971 } Microprocesseur 4004. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2051971 } La « Silicon Valley ». . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2061972 } Pong. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2061972 } Une nouveauté : l’écran-clavier . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2071972 } Nouveaux langages, nouveaux paradigmes de programmation. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2071972 } La HP-35 : une calculatrice électronique scientifique. . . . . . . 2081973 } Ethernet. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2091973 } Invalidation des brevets de l’ENIAC. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2091973 } La miniaturisation. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2101973 } Puce RFID. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2101973 } La téléphonie mobile analogique. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2101973 } Playboy et la compression d’images . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2101973 } L’Alto au Xerox PARC. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2111973 } Code-barres. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2111974 } Affaire SAFARI : création de la CNIL. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2121974 } Microprocesseur 8080. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2121975 } Bases de données relationnelles, SQL. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2121975 } The Mythical Man-Month. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2141975 } Réseau Cyclades. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 214VII. La micro-informatique. . . . . . . . . . . . . . 218Introduction. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2191971 } Kenbak-1. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2211973 } Le Micral de R2E. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2211973 } Le MCM/70. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2231974 } Carte à puce mémoire. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2231975 } L’avènement des microprocesseurs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2231975 } Premiers kits de micro-ordinateurs. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2241975 } Smaky, le petit Suisse. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2261975 } Revues informatiques. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2261975 } Microsoft. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2271975 } Système d’exploitation CP/M. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2291975 } Newell et sa théière. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2291976 } Microprocesseur Z80. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2301976 } Cryptographie à clé publique. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2301976 } Imprimante laser. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2311976 } Cray I. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2321976 } Théorème des quatre couleurs. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2331977 } Apple II. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2341977 } Mini-ordinateur VAX-11/780. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2371977 } Premiers jeux d’aventure. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2381977 } Carte à microprocesseur Bull CP8. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2381977 } Numérique mobile . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2391978 } Rapport Nora-Minc. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2391978 } Les microprocesseurs 16 bits. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2401978 } Transpac : un réseau numérique de données. . . . . . . . . . . . . . . . . 2411978 } Jeux vidéo d’arcade. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2421978 } Computerized Bulletin Board System. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2431978 } Premier « spam ». . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2431979 } VisiCalc. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2441979 } ADA. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2441979 } 42. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2441980 } Progiciels mathématiques. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2451980 } Usenet. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2451981 } Fondation de Logitech. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2451981 } Les premiers portables . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2451981 } IBM PC. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2461981 } ZX81 : le micro-ordinateur bon marché. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2471981 } Microprocesseur RISC. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2491981 } Ultima et les jeux de rôle. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2491981 } La cinquième génération. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2501982 } Le Minitel. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2501982 } Émoticônes. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2511982 } Semi-conducteurs : une guerre américano-japonaise. . . . . . 2511982 } Commodore 64. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2511982 } Magazine TIME : l’ordinateur « Man of the year ». . . . . . . . . . . . 2521982 } TRON, le film. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2521982 } Shareware. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2521982 } Sun Microsystems. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2531983 } Wargames, le film. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2531983 } Le langage C++. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2541983 } Le protocole MIDI. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2541984 } Le Cédérom. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2541984 } Psion Organiser I. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2541984 } Macintosh. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2551984 } Cyberpunk et Cyberespace. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2561984 } PostScript. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2571984 } Tetris. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2571984 } Skynet. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2581985 } Gigaflops. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2581985 } Manifeste GNU. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2591985 } Plan informatique pour tous. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2591985 } Symbolics.com. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2591985 } Le i386 et la miniaturisation. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2601985 } Connection Machine. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2601985 } Leet speak - 1337 5|*34|<. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2611986 } Premier virus MS-DOS. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2621987 } OS/2 d’IBM. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2621987 } GSM. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2621987 } Taïwan monte en puissance . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2621988 } Premier ver internet. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2631989 } SimCity. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2631990 } Microsoft Office. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2641990 } ARM. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2641990 } Stations NeXT de Steve Jobs. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2651990 } Electronic Frontier Fondation. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2661991 } L’Inde entre en scène. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2661991 } Naissance de Linux. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2671991 } Le langage Python. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 268VIII. L’ère des réseaux numériques. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 270Introduction. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2711992 } JPEG . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2781993 } Le Web et l’ouverture de l’internet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2791993 } Cisco. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2791993 } NCSA Mosaic. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2801993 } Architecture client-serveur. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2801994 } Netscape Navigator . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2801994 } Cookies . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2801994 } Algorithme quantique. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2811994 } QR-code. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2821994 } Factorisation du RSA-129. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2821994 } Bug du Pentium. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2831995 } Le langage PHP. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2831995 } Le langage Java. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2841995 } Toy Story. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2841995 } JavaScript . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2841995 } Protocole IPv6 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2841995 } Yahoo! . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2851995 } altavista.digital.com. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2851995 } Amazon.com. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2851995 } Le DVD-ROM. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2861995 } Windows 95. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2861996 } Le Network Computer. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2871996 } Explosion d’Ariane 5 : le coût du bogue. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2871996 } La Chine entre en scène. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2871997 } Deep Blue bat Kasparov. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2881997 } Bluetooth et WiFi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2891997 } Google. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2891997 } Téraflops. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2911997 } eSport. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2911997 } Papier électronique. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2921997 } Snake pour téléphones mobiles. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2921998 } ICANN : la gouvernance de l’internet. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2931999 } Napster et le peer-to-peer. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2931999 } Méthode B et METEOR. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2931999 } Développement collaboratif. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2941999 } Naissance du terme « blog ». . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2952000 } Bogue de l’an 2000. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2952000 } La bulle internet éclate. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2962000 } Clés USB. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2962000 } Déni de service distribué. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2972001 } iPod et iTunes d’Apple. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2972001 } Wikipédia. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2982001 } Manifeste agile. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2982002 } BOINC et SETI@Home. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2992003 } Passage aux 64 bits. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2992003 } L’effet Streisand. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3002004 } CAPTCHA. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3002004 } World of Warcraft et les MMORPG. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3002005 } IBM cède ses PC à Lenovo. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3022005 } Peste du sang corrompu. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3022006 } Multiprocesseurs. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3032006 } Les « nano-ordinateurs ». . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3042007 } Réseaux sociaux. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3042007 } Stockage flash. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3042007 } iPhone. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3042007 } Wikileaks . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3052008 } Pétaflops. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3052008 } Applications innovantes. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3072008 } Bitcoin. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3082010 } Le big data. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3082010 } L’apprentissage profond. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3082010 } Virus Stuxnet. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3092010 } Flash crash boursier. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3092010 } Huawei : apparition d’une multinationale. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3092011 } Stockage en ligne : le cloud computing. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3112011 } Watson gagne Jeopardy!. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3122012 } Imprimante 3D. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3132013 } Réalité augmentée, réalité virtuelle. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3132013 } La NSA et Edward Snowden. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3142013 } Algocratie. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3152014 } Objets connectés. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3162017 } Youtubeur. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3162018 } « Hype cycle ». . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3162021 } Téléphonie mobile en 5G. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3182021 } TSMC et l’industrie des semi-conducteurs. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 318Annexes. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 321Les performances au fil du temps. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 322Bibliographie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 324Musées et collections . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 327Index . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 329
Voir